Hạn chế rủi ro cho hàng Việt Nam sang Mỹ

Là Đồng giảng viên Chính sách công tại Đại học Indiana Hoa Kỳ quan tâm chính sách của Mỹ liên quan đến Việt Nam, mới đây Tiến sĩ Huỳnh Thế Du cùng các đồng nghiệp có bài phân tích “Chiến lược định hình lại chuỗi giá trị toàn cầu của Mỹ: Các cơ hội mở ra cho các doanh nghiệp Việt Nam”.

Dưới đây là trao đổi của ông với phóng viên Doanh Nhân Sài Gòn về thách thức từ các rào cản thương mại Mỹ và cơ hội tăng hợp tác đầu tư vào Mỹ và mở rộng xuất khẩu sang Mỹ.

*Xin ông nhận xét về mối quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ trong thời gian gần đây, đặc biệt là về kinh tế và thương mại trong chiến lược toàn cầu của Mỹ?

Các chính sách của ông Trump đưa ra với các mục tiêu rất cụ thể. Thứ nhất, ông muốn kiềm chế sự vươn lên và ảnh hưởng của Trung Quốc. Thứ hai, ông muốn đưa các hoạt động sản xuất kinh doanh, việc làm trở lại nước Mỹ.

Quan hệ Việt - Mỹ đứng trước một thế giới đầy biến động có một điểm cộng và một điểm cần phải lưu ý. Điểm cộng là vị trí chiến lược của Việt Nam, muốn kiềm chế sự trỗi dậy của Trung Quốc thì Hoa Kỳ phải cần đến điều này. Việc thắt chặt mối quan hệ toàn diện sẽ có lợi cho cả hai quốc gia và Việt Nam làm điều này cũng là vì lợi ích quốc gia.

Ngược lại, điểm cần lưu ý ở đây là chênh lệch thương mại hai chiều lớn, vốn là đặc điểm của nền kinh tế Mỹ trong quan hệ thương mại với các nước. Tuy nhiên, đây là một vấn đề nhạy cảm mà Việt Nam cần lưu ý. Do vậy, trong quan hệ giữa hai nước và địa chính trị thế giới, Việt Nam nên cố gắng để vấn đề thứ nhất càng là tâm điểm càng tốt và vấn đề thứ hai càng ít được nhắc đến càng tốt.

*Các chính sách mới nhất của Mỹ về thuế quan và thương mại có ảnh hưởng gì đến chuỗi cung ứng toàn cầu và vị thế của Việt Nam không, thưa ông?

Mục tiêu của Mỹ là giảm thâm hụt thương mại. Chính quyền Trump nhận thức rõ điều này và muốn đưa sản xuất quay trở lại Mỹ bằng cách áp thuế cao lên hàng nhập khẩu. Khi thuế tăng, hàng hóa từ nước ngoài trở nên kém cạnh tranh hơn so với hàng sản xuất trong nước, từ đó khuyến khích các doanh nghiệp Mỹ sản xuất nhiều hơn. Việt Nam cũng bị ảnh hưởng bởi chính sách này, bởi vì bất kỳ quốc gia nào xuất khẩu vào Mỹ đều sẽ gặp khó khăn hơn khi thuế quan tăng lên. Điều này có thể làm giảm lượng hàng hóa Việt Nam xuất khẩu sang Mỹ.

Tiến sĩ Huỳnh Thế Du - Giảng viên Chính sách công Đại học Indiana Hoa Kỳ

Tuy nhiên, câu hỏi quan trọng đặt ra là mức độ ảnh hưởng này sẽ như thế nào? Đây không hoàn toàn là một sự tác động tiêu cực, mà phụ thuộc vào việc Mỹ điều chỉnh chuỗi cung ứng toàn cầu. Khi Mỹ giảm nhập khẩu từ Trung Quốc, một số hàng hóa từng được sản xuất tại Trung Quốc để xuất sang Mỹ có thể chuyển hướng sang Việt Nam hoặc các nước khác. Điều này tạo ra cơ hội mới cho Việt Nam khi thu hút đầu tư và gia tăng xuất khẩu thay thế Trung Quốc.

Do vậy, câu trả lời trong bối cảnh hiện tại là tùy thuộc vào các chính sách cụ thể đối với Việt Nam. Nếu Việt Nam có thể đàm phán và sắp xếp để không bị các chính sách hoặc mức thuế vượt trội so với các đối thủ cạnh tranh thì sẽ là điều tích cực. Trái lại, thì Việt Nam sẽ gặp khó khăn. Đây là điều cần đặc biệt lưu ý.

*Xin ông trao đổi cụ thể một chút về các mặt hàng mà Mỹ đã quyết định áp thuế?

Thép, nhôm, chip, dược phẩm và ô tô là những mặt hàng cụ thể mà Mỹ đã áp thuế. Đây là những mặt hàng mà họ muốn thúc đẩy sản xuất trong nước (tôi xin nhắc lại là việc có thực hiện được hay không còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác). Tuy nhiên, chính sách của Mỹ thường là đan xen các nhóm lợi ích và mục tiêu chính trị. Các ngành sản xuất nói chung liên quan đến những mặt hàng cụ thể nằm trong danh sách áp thuế mà Mỹ đã công bố chính là các ngành phải chịu ảnh hưởng trực tiếp bởi vì Mỹ muốn hướng sự tập trung thương mại ra khỏi Trung Quốc và đưa sản xuất quay về trong nước. Tuy nhiên cũng cần phải xem xét lại tỷ trọng các mặt hàng của Việt Nam liên quan đến chính sách áp thuế của Mỹ lần này.

