Phải hành động khi các đại dịch chết người đang xảy ra thường xuyên hơn

Đại dịch COVID-19 vẫn để lại nhiều ám ảnh cho thế giới. Ảnh minh họa: Báo Điện tử Chính phủ Xây dựng Chính sách, Pháp luật

Trong khi Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC) báo cáo những ca mắc ở người này vẫn ở mức nhẹ và chưa ghi nhận trường hợp lây truyền từ người sang người kéo dài, tình hình vẫn cho thấy virus có khả năng thích nghi và có thể vượt qua rào cản giữa các loài để lây lan nhanh hơn.

Trước bối cảnh như hiện nay, giới chuyên gia cảnh báo những đột biến này có thể làm tăng nguy cơ xảy ra đại dịch mới. Từ đó, gợi lại những ký ức kinh hoàng gây nên bởi đại dịch toàn cầu COVID-19 đã hoành hành 5 năm về trước.

Một thực tế đáng lo ngại là các đại dịch chết người đã xảy ra thường xuyên hơn trong những thập kỷ gần đây.

Trong hai thập kỷ qua, thế giới đã phải đối mặt với một số đại dịch đáng kể, như Sars năm 2003, H1N1 năm 2009, Mers năm 2012, Ebola năm 2013, Zika năm 2015 và COVID-19 vào năm 2020. Mặc dù đợt bùng dịch Mpox (đậu mùa khỉ) vào năm 2022 chưa được chính thức phân loại là đại dịch, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) vẫn tuyên bố đây là Tình trạng khẩn cấp về sức khỏe cộng đồng gây quan ngại quốc tế.

Theo ghi nhận, từ lâu, các nhà khoa học đã cảnh báo sự kết hợp của nhiều yếu tố đang đẩy nhanh sự xuất hiện của các bệnh truyền nhiễm mới.

Điều này được giải thích rằng vào năm 2022, dân số toàn cầu vượt qua 8 tỷ người, qua đó thúc đẩy tình trạng xâm lấn đất sinh thái để mở rộng về nhà ở và khu canh tác. Ngoài ra, để đáp ứng nhu cầu lương thực của dân số ngày càng tăng, hoạt động chăn nuôi cũng được thực hiện với mật độ cao hơn. Điều này tạo ra điều kiện lý tưởng cho các tác nhân gây bệnh phát triển và lây lan, vì số lượng lớn động vật được nuôi trong không gian chật hẹp tạo điều kiện cho sự lây nhiễm nhanh chóng.

Mỗi lần nhiễm bệnh mới đều tạo cơ hội cho mầm bệnh đột biến, trốn phản ứng miễn dịch hoặc phát triển khả năng kháng thuốc.

Ngoài ra, nạn phá rừng, biến đổi khí hậu và mất đa dạng sinh học phá vỡ môi trường sống tự nhiên đã và đang buộc động vật hoang dã phải di cư đến gần môi trường sống của con người hơn. Những thay đổi về môi trường này làm thay đổi động lực lây truyền bệnh, khiến cộng đồng loài người tiếp xúc với các tác nhân gây bệnh mới nổi có khả năng gây ra đại dịch.

Trước đây, sự lây lan từ động vật sang người chủ yếu chỉ giới hạn ở các cộng đồng lân cận. Tuy nhiên, trong thời đại du lịch quốc tế giá rẻ và nhanh chóng, các tác nhân gây bệnh có thể lây lan trên toàn cầu trong vòng vài ngày, biến các đợt bùng phát cục bộ thành các cuộc khủng hoảng quốc tế.

Theo định nghĩa, đại dịch là cuộc khủng hoảng toàn cầu đòi hỏi các phản ứng quốc tế được phối hợp. Trong đó, WHO đã thúc đẩy Hiệp ước Đại dịch để đảm bảo hợp tác tốt hơn và tiếp cận công bằng với vaccine, phương pháp điều trị và chia sẻ dữ liệu trong các đợt bùng phát trong tương lai. Tuy nhiên, sau 3 năm đàm phán, tiến độ vẫn bị đình trệ vì nhiều lý do.

Trong chuỗi nỗ lực này, công bằng là yếu tố cốt lõi của nỗ lực đối phó với đại dịch. Nếu không có nỗ lực chung và công bằng để tăng cường hệ thống y tế và năng lực giám sát ở các khu vực hạn chế về nguồn lực, thế giới vẫn sẽ dễ bị tổn thương trước các đại dịch xuất hiện trong tương lai.

Hạnh Nhi (Lược dịch từ Straitstimes)