Nhà thơ, nhạc sĩ Nguyễn Thụy Kha đi về miền phiêu lãng

Khi nghe tin nhà thơ, nhạc sĩ Nguyễn Thụy Kha qua đời, nhà văn Nguyễn Quang Thiều - Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam Nguyễn Quang Thiều, đã viết: "Nghĩ về ông, tôi luôn thấy hiện lên hình ảnh một lãng tử đi qua thế gian này, vừa đi, vừa viết, vừa ôm đàn ca hát rồi khuất bóng nhẹ nhàng. Ông là một trong những người sống hết cơ số của cuộc đời. Ông sống như ông muốn, ông viết như ông muốn và ông chơi cũng như ông muốn. Ông không phải làm những gì mà ông không muốn làm. Ông được sống như chính con người ông. Điều này không dễ dàng với hầu hết mọi người. Tôi không nghĩ đến việc kết thúc cuộc đời của ông. Tôi nghĩ ông đã kết thúc cuộc lãng du trên thế gian này và đi về một nơi chốn khác với những công việc khác. Chính vậy mà sự ra đi của ông không để lại trong tôi một cảm giác nặng nề cho dù từ ngày mai sẽ không còn cơ hội nào để uống cùng ông, nghe ông đọc thơ và hát".

Đó chính là những lời khái quát về cuộc đời nhà thơ Nguyễn Thụy Kha, một người tài hoa, đa tài ở nhiều lĩnh vực và sống một cuộc đời vừa nghiêm cẩn vừa lãng tử.

Ông sinh năm 1949 tại Thái Bình, nhưng quê gốc ở thôn Ngãi Am, xã Hòa Bình, huyện Vĩnh Bảo, Hải Phòng. Từ thuở nhỏ, ông đã bộc lộ tài năng văn nghệ, sáng tác những bài thơ, bài hát dành tặng quê hương, trường học. Tác phẩm đầu tay của ông là “Hành khúc tự vệ trường Thái Phiên”, một bài hát gắn bó với nhiều thế hệ học sinh.

Sau khi tốt nghiệp Đại học Thông tin năm 1971, ông gia nhập quân đội và trực tiếp tham gia chiến trường Quảng Trị, Khu 5 và Tây Nguyên. Sau đó, ông tiếp tục công tác tại Binh chủng Thông tin cho đến năm 1990. Chính những năm tháng chinh chiến đã mang đến cho ông những trải nghiệm sâu sắc về cuộc sống người lính, điều này đã ảnh hưởng mạnh mẽ đến sáng tác của ông. Sau này, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật từng giới thiệu cuốn sách “Hồi ức Quảng Trị” do Nguyễn Thụy Kha sưu tầm và biên soạn.

Từ năm 1979 đến 1983, Nguyễn Thụy Kha theo học tại Trường Viết văn Nguyễn Du, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong sự nghiệp văn chương. Tại đây, ông bắt đầu khẳng định mình qua những tác phẩm thơ đầu tay, thể hiện sự nhạy cảm và sâu sắc trong cảm nhận về cuộc sống và con người.

Sau khi rời quân ngũ năm 1990, Nguyễn Thụy Kha chính thức bước vào con đường sáng tác với rất nhiều tập thơ đã được xuất bản. Trong đó, tập thơ “Thời máu xanh” được đánh giá là một dấu son của thơ ca chống Mỹ. Nhiều người cho rằng đây là một tập thơ gây nhiều ám ảnh với những câu thơ như: “Một thế hệ xuyên Trường Sơn/ Mòn đường 559/ Những đường mòn dấu chân hằn lên trán/ Bỗng một ngày.../ Đại lộ Hồ Chí Minh/ Một thế hệ hiến dâng trọn vẹn, hiến dâng/ vô danh/ Cắn chặt răng không khóc/ Cháy thành lửa, tắt thành vuông cỏ mọc/ Chín muộn như không thể chín tự nhiên/ Những năm/ Những người lính/ Những giọt máu xanh/ Chảy lặng lẽ trên thân hình bán đảo..”. (Máu xanh).

Tuy nhiên, bài thơ nổi tiếng nhất, được nhiều người nhớ nhất, thuộc nhất của nhà thơ Nguyễn Thụy Kha là bài thơ “Không đề” với vẻn vẹn 4 câu thơ: "Đưa người yêu qua nhà người yêu cũ/ Trong cơn mưa ban trưa/ Thấy hồn mình tách làm hai nửa/ Nửa ướt bây giờ nửa ướt xa xưa".

Nhưng không chỉ có vậy, ông còn là tác giả bài hát “Mùa xuân bao điều lạ” (phỏng thơ Định Hải) đã được nhiều thế hệ thiếu nhi yêu thích: “Én có gì lạ – báo mùa xuân sang/ Và đất có gì lạ – cánh mai vàng ươm/ Pháo có gì lạ – mà tiếng nổ vang/ Bài hát có gì lạ làm em rộn ràng…”

Ông cũng là tác giả thơ của ca khúc “Chiều không em” được nhạc sĩ Phú Quang phổ nhạc: “Chiều không em mặt hồ buồn tênh/ Trái tim ta ai ném bên thềm…/Chiều không em chiều buồn không em/ Chiều không em anh quay về ngơ ngác.”

Tài hoa trong sáng tác, nhưng đóng góp lớn nhất của nhà thơ, nhạc sĩ Nguyễn Thụy Kha lại ở việc nghiên cứu tân nhạc Việt Nam. Ở lĩnh vực này, ông cho ra đời những tác phẩm đồ sộ, trong đó có chân dung những nhạc sĩ lớn, như: Văn Cao, Hoàng Việt, Nguyễn Thiện Đạo, Đỗ Nhuận, Lưu Hữu Phước, Huy Du, Nguyễn Xuân Khoát... Các cuốn sách của ông như “Văn Cao - Người đi dọc biển” (1992), “Nửa thế kỷ tân nhạc Việt Nam” (1998) và “Những gương mặt âm nhạc thế kỷ” (2000)… ghi dấu ấn quan trọng trong việc phác thảo diện mạo nền tân nhạc Việt Nam.

Nguyễn Thụy Kha cũng từng dành nhiều tâm huyết để nghiên cứu về cuộc đời và sự nghiệp của Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm. Năm 1991, ông cho ra mắt phim tài liệu “Nguyễn Bỉnh Khiêm - Cây đại thụ rợp bóng 500 năm”. Tác phẩm tạo tiếng vang lớn, nhận giải thưởng của Hội hữu nghị Việt - Nhật năm 1992.

Cùng với nghiên cứu âm nhạc, tham gia sản xuất làm phim về các văn nghệ sĩ. Những năm gần đây, ông tiếp tục thử sức với việc viết tiểu thuyết. Năm 2022, ông cho ra mắt cuốn tiểu thuyết “Hương”. Cuốn tiểu thuyết đã được Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật phát hành, cả ở thị trường Mỹ.

Những ngày qua, sau khi biết tin ông qua đời, nhiều nhà thơ, nhà văn và đông đảo bạn đọc đã bày tỏ lòng tiếc thương ông.

C.Thúy