NHNN tăng cường giám sát với Bộ công cụ đánh giá rủi ro rửa tiền/tài trợ khủng bố

Công tác phòng chống rửa tiền, tài trợ khủng bố hiện là một nhiệm vụ trọng tâm được Chính phủ và các bộ ngành trong đó có ngành Ngân hàng hết sức quan tâm và dành ưu tiên, trong đó hoạt động thanh tra, giám sát trên cơ sở rủi ro về lĩnh vực này phù hợp với các yêu cầu và chuẩn mực quốc tế là một nội dung cấp bách.

Bà Khương Thanh Hà - Phó Cục trưởng Cục Phòng chống rửa tiền cho biết, trong khuôn khổ Hỗ trợ kỹ thuật IMF, đơn vị này đã hỗ trợ NHNN xây dựng bộ công cụ. Bộ Công cụ đã được NHNN áp dụng để chấm điểm đánh giá rủi ro về rửa tiền, tài trợ khủng bố đối với các ngân hàng thương mại, chi nhánh ngân hàng nước ngoài hoạt động tại Việt Nam. Qua đó làm cơ sở để ban hành kế hoạch về phòng chống rửa tiền, tài trợ khủng bố hàng năm.

Phó Cục trưởng Cục Phòng chống rửa tiền Khương Thanh Hà tại buổi làm việc

Tại buổi làm việc, đại diện Cục Phòng, chống rửa tiền (NHNN) đã trình bày chi tiết về Bộ công cụ thanh tra, kiểm tra, giám sát trên cơ sở rủi ro về phòng, chống rửa tiền và chống tài trợ khủng bố (RT/TTKB) do Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) hỗ trợ xây dựng.

Bộ công cụ được triển khai dựa trên Khoản 3 Điều 48 Luật PCRT 2022, quy định trách nhiệm của NHNN trong thanh tra, kiểm tra, giám sát hoạt động PCRT đối với các đối tượng báo cáo trong lĩnh vực ngân hàng, căn cứ vào kết quả đánh giá rủi ro quốc gia và của từng tổ chức. Ngoài NHNN, Luật cũng quy định trách nhiệm tương tự cho Bộ Tài chính, Bộ Xây dựng, Bộ Tư pháp, Bộ Công Thương và Bộ Thông tin và Truyền thông (nay là Bộ Khoa học và công nghệ) trong phạm vi quản lý ngành.

Các quy định tại Bộ công cụ trên còn dựa trên các Quyết định số 194/QĐ-TTg ngày 23/02/2024 và Nghị quyết số 71/NQ-CP ngày 15/5/2024 đều nhấn mạnh yêu cầu tăng cường giám sát các tổ chức tài chính, tổ chức và cá nhân kinh doanh ngành nghề phi tài chính có liên quan, trên cơ sở rủi ro, thông qua thanh tra tại chỗ, giám sát từ xa và các biện pháp thực thi khác.

Quang cảnh buổi làm việc với IMF

Ngoài ra, Bộ công cụ thanh tra, giám sát trên cơ sở rủi ro về RT/TTKB do IMF hỗ trợ NHNN xây dựng dựa trên các thành phần: Mẫu thu thập số liệu về rủi ro RT/TTKB của tổ chức tín dụng; Bảng các câu hỏi nhằm đánh giá cơ chế kiểm soát rủi ro RT/TTKB của tổ chức tín dụng; Các quy trình kiểm tra tại chỗ cụ thể cho các nội dung: Chuyển tiền điện tử, Nhận biết khách hàng, Cá nhân có ảnh hưởng chính trị, Lưu trữ hồ sơ, Đánh giá rủi ro, TTKB/TTPBVKHDHL,… Hướng dẫn dành cho cán bộ giám sát...

Đại diện các đơn vị thuộc NHNN và các bộ, ngành tại buổi làm việc

Theo mô hình đánh giá, rủi ro RT/TTKB được xác định dựa trên rủi ro kinh doanh (80%) và rủi ro cấu trúc (20%), trong đó rủi ro kinh doanh được phân tách thành rủi ro cố hữu (60%) và biện pháp giảm thiểu rủi ro (40%).

Bộ công cụ được thử nghiệm từ tháng 4/2023 (giai đoạn 1 với 3 ngân hàng) và tháng 10/2023 (giai đoạn 2 với 10 ngân hàng), trước khi áp dụng cho 96 ngân hàng vào tháng 10-11/2024. Đến giai đoạn tháng 12/2024-1/2025, NHNN đã hoàn thành chấm điểm, đánh giá rủi ro RT/TTKB năm 2024.

Các chuyên gia tại IMF làm việc cùng đại diện NHNN về quá trình triển khai bộ công cụ

Từ những kết quả thu được, NHNN đã xây dựng Kế hoạch kiểm tra năm 2025, lựa chọn 5 đối tượng báo cáo, trong đó có 3 ngân hàng có mức rủi ro cao hoặc trung bình cao để thực hiện kiểm tra chuyên đề về PCRT/TTKB. Đến tháng 8/2025, một cuộc kiểm tra liên ngành đã được triển khai do Cục Phòng Chống rửa tiền là đầu mối, hai cuộc còn lại dự kiến tiến hành trong 4 tháng cuối năm.

Thanh tra NHNN cũng đưa nội dung PCRT/TTKB vào 7 cuộc thanh tra toàn diện trong năm đã triển khai một đoàn thanh tra tại 1 ngân hàng tính đến tháng 8/2025.

Trong quá trình triển khai, NHNN và các đơn vị liên quan gặp một số khó khăn như: mô hình cơ quan quản lý về thanh tra, giám sát còn phức tạp; khuôn khổ pháp lý chưa hoàn thiện; kinh nghiệm triển khai còn hạn chế; thiếu nguồn lực thực hiện... Đây là những vấn đề cần sớm được khắc phục để nâng cao hiệu quả áp dụng Bộ công cụ, đáp ứng yêu cầu của pháp luật và cam kết quốc tế về phòng, chống rửa tiền, chống tài trợ khủng bố.

Bộ công cụ thanh tra, giám sát trên cơ sở rủi ro về RT/TTKB được kỳ vọng sẽ là bước tiến quan trọng giúp ngành ngân hàng Việt Nam tiếp cận các chuẩn mực quốc tế, tăng cường tính hiệu quả và minh bạch trong công tác phòng, chống rửa tiền, góp phần bảo vệ an toàn hệ thống tài chính quốc gia.

Bài và ảnh: Hồng Sơn