Ông Vũ Đăng Toàn - người chỉ huy xe tăng 390 húc đổ cổng Dinh Độc Lập

50 năm đã trôi qua, những thời khắc chiếc xe tăng mang số hiệu 390 lao thẳng vào húc đổ cổng chính Dinh Độc Lập trưa ngày 30/4/1975, đánh dấu kỳ tích của quân và dân Việt Nam, mở ra kỷ nguyên hòa bình, thống nhất đất nước vẫn vẹn nguyên trong ký ức của ông Vũ Đăng Toàn - nguyên Chính trị viên Đại đội, Trung úy, Trưởng xe tăng 390.

Tôi gặp cựu chiến binh Vũ Đăng Toàn tại nhà riêng thôn Thượng Bì, xã Yết Kiêu, huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương vào buổi sáng mùa xuân 2025. Ấn tượng đầu tiên về người lính can trường quả cảm năm xưa là mái tóc bạc trắng, khuôn mặt tươi vui, nụ cười đôn hậu, phong cách giản dị và gần gũi.

Năm 1965, ông Toàn nhập ngũ khi vừa tròn 18 tuổi; sau nhập ngũ, ông được chọn học lái xe tăng. Năm 1968, ông là lớp người đầu tiên của binh chủng Tăng thiết giáp, đưa xe vào chiến trường Quảng Trị… Trong chiến dịch giải phóng miền Nam và chiến dịch Hồ Chí Minh, ông Toàn là Chính trị viên Đại đội 4, Tiểu đoàn 1, Lữ đoàn xe tăng 203, Quân đoàn 2. Đơn vị ông tham gia nhiều trận như: Giải phóng Thành phố Huế, Thành phố Đà Nẵng và các tỉnh Duyên hải Nam Trung bộ...

Sáng ngày 30/4/1975, Tiểu đoàn tăng 1 do đồng chí Ngô Văn Nhỡ làm Tiểu đoàn trưởng được giao nhiệm vụ chủ công mở đường vào Sài Gòn. Mũi thọc sâu bắt đầu đánh từ tổng kho Long Bình, qua cầu Đồng Nai, ngã ba Thủ Đức, ngã ba Thủ Dầu Một, đến cầu Sài Gòn. Ông Toàn hồi tưởng: “Sáng hôm đó, xe tăng 390 gồm lái xe Trung sĩ Nguyễn Văn Tập; pháo thủ số 1 Ngô Sỹ Nguyên; pháo thủ số 2 kiêm Phó Đại đội trưởng kỹ thuật Thiếu úy Lê Văn Phượng và tôi là trưởng xe. Sau một đêm hành quân từ căn cứ Nước Trong, chúng tôi vượt qua cầu Sài Gòn giữa làn mưa bom, bão đạn. Địch dùng đủ loại hỏa lực từ máy bay, tàu chiến dưới sông và xe tăng M48, M113 để chặn quân ta. Cầu Sài Gòn trở thành điểm nóng, nhiều xe bị cháy, nhiều đồng đội hy sinh, nhưng chúng tôi không lùi bước”.

