Ông Trump thách thức nhánh quyền lực tư pháp

Thẩm phán James E. Boasberg của Tòa án Quận Liên bang Mỹ tại Washington ngày 15/3 đã ra phán quyết ngăn chặn chính quyền Tổng thống Donald Trump viện dẫn Đạo luật chống Kẻ thù Ngoại bang 1798 để trục xuất người nhập cư mà không qua xét xử.

Theo đó, tất cả chuyến bay chở người nhập cư bị trục xuất đang trên không vào thời điểm phán quyết trên được ban hành đều phải quay trở lại Mỹ.

Tuy nhiên, theo một phân tích dữ liệu chuyến bay của New York Times, ba chuyến bay chở hơn 200 người di cư, bao gồm cả những người bị cáo buộc là thành viên băng đảng từ Venezuela, vẫn tiếp tục hành trình đến El Salvador. Đáng chú ý, một trong số đó chưa cất cánh vào thời điểm lệnh bằng văn bản được công bố trực tuyến.

Cảnh sát El Salvador áp giải người nhập cư nghi thuộc băng đảng ở Venuezela bị trục xuất từ Mỹ. Ảnh: Reuters.

Trước đó, ngày 14/3, Tổng thống Donald Trump đã ký một sắc lệnh hành pháp, viện dẫn Đạo luật chống Kẻ thù Ngoại bang 1798 để trục xuất những người bị cáo buộc liên quan đến băng đảng Tren de Aragua, với lý do nhóm này đang tiến hành một "cuộc xâm lược" vào Mỹ.

Sau khi sắc lệnh được ban hành, Liên đoàn Tự do Dân sự Mỹ (ACLU) và Dân chủ Tiến lên (Democracy Forward) - hai tổ chức pháp lý thiên tả - đã đệ đơn kiện thay mặt cho năm người đàn ông Venezuela đang bị giam giữ.

Đáp lại, chính quyền ông Trump tuyên bố đã tạm dừng việc trục xuất năm cá nhân liên quan đến vụ kiện nhưng vẫn tiếp tục kế hoạch trục xuất những người khác.

Chiều 15/3 (giờ miền Đông), hai chuyến bay đầu tiên lần lượt cất cánh từ Harlingen, Texas, vào lúc 17h26 và 17h44. Chuyến bay thứ ba vẫn ở trên mặt đất khi thẩm phán Boasberg đưa ra lệnh miệng vào lúc 18h48, yêu cầu các chuyến bay quay đầu.

Tuy nhiên, các máy bay vẫn tiếp tục hành trình, không có chuyến nào quay lại Mỹ, theo New York Times.

Nghi vấn phớt lờ lệnh tòa

Trong phiên điều trần ngày 17/3 (giờ địa phương), luật sư Abhishek Kambli của Bộ Tư pháp Mỹ lập luận rằng Nhà Trắng không vi phạm lệnh tòa vì phán quyết của thẩm phán chưa có hiệu lực pháp lý cho đến khi được thể hiện bằng văn bản.

"Lệnh bằng văn bản không đề cập đến việc yêu cầu máy bay quay đầu", luật sư Kambli nói.

Thư ký báo chí Nhà Trắng, bà Karoline Leavitt, cũng khẳng định: "Tất cả chuyến bay liên quan đã rời khỏi lãnh thổ Mỹ trước khi lệnh bằng văn bản của thẩm phán được ban hành".

Tuy nhiên, lập luận này bị đặt dấu hỏi khi một trong ba chuyến bay cất cánh lúc 19h36, tức sau khi lệnh bằng văn bản được đăng tải trực tuyến vào lúc 19h26. Khi được hỏi về trường hợp này, bà Leavitt không đưa ra câu trả lời cụ thể.

Tổng thống El Salvador Nayib Bukele nhanh chóng phản ứng với dòng trạng thái đăng trên mạng xã hội vào sáng 16/3 (giờ địa phương): "Ối… Quá muộn rồi", kèm theo một bài báo từ New York Post về lệnh của thẩm phán.

Vài phút sau, ông Bukele tiếp tục đăng tải một đoạn video dài ba phút, ghi lại cảnh các nghi phạm bị áp giải khỏi máy bay và đưa vào trại giam.

Tổng thống El Salvador Nayib Bukele. Ảnh: Reuters.

Ông Thomas D. Homan, cố vấn về biên giới của chính quyền Tổng thống Trump, phát biểu trên Fox News: "Tôi không quan tâm các thẩm phán nghĩ gì... Chúng tôi đã trục xuất những đối tượng khủng bố. Đó đáng lẽ phải là một điều đáng mừng ở đất nước này".

Bất chấp sự ủng hộ từ một số quan chức, việc Nhà Trắng phớt lờ lệnh của thẩm phán đã gây tranh cãi, đặc biệt là trong giới pháp lý.

