Hậu kiểm, người dân phải nâng cao trách nhiệm

Trung tâm Phoenix xây dựng trái phép ở Bệnh viện Y học cổ truyền Hải Dương đã bị cơ quan quản lý nhà nước cưỡng chế tháo dỡ (ảnh tư liệu)

Gần đây, cụm từ hậu kiểm được nhắc đến nhiều như một sự chuyển biến tất yếu của công cuộc đẩy mạnh cải cách hành chính, cắt giảm thủ tục để tháo gỡ các điểm nghẽn, nút thắt, thúc đẩy các nguồn lực xã hội, phát triển đất nước. Đây là sự thay đổi tất yếu để tiến đến một nền hành chính hiện đại, trách nhiệm, phục vụ nhân dân.

Xin nêu một việc cụ thể đang thu hút sự quan tâm của nhân dân: Mới đây, Thủ tướng Phạm Minh Chính nêu vấn đề kiên quyết cắt giảm thủ tục không cần thiết, trong đó có giấy phép xây dựng. Tốt quá! Sao lại phải xin giấy phép xây dựng trong khi quy hoạch đã có, ngày càng chi tiết. Người dân cứ thực hiện theo quy hoạch, quy chuẩn đâu cần xin phép!

Nếu bỏ giấy phép xây dựng hay nhiều loại giấy phép khác cũng có nghĩa là người dân phải tìm hiểu chính sách, pháp luật để thực hiện cho đúng. Những cái pháp luật đã có quy định, chính quyền không cấp phép nữa, người dân đối chiếu theo các quy định, cứ thế làm và chịu trách nhiệm.

Việc này cũng giống như dẹp bỏ tình trạng lạm dụng xin ý kiến trong hệ thống chính trị. Có những nơi, có những cán bộ việc gì cũng xin ý kiến trước khi làm. Tinh thần trách nhiệm rất thấp.

Nhưng cơ quan quản lý nhà nước làm gì khi đã bỏ các “giấy phép con”? Quản lý nhà nước chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm chính là đây. Tôi không cấp phép nhưng tôi giám sát, kiểm tra anh thực hiện theo các quy định. Anh phải tự chịu trách nhiệm với công việc của mình, anh làm không đúng tôi có quyền chấn chỉnh, thậm chí xử phạt.

Thời gian qua, nhiều giấy phép, thực chất chỉ là việc nhắc lại các chính sách, pháp luật. Giấy phép giống như một tờ cam kết, một thông báo rằng anh phải làm như thế mới được làm. Như thế rõ ràng là đã sinh ra giấy phép con. Người dân mất thời gian, thậm chí phải tiêu cực mới có giấy phép. Cơ quan quản lý nhà nước mất thời gian cấp giấy phép (tất nhiên với một bộ máy quan liêu, tham nhũng thì được cấp giấy phép là một niềm vui).

Cho nên để giảm thủ tục hành chính, nhà nước ta đang nỗ lực hoàn thiện chính sách, pháp luật. Như Tổng Bí thư Tô Lâm nói trung ương, tỉnh sẽ chủ yếu làm chính sách, chiến lược, việc cụ thể liên quan đến dân, sát dân, phải để cơ sở giải quyết.

Chính sách, pháp luật đang hoàn thiện, chắc chắn rất nhiều vấn đề. Nó lại đặt ra một yêu cầu, người dân phải chủ động nắm bắt, tìm hiểu (cùng với các kênh truyền thông chính sách của nhà nước hỗ trợ nhân dân). Đến đây, chúng ta có thể hiểu hơn vì sao ở các nước phát triển nghề luật sư rất có vị thế. Người dân tự do sinh sống, làm việc trong khuôn khổ pháp luật và họ cần có người tư vấn, bảo vệ.

Người dân không thể ỷ lại mà cần tự tìm hiểu, tự tìm cho mình các kênh hỗ trợ pháp lý để sống và làm việc theo pháp luật. Trách nhiệm của người dân phải được nâng lên cùng với cơ chế hậu kiểm của nhà nước. Điều đó có nghĩa là ý thức pháp luật của người dân cũng phải nâng lên theo.

Các công dân phải làm đúng từ đầu để tránh bị xử lý bởi cơ chế hậu kiểm. Tính minh bạch này cũng khắc phục được nhiều bất cập trong những năm qua khi có những vi phạm không xử lý được, nếu xử lý được thì lãng phí của cải xã hội rất lớn như việc đập bỏ các công trình xây dựng…

UBND xã Việt Hồng cũ (Thanh Hà, Hải Dương) cưỡng chế tháo dỡ công trình vi phạm của gia đình ông Nguyễn Đình Lập ở thôn Cổ Chẩm 1 xây dựng trên đất trồng cây lâu năm (ảnh tư liệu)

Cơ quan nhà nước không buông lỏng quản lý vì hậu kiểm, nhất là ở gian đoạn đầu của việc chuyển đổi quyết liệt từ tiền kiểm sang hậu kiểm. Đây là sự thay đổi về mối quan hệ giữa hai bên công dân, doanh nghiệp và nhà nước, quá trình chuyển đổi này đồng nghĩa với việc chuyển từ quan hệ quản lý, giám sát sang quan hệ hỗ trợ giữa các đối tác để cùng nhau phát triển. Cơ quan nhà nước không can thiệp hành chính trực tiếp vào các doanh nghiệp, việc dân mà chuyển sang hình thức can thiệp gián tiếp bằng pháp luật và các chính sách.

Ở Hải Dương nếu thực hiện tốt như trên, chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm hầu hết các việc liên quan đến người dân, doanh nghiệp thì xã hội sẽ rất thông thoáng, nhiều cơ hội phát triển.

THANH XUÂN