Những dự án hoang đường thời kỳ 'bong bóng chứng khoán' nước Anh

Ngày tháng trôi qua, những đề xuất cấp vốn mới được đưa ra, có những đề xuất rất sáng suốt song cũng có những đề xuất rất ngớ ngẩn, từ việc nhập khẩu một lượng lớn lừa đực từ Tây Ban Nha (mặc dù ở Anh đã quá dư thừa) cho đến việc biến nước mặn thành nước ngọt.

Càng ngày, các phi vụ làm ăn càng dính dáng nhiều đến yếu tố lừa đảo, như việc sản xuất gỗ ván từ mùn cưa. Có khoảng gần 100 dự án khác nhau, dự án sau lại phi lý và dối trá hơn dự án trước, nhưng người ta vẫn nuôi hy vọng về một khoản lãi kếch sù. Chẳng bao lâu sau, các dự án này được gọi là “bong bóng”, hoàn toàn chính xác như tính chất của tên gọi. Giống như bong bóng, các dự án này nổ bụp, tan biến nhanh chóng - thông thường chỉ trong khoảng một tuần.

Có vẻ như công chúng sẽ mua bất cứ thứ gì. Các công ty mới tìm kiếm nguồn vốn trong giai đoạn này được thành lập với các mục đích như đóng tàu chống cướp biển, khuyến khích nuôi ngựa ở Anh; kinh doanh tóc người; xây dựng bệnh viện cho trẻ cơ nhỡ; chiết xuất bạc từ chì; tách ánh sáng mặt trời từ quả dưa chuột; và thậm chí, sản xuất loại bánh xe chuyển động liên tục.

Ảnh minh họa. Nguồn: Business Insider.

Tuy nhiên, “phần thưởng” chắc chắn sẽ thuộc về một kẻ vô danh, người sáng lập “một công ty để xúc tiến hoạt động kinh doanh vô cùng thuận lợi, thế nhưng chẳng ai biết được hoạt động đó là gì”. Các tờ quảng cáo đều hứa hẹn mức lợi nhuận chưa từng có. Đúng 9h sáng, khi sổ đăng ký góp vốn được mở, đám đông người dân thuộc mọi tầng lớp gần như xô đổ cửa để cố đăng ký góp vốn. Trong vòng 5 tiếng đồng hồ, 1.000 nhà đầu tư đã chuyển tiền của mình thành cổ phần của công ty.

Kìm giữ lòng tham lam vô độ của mình, kẻ sáng lập công ty nhanh chóng đóng cửa tiệm và chuồn tới lục địa châu Âu, chẳng ai còn nghe nói về kẻ đó nữa.

Không phải mọi nhà đầu tư vào các công ty bong bóng đều tin vào tính khả thi của hệ thống mà họ góp vốn. Người ta đã “quá tinh khôn” trong chuyện này. Thế nhưng họ lại tin tưởng vào thuyết của những “kẻ đại xuẩn ngốc” - rằng giá sẽ tăng lên, rằng họ sẽ tìm thấy người mua và họ sẽ kiếm được tiền. Chính vì lẽ đó, hầu hết các nhà đầu tư cho rằng hành động của họ là hoàn toàn hợp lý, họ kỳ vọng sẽ bán cổ phần của mình với mức giá cao hơn ở “thị trường sau khi bán”, tức là thị trường giao dịch các cổ phần sau khi chúng được phát hành lần đầu tiên.

Những người mà Chúa sẽ trừng trị, thì trước hết Chúa sẽ chế giễu, nhạo báng. Những dấu hiệu cho thấy cơn sốt đã sắp đến hồi kết được khẳng định bằng việc phát hành bộ bài South Sea. Mỗi quân bài đều có hình biếm họa một công ty bong bóng, với một đoạn thơ thích đáng in bên dưới. Một trong số đó là công ty Puckle Machine, được cho là sẽ sản xuất loại vũ khí bắn cả đạn tròn và đạn vuông. Puckle khẳng định loại vũ khí mới của công ty sẽ tạo nên một cuộc cách mạng trong lịch sử chiến tranh. Quân tám bích sau đây được đi kèm với bức tranh biếm họa và bốn câu thơ:

Một phát minh lạ kỳ hủy diệt cả đám đông

Những kẻ dại khờ ở quê nhà thay vì kẻ thù phương xa

Hỡi những người bạn của tôi, xin đừng sợ cỗ máy khủng khiếp này,

Chúng chỉ có thể làm hại những kẻ có "phần" ở đó.

Burton G. Malkiel/Alphabooks – NXB Lao Động