*Các công ty đa quốc gia như Apple, Nike, Samsung đã, đang dịch chuyển sản xuất sang Việt Nam. Liệu Việt Nam có còn là điểm đến hấp dẫn hay đang đối mặt với rủi ro bị áp thuế tương tự?

Việt Nam vẫn là một điểm đến hấp dẫn đối với doanh nghiệp Mỹ nói riêng và các tập đoàn đa quốc gia nói chung do lợi thế thuế quan và khả năng cạnh tranh. Tuy nhiên, Việt Nam cần cẩn trọng để tránh bị Mỹ áp dụng các chính sách thuế riêng biệt, vì điều này có thể làm suy giảm sức hút của Việt Nam. Nếu Mỹ áp thuế quá cao hoặc có những rào cản thương mại đặc thù đối với Việt Nam, thì các doanh nghiệp tại đây sẽ gặp khó khăn lớn. Do đó, Việt Nam cần đảm bảo rằng mình chỉ chịu chung một mức thuế với các quốc gia khác trong khu vực để duy trì lợi thế cạnh tranh.

*Nếu Mỹ tăng cường kiểm soát xuất xứ hàng hóa để kiểm soát hàng Trung Quốc, sẽ ảnh hưởng thế nào đến chuỗi cung ứng tại Việt Nam?

Đây là một điều cực kỳ quan trọng đối với Việt Nam. Trong dòng chảy thương mại tự nhiên, Trung Quốc từ lâu đã là nguồn cung ứng đầu vào lớn cho các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam và đồng thời Mỹ cũng là một trong những thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam. Tuy nhiên, trong nguy cơ căng thẳng thương mại Mỹ - Trung định hình lại chuỗi giá trị toàn cầu, Việt Nam cần cẩn thận để tránh trở thành một điểm trung chuyển cho hàng hóa Trung Quốc sang Mỹ.

Điều này đặt ra thách thức lớn đối với Việt Nam trong việc kiểm soát nguồn gốc xuất xứ hàng hóa. Nếu không làm tốt, Việt Nam có thể bị liệt vào "danh sách đen", ảnh hưởng không chỉ đến doanh nghiệp mà còn đến cả nền kinh tế.

*Theo ông, doanh nghiệp Việt Nam cần chuẩn bị gì để tránh rủi ro bị Mỹ áp thuế trong tương lai?

Không có gì là chắc chắn trong chính sách của Mỹ, đặc biệt là dưới thời chính quyền Trump. Trong bối cảnh bất ổn, điều quan trọng nhất đối với Việt Nam là phải linh hoạt, “nước lên thì thuyền lên”, và tránh bị rơi vào nhóm các quốc gia bị Mỹ áp dụng các rào cản thương mại nghiêm ngặt hơn so với các nước khác.

*Các doanh nghiệp trong nước nên điều chỉnh chiến lược sản xuất và xuất khẩu như thế nào để thích nghi với các thay đổi từ phía Mỹ, thưa ông?

Cụ thể với doanh nghiệp, theo tôi có hai giải pháp chính. Thứ nhất, đa dạng hóa thị trường xuất khẩu - Mỹ là thị trường quan trọng nhất của Việt Nam, nhưng Việt Nam cần mở rộng sang các thị trường khác như châu Âu, Nhật Bản, ASEAN... để bù đắp phần không thể tăng thêm hoặc thậm chí là giảm của thị trường Mỹ.

Thứ hai, cải tiến công nghệ và nâng cao năng suất - Các doanh nghiệp Việt Nam cần cải tiến công nghệ để nâng cao hiệu suất sản xuất. Nếu năng suất cao hơn, biên lợi nhuận của doanh nghiệp sẽ lớn hơn, giúp họ có thể chịu đựng các cú sốc thương mại hoặc mức thuế cao hơn mà vẫn duy trì sự bền vững trong kinh doanh.

*Vậy thì việc mở rộng sang các thị trường khác có phải là hướng đi khả thi để giảm bớt sự phụ thuộc vào Mỹ không, thưa ông?

Mở rộng sang các thị trường khác là một hướng đi khả thi. Hiện tại, Việt Nam đã có một danh mục xuất khẩu đa dạng, không chỉ sang Mỹ mà còn sang châu Âu, Nhật Bản, ASEAN và nhiều khu vực khác. Tuy nhiên, trong bối cảnh chiến tranh thương mại, điều quan trọng là phải đảm bảo sự ổn định tối đa cho nền kinh tế. Tình hình kinh tế và thương mại toàn cầu đang rất bất ổn, vì vậy các doanh nghiệp Việt Nam cần linh hoạt để thích nghi. Việt Nam cần cố gắng tránh để Mỹ áp dụng các chính sách thương mại bất lợi so với các nước khác, bởi vì điều này sẽ ảnh hưởng lớn đến sự phát triển lâu dài của nền kinh tế.

*Xin cảm ơn ông!

Tuấn Kiệt