Nhiều sức hút trên thị trường trái phiếu xanh

Tại Việt Nam, thị trường trái phiếu xanh dù chỉ mới hình thành song ghi nhận sự phát triển đáng khích lệ. Ảnh tư liệu minh họa

Trước thách thức của biến đổi khí hậu và yêu cầu phát triển bền vững, Việt Nam và gần 150 quốc gia đã cam kết tại Hội nghị Công ước khung Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu lần thứ 26 (COP26) đưa mức phát thải ròng về “0” vào năm 2050. Đây là một cột mốc quan trọng, khẳng định trách nhiệm và vai trò của Việt Nam trong các nỗ lực toàn cầu, nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực từ biến đổi khí hậu. Trong đó, tài chính xanh, đặc biệt là trái phiếu doanh nghiệp xanh, được xác định là công cụ hữu hiệu để huy động nguồn lực, hỗ trợ các dự án thân thiện với môi trường, thúc đẩy phát triển kinh tế xanh và bền vững.

Hoàn thiện khung chính sách

Việt Nam được công nhận là một trong những quốc gia sớm thực hiện các cam kết về môi trường, đặc biệt trong việc thực hiện các hiệp định và thỏa thuận quốc tế liên quan đến bảo vệ môi trường.

Đến nay, khung pháp lý về trái phiếu xanh về cơ bản đã được quy định đầy đủ, tạo tiền đề để Chính phủ, chính quyền địa phương và các doanh nghiệp huy động vốn thông qua phát hành trái phiếu phục vụ cho tăng trưởng xanh bền vững. Luật Bảo vệ môi trường được ban hành và có hiệu lực từ ngày 1/1/2022 đã đặt nền tảng pháp lý cơ bản cho trái phiếu xanh. Nghị định số 08/2022/NĐ-CP ngày 10/1/2022 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật Bảo vệ môi trường và các nghị định của Chính phủ về phát hành trái phiếu chính phủ, trái phiếu chính quyền địa phương, trái phiếu doanh nghiệp đã quy định cụ thể việc phát hành trái phiếu xanh để huy động vốn cho các dự án xanh.

Ngày 17/11/2021, Bộ Tài chính ban hành Thông tư số 101/2021/TT-BTC quy định về giá dịch vụ trong lĩnh vực chứng khoán áp dụng tại Sở Giao dịch chứng khoán và Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam, theo đó giảm 50% giá dịch vụ đăng ký niêm yết, giá giao dịch và giá lưu ký đối với trái phiếu xanh, khuyến khích các tổ chức tham gia phát hành và đầu tư.

Hiện Bộ Tài chính đang xây dựng đề án phát hành thí điểm trái phiếu chính phủ xanh, tiếp tục khuyến khích các địa phương và doanh nghiệp phát hành trái phiếu xanh, tạo điều kiện đa dạng hóa sản phẩm tài chính xanh, theo đó tạo cơ sở để Việt Nam có thể khai thác tối đa nguồn lực từ thị trường trong nước và quốc tế để hướng tới mục tiêu phát triển bền vững.

Xu hướng "xanh hóa" lan tỏa trong cộng đồng doanh nghiệp

Trên thế giới, thị trường trái phiếu xanh đã và đang ghi nhận sự tăng trưởng mạnh mẽ. Theo tổ chức Sáng kiến Trái phiếu Khí hậu, tổng giá trị trái phiếu xanh, xã hội và bền vững (GSS) phát hành năm 2024 ước đạt 1,1 nghìn tỷ USD, tăng 12% so với năm 2023, phản ánh xu hướng gia tăng mạnh mẽ trong các lĩnh vực năng lượng tái tạo, hạ tầng bền vững và quản lý tài nguyên thiên nhiên.

Tại Việt Nam, thị trường trái phiếu xanh dù chỉ mới hình thành từ năm 2016 song ghi nhận sự phát triển đáng khích lệ. Các địa phương như TP. Hồ Chí Minh và Bà Rịa - Vũng Tàu tiên phong với việc phát hành trái phiếu chính quyền địa phương xanh nhằm tài trợ cho các dự án bảo vệ môi trường. Từ đó, các doanh nghiệp trong nước, đặc biệt là các tổ chức tài chính, cũng mạnh dạn bước vào lĩnh vực này.

Tuy quy mô thị trường trái phiếu doanh nghiệp bền vững của Việt Nam còn khiêm tốn so với các nước trong khu vực như Thái Lan, Malaysia và Philippines với tỷ lệ ước tính lần lượt vào khoảng 5%, 10% và 20%, nhưng tốc độ tăng trưởng trong năm 2024 cho thấy tiềm năng to lớn của thị trường này.

Trong năm 2024, các ngân hàng thương mại gồm: BIDV, Vietcombank và HDBank tham gia phát hành trái phiếu xanh, trái phiếu bền vững, với mục tiêu tài trợ cho các dự án bảo vệ môi trường và thúc đẩy phát triển bền vững.

Đáng chú ý, thị trường lần đầu tiên ghi nhận sự tham gia của các lô trái phiếu xanh do doanh nghiệp phi tài chính phát hành như: Công ty Đầu tư và Phát triển Đa quốc gia I.D.I và Công ty TNHH Nước sạch Hòa Bình - Xuân Mai cũng đạt được những thành công đáng kể, lần lượt phát hành 1.000 tỷ đồng và 875 tỷ đồng để đầu tư vào các dự án phát triển bền vững trong nuôi trồng thủy sản và cung cấp nước sạch.

Các giao dịch này đều được cấu trúc theo nguyên tắc trái phiếu xanh của Hiệp hội Thị trường vốn Quốc tế (ICMA), được xác nhận độc lập trước và sau phát hành bởi các tổ chức uy tín quốc tế và trong nước, đảm bảo minh bạch và góp phần ngăn chặn tình trạng “rửa xanh”.

Các lô trái phiếu xanh phát hành bởi các tổ chức phát hành ở Việt Nam đến nay chủ yếu có kỳ hạn trên 5 năm và có thể đạt 20 năm, cao hơn so với trung bình của thị trường năm 2024 đạt gần 4,96 năm. Nổi bật gần đây có trái phiếu xanh kỳ hạn 20 năm của Công ty Nước sạch Hòa Bình - Xuân Mai là kỳ hạn dài nhất trong vòng hơn một thập kỷ qua, đáp ứng vốn dài hạn cho đầu tư hạ tầng. Lãi suất tương đối hợp lý và thấp hơn mặt bằng chung xét theo loại hình doanh nghiệp.

Sự chuyển dịch về cơ cấu phát hành trong thời gian qua, từ tập trung vào khối tài chính ngân hàng sang sự tham gia của các doanh nghiệp trong nhiều lĩnh vực khác như năng lượng tái tạo, thủy sản bền vững và cơ sở hạ tầng, phản ánh xu hướng "xanh hóa" đang lan tỏa rộng rãi trong cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam. Điều này cũng thể hiện cam kết mạnh mẽ của Việt Nam trong việc thúc đẩy tài chính xanh và phát triển bền vững.

Qua quan sát, sự tham gia của các tổ chức tài chính quốc tế và các quỹ đầu tư lớn vào các đợt phát hành trái phiếu xanh, trái phiếu bền vững trong thời gian qua cũng góp phần tạo nên sức hút đáng kể cho thị trường, phản ánh niềm tin ngày càng tăng vào triển vọng của trái phiếu xanh tại Việt Nam./.

Vụ Tài chính các ngân hàng và tổ chức tài chính (Bộ Tài chính)