Trước tình thế cấp bách, ban chỉ huy đại đội họp gấp ngay tại chiến trường - gồm Trung úy Bùi Quang Thận (Đại đội trưởng, trưởng xe 843), Thiếu úy Lê Văn Phượng và Trung úy Vũ Đăng Toàn - quyết định tổ chức lại đội hình. 5 xe tăng đi sau yểm trợ cho 3 xe đi đầu mở đường. Chiếc xe 390 do ông Toàn chỉ huy đã bắn cháy hai xe thiết giáp M113 của địch tại ngã tư Hàng Xanh rồi tiếp tục tiến nhanh về hướng Dinh Độc Lập. “Chúng tôi được ông Bùi Văn Tùng, Chính ủy Trung đoàn 203, dặn kỹ từ trước: qua cầu Sài Gòn rẽ trái ở ngã tư Hàng Xanh, đi tiếp bảy ngã tư nữa, rẽ trái là đến Dinh. Khi xe tôi đi nhầm vài chục mét vào đường Nguyễn Thị Minh Khai thì thấy Dinh phía đối diện nên lập tức quay đầu trở lại. Đúng lúc ấy, xe tăng 843 của anh Thận từ đường Lê Duẩn tới trước, lao vào cổng phụ bên trái nhưng bị mắc lại. Xe 390 nhanh chóng áp sát cổng chính. Thấy xe 843 dừng lại, lái xe Nguyễn Văn Tập hỏi: “Thế nào anh Toàn?”. Tôi dứt khoát ra lệnh “Tông thẳng vào!” - và ngay lập tức anh Tập nhấn ga, chiếc xe 390 húc tung cánh cổng chính, tiến thẳng vào sân Dinh”. Lúc đó, ông Toàn mang theo cờ, nhưng khi vừa bước ra khỏi xe thì thấy anh Thận đã nhảy xuống khỏi xe 843 và cầm cờ chạy lên. Pháo thủ Lê Văn Phượng vỗ vai ông chỉ về phía anh Thận, nên ông Toàn lập tức cầm khẩu AK theo sau yểm trợ. Hai người tiến vào Dinh thì gặp Chuẩn tướng Nguyễn Hữu Hạnh - phụ tá của Tổng thống Dương Văn Minh - ra đón và lễ phép nói: “Tổng thống đang chờ các ông đến để bàn giao chính quyền”. Ông Toàn yêu cầu dẫn đường lên lầu cắm cờ. Ông Nguyễn Hữu Thái tình nguyện đưa anh Thận lên nóc Dinh, còn ông Toàn cùng các chiến sĩ dồn toàn bộ nội các chính quyền Sài Gòn vào phòng Khánh tiết. Pháo thủ Ngô Sỹ Nguyên đứng gác cửa, lái xe Tập ở lại trông xe tăng, còn thiếu úy Phượng điều chỉnh khẩu 12.7mm trên nóc xe chĩa thẳng về phía lá cờ, yểm hộ cho đồng đội.

Không lâu sau, Đại úy Phạm Xuân Thệ, Trung đoàn 66 cũng tiến vào, tiếp đến là Trung tá Bùi Văn Tùng. Khi Dương Văn Minh cúi đầu nói: “Chúng tôi chờ các ông đến để bàn giao…”, Trung tá Tùng thẳng thắn tuyên bố: “Các ông là những người bại trận, không có gì để bàn giao, mà phải đầu hàng vô điều kiện!”. Chiến dịch kết thúc trong tiếng reo hò của quân dân. Lá cờ cách mạng tung bay trên nóc Dinh vào trưa 30/4 - thời khắc lịch sử toàn thắng của dân tộc. Ông lặng người, xúc động: “Khi chúng tôi đánh chiếm xong Dinh Độc Lập, mọi người ôm trầm lấy nhau, nước mắt ai cũng chảy tràn trên khuôn mặt, vì quá đỗi sung sướng. Tôi nghĩ, thế là hòa bình rồi… mình sẽ trở về với vợ con, quê hương và gia đình”.

Ngày 30/4/1975, thực sự là một ngày hội lớn của cả dân tộc Việt Nam. Cờ hoa ngập tràn trên khắp các con phố Sài Gòn, bộ đội và nhân dân hòa chung niềm vui chiến thắng. Nhân dân tại Sài Gòn tươi cười, phấn khởi tặng hoa, ôm lấy bộ đội mà khóc - những giọt nước mắt hạnh phúc sau bao năm chờ đợi. Hiện nay, chiếc xe tăng 390 được trưng bày tại Bảo tàng Tăng thiết giáp (đường Hoàng Quốc Việt, Hà Nội).

Ông Vũ Đăng Toàn và tác giả bài viết.

50 năm qua, ký ức về chiến dịch Hồ Chí Minh luôn là niềm tự hào, tiếp thêm động lực để ông Toàn vươn lên trong cuộc sống. Trở lại đời thường, ông tham gia nhiều hoạt động xã hội, tích cực lan tỏa hình ảnh và những giá trị tốt đẹp của Bộ đội Cụ Hồ, được nhiều người dân tin yêu, kính trọng. Ông Toàn và đồng đội của mình chính là những nhân chứng lịch sử quả cảm, những câu chuyện từ họ là những bài học giáo dục về lòng yêu nước, tinh thần cống hiến cho Tổ quốc sẽ truyền lửa cho thế hệ trẻ hôm nay, vững tin, tự hào tiếp bước cha anh xây dưng quê hương, đất nước hùng cường.

Nguyễn Văn Hải - Trường Sĩ quan Chính trị