Phát triển sản phẩm OCOP cần thực chất

Thịt trâu sấy của cơ sở chế biếnLò Duyên, huyện Mường Chà đạt OCOP 3 sao.

Một số sản phẩm OCOP tiêu biểu củatỉnh đã từng bước khẳng định vị thế trên thị trường, dần xây dựng niềm tin từngười tiêu dùng như: thịt trâu sấy của huyện Mường Chà; gạo nếp nương, bánh khâủxén Mường Lay; dứa Mường Chà; chè Tủa Chùa, gạo Điện Biên…

Cơ sở chế biến Lò Duyên, thịtrấn Mường Chà (huyện Mường Chà) là một trong những đơn vị tiênphong phát triển đặc sản địa phương thành sản phẩm OCOP có giá trị. Chủ thể đãmạnh dạn đầu tư hệ thống cơ sở vật chất hiện đại, đồng thời chú trọng xâydựng và phát triển thương hiệu cho sản phẩm.

Chị Lò Thị Duyên, chủ cơ sở sảnxuất thịt trâu sấy cho biết: Năm 2022, sản phẩm thịt trâu sấy của chúngtôi đã được chứng nhận đạt chuẩn OCOP 3 sao. Để nâng cao chất lượng và uy tín sảnphẩm, chúng tôi đặc biệt chú trọng đến khâu lựa chọn nguyên liệu, đảm bảo quytrình chế biến an toàn thực phẩm. Bao bì sản phẩm cũng được thiết kế chuyênnghiệp, mỗi sản phẩm đều có thông tin rõ ràng về nguồn gốc và hạn sử dụng đểngười tiêu dùng yên tâm lựa chọn.

Sản phẩm OCOP khăn thổ cẩm Na Sang, huyện Điện Biên được người tiêu dùng ưa chuộng.

Ngoài những sản phẩmOCOP sản xuất bài bản, hiệu quả, thực tế cho thấy phần lớn sản phẩmOCOP trên địa bàn tỉnh vẫn mang tính tự phát, sản xuất thủ công với quymô nhỏ lẻ. Chất lượng và mẫu mã của sản phẩm hạn chế, chưa đáp ứng yêucầu thị trường, dẫn đến sức cạnh tranh yếu. Nhiều sản phẩm chưa được xây dựngthương hiệu bài bản, thiếu thông tin công bố chất lượng rõ ràng, trong khi đâùra gặp nhiều khó khăn.

Một số sản phẩm dù đã được chứngnhận OCOP 3 đến 4 sao nhưng lạinhanh chóng "chết yểu", bị người tiêu dùng lãng quên. Điều này phảnánh thực tế quá trình phát triển sản phẩm OCOP ở nhiều nơi vẫn mangtính phong trào, chạy theo thành tích thay vì dựa trên nghiên cứu thực tế vềnhu cầu thị trường, hành vi tiêu dùng và năng lực sản xuất bền vững của các chủthể. Nhiều sản phẩm chỉ chú trọng hoàn thiện hồ sơ để đạt "sao" mà thiếu chiến lượcđầu tư dài hạn cho khâu tiêu thụ, marketing, đổi mới mẫu mã hay nâng cao năng lựcquản lý sản xuất.

Sản phẩm bí xanh Tìa Dình, huyện Điện Biên Đông được công nhận OCOP năm 2023. Ảnh CTV

Một ví dụ điển hình là sản phẩm gạonếp nương của Hợp tác xã Tâm Thiện, đạt chuẩn OCOP 3 sao năm 2022. Mặc dù đượcđánh giá cao về chất lượng và thu hút nhiều người tiêu dùng, nhưng vài năm gần đây, diện tích trồng nếp nương đã giảm đáng kể, sản lượng không ổnđịnh. Diện tích trồng nếp nương giảm khoảng 70%, từ 1.061ha năm 2020 xuống cònkhoảng 400ha, sản lượng trung bình chỉ đạt 300-500 tấn/năm. Sự giảm sút diệntích canh tác đã khiến nguồn cung không đủ đáp ứng nhu cầu thị trường,gây khó khăn trong việc duy trì sản xuất ổn định của sản phẩm.