Ngày 17/3, Thẩm phán Boasberg tổ chức phiên điều trần nhằm xác định liệu chính quyền Trump có vi phạm lệnh tòa hay không. Khi được hỏi về chuyến bay thứ ba, luật sư Kambli từ chối cung cấp thông tin chi tiết, chỉ nhấn mạnh rằng "chính phủ không vi phạm lệnh tòa" và viện dẫn "lý do an ninh quốc gia" để từ chối tiết lộ thêm.

Không chấp nhận câu trả lời chung chung, Thẩm phán Boasberg yêu cầu chính quyền Trump phải nộp báo cáo chi tiết vào ngày 18/3, bao gồm bản tuyên thệ xác nhận rằng chuyến bay thứ ba không chở người thuộc diện bị ảnh hưởng bởi lệnh cấm trục xuất. Ông nhấn mạnh: "Đây là một lập luận thiếu thuyết phục".

Ranh giới quyền lực

Trả lời phỏng vấn CNN, cố vấn Nhà Trắng Stephen Miller khẳng định rằng tổng thống có quyền tuyệt đối trong việc trục xuất người nhập cư dựa trên Đạo luật chống Kẻ thù Ngoại bang.

"Luật này được viết ra để trao quyền cho tổng thống chống lại một cuộc xâm lược nước ngoài. Không một thẩm phán nào có quyền ngăn chặn điều đó", ông Miller nói.

Tuyên bố của hai ông Miller và Homan được cho là phản ánh xu hướng lấn át nhánh tư pháp, điều vốn chưa từng thấy trong lịch sử Mỹ hiện đại. Quan điểm này, nếu tiếp tục được duy trì, có thể làm lung lay nền tảng của hệ thống phân quyền, theo CNN.

"Chúng ta đang chứng kiến chính quyền nói rằng: 'Chúng tôi không quan tâm, chúng tôi sẽ làm những gì chúng tôi muốn'", Thẩm phán Boasberg phản ứng.

"Đây là một cuộc đối đầu thực sự giữa các nhánh quyền lực và nó có thể thay đổi cục diện nền chính trị Mỹ trong nhiều năm tới", cựu thẩm phán liên bang John E. Jones III nhận định trên CNN.

Thẩm phán James E. Boasberg của Tòa án Quận Liên bang Mỹ tại Washington. Ảnh: Washington Post.

Các chuyên gia pháp lý cảnh báo rằng lập luận của hai ông Miller và Homan mâu thuẫn với án lệ Marbury v. Madison năm 1803, trong đó Tòa án Tối cao xác lập quyền xem xét tư pháp đối với các quyết định hành pháp.

"Toàn bộ hệ thống tư pháp Mỹ được xây dựng dựa trên nguyên tắc rằng hành động của tổng thống có thể bị tòa án xem xét. Việc tuyên bố có một loại hành động hành pháp không thể bị giám sát là hoàn toàn sai lầm", giáo sư Corey Brettschneider thuộc Đại học Brown nhận định.

"Ý tưởng rằng có một nhóm quyết định của tổng thống không thể bị xem xét là điều phi lý. Lịch sử cho thấy ngay cả trong thời kỳ chiến tranh chống khủng bố, các quyết định của tổng thống vẫn phải được tư pháp giám sát", CNN dẫn lời chuyên gia pháp lý Elliot Williams.

Những người thân cận với Tổng thống Trump như cố vấn Miller hay ông Homan được cho là đang có dấu hiệu cho thấy họ sẵn sàng thực hiện các bước đi quyết liệt hơn để củng cố quyền lực tổng thống trong nhiệm kỳ thứ hai, theo CNN.

Bên cạnh khía cạnh pháp lý, quyết định của Tổng thống Trump còn được cho là mang tính toán chính trị rõ rệt. Ông tin rằng các biện pháp cứng rắn về nhập cư sẽ giúp ông duy trì sự ủng hộ từ cử tri bảo thủ, bất chấp những tranh cãi pháp lý.

"Chúng tôi không ngại thực thi các quyết định quan trọng, dù có khó khăn đến đâu. Tổng thống đã được bầu với sứ mệnh thực hiện chiến dịch trục xuất lớn nhất trong lịch sử, và đó chính xác là những gì ông ấy (Trump) đang làm", Thư ký báo chí Nhà Trắng Leavitt phát biểu.

Tranh chấp về việc trục xuất người nhập cư chỉ là một phần trong bức tranh tổng thể về cách Trump đang định hình nhiệm kỳ tổng thống của mình. Ngoài vấn đề nhập cư, ông cũng đã đề xuất hủy bỏ quyền công dân theo nơi sinh và tăng cường quyền lực hành pháp trên nhiều lĩnh vực khác.

Cuộc chiến giữa các nhánh quyền lực này sẽ không chỉ quyết định cách nước Mỹ được quản lý trong bốn năm tới, mà còn có thể ảnh hưởng đến nguyên tắc nền tảng của nền dân chủ Mỹ trong nhiều thập kỷ tiếp theo. Khi ranh giới giữa quyền lực hành pháp và tư pháp ngày càng bị xóa nhòa, nước Mỹ có thể bước vào một thời kỳ chưa từng có tiền lệ trong lịch sử hiện đại.

Đại Hoàng