Phán quyết của Chevron có thể đánh dấu bước ngoặt quan trọng cho các vụ kiện ngành công nghiệp dầu khí

Một trạm bán xăng dầu của Chevron ở Mỹ. Ảnh Reuters

Phán quyết, được đưa ra bởi Tòa án Quận Tư pháp 25 ở Plaquemines Parish, là kết quả xét xử bồi thẩm đoàn đầu tiên trong số hơn 40 vụ kiện mà các giáo xứ ở Louisiana đã đệ trình từ năm 2013.

Các vụ kiện này cho rằng hoạt động khai thác dầu khí đã đóng góp đáng kể vào hiện tượng xói mòn bờ biển và ô nhiễm môi trường. Tuy nhiên, những người chỉ trích cho rằng các vụ kiện này có thể đe dọa triển vọng kinh tế của tiểu bang và càng không có lợi cho việc khôi phục đất ven biển.

“Phán quyết này chỉ là đòn giáng nhắm vào danh tiếng của Louisiana như một nơi không mấy thân thiện với doanh nghiệp”, bà Lauren Sheets Jarrell, phó chủ tịch và cố vấn về chính sách công lý dân sự của Hiệp hội Cải cách Kiện tụng Mỹ (American Tort Reform Association), phát biểu. “Đây là biểu tượng của nền văn hóa lạm dụng kiện tụng, đe dọa việc làm và làm nản lòng các nhà đầu tư.”

Các nhà quan sát pháp lý lưu ý rằng vụ kiện tại Louisiana là một phần của làn sóng các vụ kiện ngày càng tăng trên toàn quốc, nhằm buộc các công ty năng lượng chịu trách nhiệm tài chính về các tác động của biến đổi khí hậu.

Các hành động tương tự đã được đệ trình từ California đến Pennsylvania, nơi hạt Bucks gần đây đã kiện các tập đoàn dầu lớn, cáo buộc họ lừa dối công chúng về các rủi ro từ khí thải nhiên liệu hóa thạch.

Những vụ kiện khí hậu này thường dựa trên lý thuyết về hành vi gây hại chung - một khái niệm pháp lý cho phép truy cứu trách nhiệm khi hành động của một cá nhân hoặc tổ chức gây tổn hại rộng rãi đến cộng đồng. Tuy nhiên, chiến lược này đã gặp phải những rào cản lớn về mặt pháp lý.

Trong một phán quyết được thống nhất vào năm 2011 (American Electric Power Co. v. Connecticut), Tòa án Tối cao Mỹ đã tuyên bố rằng Đạo luật Không khí Sạch Liên bang đã thay thế các yêu cầu pháp lý về khí thải nhà kính theo luật chung của liên bang. Phán quyết này kể từ đó đã được các nhà chỉ trích trích dẫn để lập luận rằng tòa án không phải là nơi soạn lại chính sách môi trường.

“Có rất nhiều vấn đề với việc xác định nguồn gốc, nguyên nhân và phân bổ trách nhiệm”, Donald Kochan, giáo sư luật tại Đại học George Mason, nói với The Center Square trong một cuộc phỏng vấn trước đó. “Quy trình hợp pháp đồng nghĩa bạn không thể chịu trách nhiệm cho hành động của người khác... và bạn phải truy xuất cụ thể từ nguồn gốc của ô nhiễm đến hành vi của bị cáo”.

Dù vậy, các nguyên đơn vẫn tiếp tục nộp đơn kiện theo luật tiểu bang để cố gắng vượt qua các hạn chế do phán quyết năm 2011 đặt ra. Vụ kiện Chevron, mặc dù không hoàn toàn dựa trên việc lừa dối về khí hậu, nhưng đã làm nổi bật tầm quan trọng của các vụ kiện môi trường ở cấp tiểu bang và các khoản trách nhiệm pháp lý tiềm tàng từ chúng.

Tại Louisiana, các nhóm ngành cảnh báo rằng phán quyết này có thể tạo ra một tiền lệ nguy hiểm.

“Các vụ kiện không giúp ích cho việc phát triển kinh tế”, bà Lana Venable, Giám đốc điều hành của Louisiana Lawsuit Abuse Watch, cho biết. “Loại công lý này củng cố danh tiếng của Louisiana như một địa phương có hệ thống tư pháp kém và gửi tín hiệu xấu đến những người tạo ra công ăn việc làm”.

Chevron và các công ty khác đã lập luận rằng các vụ kiện như vậy đang phớt lờ các khuôn khổ quy định được Quốc hội và tiểu bang thiết lập, rằng các hoạt động trước đây đều tuân thủ các luật hiện hành.

Họ cũng lập luận rằng Đạo luật Môi trường năm 1980 của tiểu bang — được trích dẫn trong vụ kiện tại Plaquemines — không bao giờ được áp dụng hồi tố đối với các hoạt động đã diễn ra từ nhiều thập kỷ trước.

Ngành công nghiệp dầu khí, động lực kinh tế lớn của tiểu bang, từ lâu đã là một trong những ngành nộp thuế cao nhất ở các quận ven biển, đồng thời cũng là mục tiêu trong các vụ kiện.

Vào năm 2023, Chevron, Phillips 66 và Texas Petroleum Investment Company đã đóng hơn 130 triệu USD thuế tài sản cho Plaquemines.

Tuy nhiên, Thống đốc Jeff Landry lại là người ủng hộ mạnh mẽ các vụ kiện này. Việc ủng hộ các vụ kiện chống lại các hoạt động năng lượng của ông có thể là một ví dụ khác về việc thống đốc này ủng hộ lợi ích đặc biệt.

Landry, một thành viên Đảng Cộng hòa, đã nhận hơn 700.000 USD đóng góp cho chiến dịch từ các luật sư của nguyên đơn. Thống đốc Landry đã phủ quyết một dự luật vào năm 2024, dự luật này sẽ giới hạn mức bồi thường cho chi phí y tế trong các vụ kiện, một động thái gây bất bình trong cộng đồng những người ủng hộ cải cách tư pháp dân sự.

Khi các vụ kiện về khí hậu diễn ra trên toàn quốc, một số vụ kiện đã bị bác bỏ, trong khi những vụ khác vẫn đang ở giai đoạn đầu.

Tòa án Tối cao Mỹ cho đến nay vẫn từ chối xem xét các vụ kiện tương tự ở cấp tiểu bang, nhưng các chuyên gia pháp lý cho rằng đó chỉ còn là vấn đề thời gian trước khi tòa án tối cao vào cuộc để quyết định liệu những khiếu nại này có thể tiếp tục được xử lý hay không.

Anh Thư

Reuters