Nhập tỉnh, bỏ huyện – 'quá trúng, quá đúng, nhưng…'

Việc “nhập tỉnh, bỏ huyện, gộp xã” không chỉ cần thiết mà còn mang tính tất yếu và sẽ là động lực phát triển của đất nước. Ảnh: H.P

Cuối tuần trước, Bộ Chính trị, Ban Bí thư ban hành Kết luận số 127-KL/TW về triển khai nghiên cứu, đề xuất tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị; trong đó, yêu cầu nghiên cứu định hướng sáp nhập một số đơn vị cấp tỉnh, không tổ chức cấp huyện, sáp nhập một số đơn vị cấp xã. Việc nghiên cứu phải tiến hành khách quan, dân chủ, khoa học, cụ thể, sâu sắc, cầu thị, sát đúng với tình hình thực tiễn; khắc phục triệt để chồng chéo về chức năng, nhiệm vụ, chia cắt về địa bàn, lĩnh vực, tổ chức trung gian cồng kềnh; bảo đảm hoạt động thông suốt, hiệu lực, hiệu quả, nâng cao vai trò lãnh đạo, cầm quyền của Đảng, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong giai đoạn mới.

Với quá trình nghiên cứu bảo đảm tuân thủ yêu cầu nêu trên, các cơ quan được giao nhiệm vụ sẽ đưa ra câu trả lời xác đáng và toàn diện nhất về chủ trương này. Tuy vậy, nhìn ở một vài lát cắt có thể thấy việc “nhập tỉnh, bỏ huyện, gộp xã” không chỉ hoàn toàn cần thiết mà còn mang tính tất yếu trong giai đoạn hiện nay.

Ví dụ ở lát cắt công nghệ số. Với mức phát triển công nghệ số hiện nay, thông tin và dữ liệu được truyền tải theo thời gian thực, đồng thời giữa người gửi và người nhận. Một văn bản hành chính ngày xưa phải “đi” từ Trung ương xuống tỉnh, rồi mới đến huyện, đến xã, thôn. Nhưng giờ đây, “giấy tờ số” từ Hà Nội gửi đi, cán bộ thôn ở đất mũi Cà Mau có thể nhận được gần như ngay lập tức.

Cũng nhờ công nghệ số, việc thành lập doanh nghiệp hoàn toàn có thể làm tự động. Bởi hiện nay, cơ sở dữ liệu công dân, doanh nghiệp; dữ liệu thuế; dữ liệu tư pháp đều đã tương đối hoàn thiện. Chỉ cần thêm đột phá về tư duy ở chỗ cho phép xác minh người đại diện theo pháp luật cho doanh nghiệp có đủ năng lực hành vi dân sự, có thuộc đối tượng bị cấm quản lý và thành lập doanh nghiệp hay không bằng hình thức “trực tuyến” thông qua dữ liệu công dân, dữ liệu tư pháp. Như vậy, thời gian thành lập doanh nghiệp có thể chỉ trong 5-10 phút như Các Tiểu vương quốc Ảrập Thống nhất (UAE) đã làm.

Tương tự, việc cấp lại giấy khai sinh, cấp lại bằng lái xe có thể hoàn toàn tự động, dựa trên yêu cầu của người dân, doanh nghiệp. Chính phủ cũng đang thí điểm cung cấp dịch vụ hành chính phi địa giới. Và ở một vài nơi, ví dụ Trung tâm hành chính công tỉnh Quảng Ninh, khá vắng bóng người dân đến làm thủ tục vì họ đã có thể làm trực tuyến...

Một vài ví dụ như vậy cho thấy, công nghệ số tác động rất mạnh, thậm chí thay đổi cách vận hành thông thường của bộ máy hành chính. Điều này cũng có nghĩa triết lý về phân cấp hành chính, rộng hơn là tổ chức lại hệ thống hành chính, đang đứng trước một cuộc cách mạng. Trong bối cảnh như vậy, việc “nhập tỉnh, bỏ huyện, gộp xã” không chỉ cần thiết mà còn mang tính tất yếu và sẽ là động lực phát triển của đất nước.