Tương tự, sản phẩm bí xanh TìaDình đạt chuẩn OCOP 3 sao năm 2023, cũng đang đối mặt với nguy cơ mất chuẩn dosự thiếu ổn định trong chuỗi cung ứng nguyên liệu. Sản phẩm đượctiêu thụ ở trong tỉnh và cáctỉnh lân cận, nhưng khó khăn trong việc duy trì diện tích sản xuất và đảm bảochất lượng khiến sản phẩm khó giữ vững chứng nhận OCOP. Bên cạnhđó, việc trồng và thu hoạch bí xanh,người dân liên kết chưa tuân thủ yêu cầu kĩ thuật, dẫn đến không đạt yêu cầu. Ngoài ra, còn tình trạng phá vỡ hợp đồng liên kếtdo sự chênh lệch giá bán với đơn vị bao tiêu sản phẩm so với giá thị trường.

Sản phẩm bánh khẩu xén của HTX Hoa Ban Trắng, thị xã Mường Lay có thị trường tiêu thụ rộng.

Một nguyên nhân khác khiến sản phẩmOCOP khó phát triển bền vững là việc nhiều chủ thể chưa chú trọng xúc tiếnthương mại, đặc biệt là việc ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số.

Hiện nay chủ thể các sản phẩm OCOP chuyêủ́ là hợp tác xã nhỏ, vừa và chủ thể là người dân, vì vậy,khả năng ứng dụng công nghệ thông tin và tham gia các sàn thương mại điện tửcòn hạn chế. Nhiều chủ thể không cóđủ nguồn lực và nhân lực có trình độ chuyên môn để áp dụng phần mềm quản lýsản phẩm, ghi nhãn hàng hóa, truy xuất nguồn gốc hay tham gia các nền tảngbán hàng trực tuyến. Việc quảng bá và xúc tiến thương mại chưa được chú trọngđúng mức, dẫn đến việc sản phẩm OCOP chưa được tiếp cận với thị trường rộng lớnqua các kênh bán hàng trực tuyến.

Giai đoạn 2021-2025, tỉnh xác định mục tiêu phát triển các sản phẩm OCOPgắn với các lĩnh vực du lịch, dịch vụ; chọn lọc sản phẩm tiềm năng để đầu tư trọng điểm, hỗ trợ vềđào tạo, xây dựng chuỗi liên kết, mở rộng vùng nguyên liệu và ứng dụng công nghệ.Tỉnh đặt mục tiêu đến năm 2025 sẽ có ít nhất 90 - 100 sản phẩm OCOP đạt từ 3- 4 sao cấp tỉnh, 5 - 7 sản phẩm tiềm năng đạt 5 sao cấp quốc gia, và 100% sảnphẩm được truy xuất nguồn gốc. Bên cạnh các chỉ tiêu định lượng,yếu tố quan trọng nhất vẫn là phát triển sản phẩm một cách thực chất, dựa trênnhu cầu thị trường, tiềm lực sản xuất của chủ thể và giá trị văn hóa đặc trưngcủa địa phương.

Sản phẩm bánh khẩu xén, chí chọp của HTX Hoa Ban Trắng.

Chương trình OCOP không chỉ là danh hiệu mà còn là cam kết về chấtlượng sản phẩm và kỳ vọng về sự phát triển bền vững của khu vực nông thôn. Để đạtđược mục tiêu này, cần thay đổi tư duy phát triển, từ việc chạy theo số lượngsang tập trung nâng cao chất lượng sản phẩm; xây dựng thương hiệu bài bản, đâùtư dài hạn, ứng dụng công nghệ trong marketing và xúc tiến thương mại. Đó làtrách nhiệm của cả chính quyền và các chủ thể sản xuất, để chương trình OCOP thựcsự đóng góp vào sự phát triển kinh tế nông thôn một cách hiệu quả và lâu dài. Chỉkhi những sản phẩm OCOP mang lại giá trị thực, gắn bó bền vững với ngươìtiêu dùng và thị trường, thì chương trình mới đạt được mục tiêu phát triển kinhtế nông thôn bền vững.

Bài ảnh: Thành Đạt