Phát triển nhà ở xã hội: Cú huých từ cơ chế, chính sách thông thoáng

Mạnh tay cắt giảm thủ tục hành chính

Thực hiện Đề án “Đầu tư xây dựng ít nhất 1 triệu căn hộ nhà ở xã hội cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021-2030”, qua tổng hợp báo cáo của các địa phương cho thấy, trong giai đoạn từ năm 2021 đến nay, trên địa bàn cả nước có 657 dự án nhà ở xã hội đã được triển khai với quy mô 597.152 căn.

Trong số này có 103 dự án dự án hoàn thành với quy mô 66.755 căn; 140 dự án đã khởi công xây dựng với quy mô 124.352 căn; 414 dự án đã được chấp thuận chủ trương đầu tư với quy mô 406.045 căn. Như vậy, với số lượng 66.755 căn hộ hoàn thành đến nay mới đạt khoảng 15,6% mục tiêu của Đề án đến năm 2025.

Đại biểu Quốc hội biểu quyết thông qua Nghị quyết của Quốc hội thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển nhà ở xã hội.

Với mục tiêu tạo cơ chế ưu đãi hơn nữa để thu hút các doanh nghiệp tham gia đầu tư xây dựng nhà ở xã hội, Nghị quyết của Quốc hội thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển nhà ở xã hội đã cắt giảm, cải cách thủ tục hành chính, chuyển mạnh từ tiền kiểm sang hậu kiểm, gắn với tăng cường giám sát.

Theo đó, thực hiện giao chủ đầu tư không thông qua đấu thầu, cắt giảm được khoảng 200 ngày, tương ứng khoảng 70% thời gian thực hiện so với quy định hiện hành. Không yêu cầu thực hiện bước lập, thẩm định, phê duyệt nhiệm vụ quy hoạch chi tiết, giúp cắt giảm được 65 ngày so với quy định hiện hành.

Nghị quyết cũng bỏ thủ tục thẩm định Báo cáo nghiên cứu khả thi đầu tư xây dựng tại cơ quan chuyên môn về xây dựng, cắt giảm được từ 15-35 ngày so với quy định hiện hành tùy theo quy mô dự án. Không yêu cầu phải thực hiện quy trình đấu thầu rộng rãi đối với các gói thầu lựa chọn nhà thầu trong hoạt động xây dựng mà được áp dụng quy trình chỉ định thầu rút gọn, cắt giảm được từ 45-105 ngày so với quy định hiện hành. Miễn giấy phép xây dựng đối với trường hợp áp dụng thiết kế mẫu, thiết kế điển hình, cắt giảm được 20-30 ngày so với quy định hiện hành.

Một điểm đáng chú ý của nghị quyết là không yêu cầu thẩm định giá bán, giá thuê mua nhà ở xã hội tại cơ quan chuyên môn cấp tỉnh mà do chủ đầu tư tự xây dựng, phê duyệt, sau khi hoàn thành, bàn giao đưa vào sử dụng, chủ đầu tư có trách nhiệm thực hiện kiểm toán, quyết toán và gửi hồ sơ đến cơ quan chuyên môn cấp tỉnh để kiểm tra. Quy định này cắt giảm được ít nhất 30 ngày so với quy định hiện hành.

Nghị quyết cũng bổ sung trách nhiệm của Chính phủ trong việc phòng ngừa sơ hở, tham nhũng, tiêu cực, lãng phí, trục lợi chính sách; có giải pháp kiểm soát, kiểm tra, kiểm định chất lượng nhà ở xã hội.

Đa dạng hóa nguồn vốn

Liên quan đến vấn đề nguồn vốn cho phát triển nhà ở xã hội TS Nguyễn Văn Khôi, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản Việt Nam, nguyên Phó chủ tịch UBND Thành phố Hà Nội đề xuất, các địa phương cần ban hành các chính sách ưu đãi mạnh hơn để thu hút doanh nghiệp và hỗ trợ người dân tiếp cận nhà ở xã hội như phối hợp ngân hàng thương mại đưa lãi suất cho chủ đầu tư vay xuống 3-4%/năm với dự án nhà ở để bán và 2-3%/năm với dự án cho thuê; thời hạn vay 20-25 năm.

Bên cạnh đó, đề xuất doanh nghiệp đầu tư nhà ở xã hội được hỗ trợ vay vốn từ quỹ đầu tư phát triển địa phương với lãi suất 2-3%/năm, giảm thuế giá trị gia tăng (VAT) xuống còn 0-3% (mức hiện tại là 5%). Người dân được vay mua nhà với lãi suất dưới 4%/năm, thời hạn trả nợ 23-25 năm, đi kèm mô hình trả góp dài hạn để giảm áp lực tài chính. Đồng thời, cần bố trí ngân sách đầu tư hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội thiết yếu trong dự án để giảm giá thành nhà, giúp nhà đầu tư tiêu thụ nhanh và tái đầu tư hiệu quả.

Lãnh đạo Hiệp hội Bất động sản Việt Nam cũng đề xuất Chính phủ và Bộ Xây dựng cần có những động thái mạnh mẽ hơn nhằm tháo gỡ pháp lý, phát triển cân đối phân khúc, đẩy nhanh tiến độ xử lý dự án, đa dạng hóa nguồn vốn...

Dự án nhà ở xã hội tại huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh. Ảnh: DŨNG MINH

Tại Nghị quyết của Quốc hội thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển nhà ở xã hội có quy định về Quỹ nhà ở quốc gia. Đây là quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, có tư cách pháp nhân, hoạt động không vì mục đích lợi nhuận. Quỹ nhà ở quốc gia gồm: Quỹ nhà ở Trung ương do Chính phủ thành lập, Quỹ nhà ở địa phương do UBND cấp tỉnh thành lập.

Quỹ nhà ở quốc gia sẽ tập trung vào việc hình thành quỹ nhà ở để cho thuê với mục tiêu tiết kiệm nguồn lực về đất đai, nhiều người được sử dụng luân phiên quỹ nhà ở này, bảo đảm giải quyết nhu cầu về nhà ở ổn định, lâu dài cho những đối tượng không có khả năng chi trả để mua nhà ở xã hội. Hiện nay phần lớn quỹ nhà ở cho thuê của các doanh nghiệp trong các dự án đều bán sau một khoảng thời gian nhất định nên không có tính ổn định cho đối tượng thuê nhà ở.

Quỹ đất cho nhà ở xã hội: Cần nêu cao vai trò, trách nhiệm của địa phương

Theo TS Nguyễn Văn Đính, Chủ tịch Hội môi giới Bất động sản Việt Nam, có 4 nhóm vấn đề trong việc triển khai xây dựng nhà ở xã hội trong giai đoạn vừa qua là quỹ đất, thể chế, vốn và đầu ra của thị trường.

Về vấn đề quỹ đất, TS Nguyễn Văn Đính cho rằng, quỹ đất do địa phương quyết định nhưng nhiều địa phương không hỗ trợ, không tạo điều kiện, khiến doanh nghiệp không thể tiếp cận quỹ đất để xây dựng. Do vậy, cần có thêm quy định về trách nhiệm, vai trò của địa phương trong việc bố trí quỹ đất xây nhà ở xã hội, đặc biệt là việc tạo ra quỹ đất.

TS Nguyễn Minh Phong, chuyên gia kinh tế nhấn mạnh, quan trọng nhất là phải có được nguồn cung nhà ở xã hội, sản phẩm phù hợp với người tiêu dùng để đáp ứng nhu cầu xã hội, bảo đảm tính định hướng trong quá trình xây dựng và phát triển nhà ở xã hội.

MẠNH HƯNG