Quay lại với câu chuyện của vị doanh nhân nói trên, mối băn khoăn của anh quả thực rất sát sườn và thiết thực. Việc tinh gọn bộ máy, sắp xếp lại đơn vị hành chính các cấp sẽ mang lại nhiều lợi ích cho cộng đồng doanh nghiệp và người dân, ít nhất về mặt giảm bớt tầng nấc thủ tục, không phải chạy đi chạy lại nhiều nơi. Nhưng mối quan tâm trước mắt là làm thế nào bảo đảm hoạt động thường xuyên, liên tục của các cơ quan, tổ chức để không ảnh hưởng đến các hoạt động của người dân và doanh nghiệp.

Điều này đòi hỏi quá trình nghiên cứu định hướng sáp nhập tỉnh và xã, bỏ cấp huyện phải gắn liền với hai nhiệm vụ khác vô cùng quan trọng.

Một là, rà soát, sửa đổi các văn bản liên quan đến tổ chức bộ máy nhà nước để phân định rõ mối quan hệ công tác giữa các cấp chính quyền địa phương (giữa cấp tỉnh và cấp xã); mối quan hệ công tác theo ngành dọc từ Trung ương đến cấp xã (giữa bộ, ngành Trung ương, các sở chuyên ngành và đơn vị, cá nhân phụ trách theo lĩnh vực).

Hai là, rà soát, sửa đổi các luật chuyên ngành để phân định lại các thẩm quyền và xây dựng, thiết kế các quy trình, thủ tục mới cho thống nhất, phù hợp, mang lại hiệu quả cao cho quản lý nhà nước nhưng phải thuận lợi tối đa cho người dân, doanh nghiệp.

Đơn cử, Luật Đất đai năm 2024 giao chủ tịch UBND cấp huyện quyết định giá đất cụ thể đối với trường hợp giao đất, cho thuê đất, cho phép chuyển mục đích sử dụng đất, thu hồi đất, xác định giá khởi điểm đấu giá quyền sử dụng đất... thuộc thẩm quyền. Bỏ cấp huyện thì các phần việc này thuộc trách nhiệm của ai? Khi bộ máy mới vận hành, nếu vấn đề này vẫn chưa được làm rõ thì sẽ làm ách tắc công việc của người dân và doanh nghiệp.

Cả hai nhiệm vụ này vừa khó vừa nặng nề trong khi thời gian lại gấp rút và yêu cầu chất lượng rất cao. Ở một góc độ khác, đây chính là cơ hội để Chính phủ và các bộ, ngành liên quan nghiên cứu các phương án trao thẩm quyền cũng như xây dựng chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn phù hợp hơn cho chính quyền địa phương; đồng thời cắt giảm các thủ tục hành chính không cần thiết.

Tận dụng tốt cơ hội này, các mục tiêu Tổng Bí thư Tô Lâm đặt ra - đó là phấn đấu trong năm 2025 giảm ít nhất 30% thời gian xử lý thủ tục hành chính, giảm ít nhất 30% chi phí kinh doanh, bãi bỏ ít nhất 30% điều kiện kinh doanh không cần thiết; trong 2-3 năm tới môi trường đầu tư của Việt Nam thuộc nhóm ba nước dẫn đầu trong ASEAN - hoàn toàn có thể đạt được.

Vì tính cấp thiết và tầm quan trọng, hai nhiệm vụ nói trên cần được triển khai với phương châm “vừa chạy vừa xếp hàng”. Chỉ có như vậy mới hóa giải những mối băn khoăn như của vị doanh nhân nói trên và bảo đảm quá trình sắp xếp, tinh gọn bộ máy thực sự không ảnh hưởng đến hoạt động của doanh nghiệp, người dân như yêu cầu Bộ Chính trị, Ban Bí thư đặt ra.

An Nhiên