Người 'giữ lửa' nghề truyền thống làng bánh đa xứ Thanh

Không riêng gì gia đình bà Xinh, nhiều hộ gia đình tại Nghi Sơn (Thanh Hóa) nhiều năm nay vẫn “đỏ lửa” giữ nghề làm bánh đa truyền thống. Nhất là vào dịp Tết đến, dù đã có nhiều bánh kẹo đắt tiền nhưng với nhiều gia đình vẫn không thể thiếu những món quà quê dân dã.

"Những tháng cuối năm, do đơn hàng tăng cao nên gia đình tôi phải huy động thêm các con cháu, người thân tăng cường thời gian kịp làm bánh và đóng gói trả khách", bà Xinh nói.

Bà Vũ Thị Xinh (73 tuổi), một người làm bánh đa truyền thống tại Nghi Sơn (Thanh Hóa).

Để đảm bảo tiến độ các đơn hàng, ngày nào bà cũng dậy từ 3 giờ sáng chuẩn bị xay bột, nhóm lửa, vào khuôn làm bánh. Trung bình mỗi ngày bà làm ra khoảng 500 cái bánh, trong khoảng thời gian hơn 7 tiếng đồng hồ. Những tháng cuối năm, do đơn hàng tăng cao nên gia đình bà Xinh phải huy động thêm các con cháu, người thân tăng cường thời gian kịp làm bánh và đóng gói trả khách.

Được biết, bánh đa tại gia đình bà Xinh và các hộ dân nơi đây đều được làm với nguyên liệu hoàn toàn tự nhiên từ gạo, vừng đen. Bởi theo những người làm bánh lâu năm, làm bánh theo phương thức thủ công "củi lửa" bằng bột gạo thì bánh đa sau khi quạt mới giữ được độ giòn và thơm lâu, vàng đều không bị dai dù có để lâu. Đây cũng là nét đặc trưng tạo nên sự khác biệt của bánh đa Nghi Sơn, Thanh Hóa.

Chia sẻ với VnBusiness, bà Xinh cho hay, để "ra lò" một chiếc bánh đa, phải qua nhiều công đoạn. Đầu tiên là chọn gạo, vừng. Tiếp đó, ngâm gạo, xay bột rồi tráng bánh.

Ngày nào bà Xinh cũng dậy từ 3 giờ sáng để chuẩn bị xay bột, nhóm lửa, vào khuôn làm bánh.

Cũng theo bà Xinh, để có những chiếc bánh đa ngon, phải sử dụng gạo không dẻo (thường được dùng gạo quê khang dân) để tráng bánh. Công đoạn tráng bánh khá quan trọng, bánh có 2 lớp, bột phải được dàn đều để có độ dày vừa phải và vừng được dàn đều, chín vừa phải khi lấy ra không bị dính.

“Với bánh truyền thống được làm theo phương thức thủ công "củi lửa" cần rất nhiều công đoạn, trong đó việc giữ bếp đều lửa cũng là công đoạn quan trọng không kém. Lửa cháy không được quá to, khi nước sôi đều, bánh được hấp qua nồi hơi chừng 1 tới 2 phút vừa đủ chín tới để giữ nguyên độ dai, giòn, ngon khi nướng”, bà Xinh cho biết.

Sau khi tráng bánh cho lên rả, mang phơi dưới trời nắng từ 4 - 6 giờ đồng hồ. Tiếp sau đó là thu bánh khô và quạt bánh.

Bánh sau khi tráng được mang phơi dưới trời nắng từ 4 - 6 giờ đồng hồ.

Ngoài ra, để một chiếc bánh đa vừa giữ được độ thơm mùi vừng, vừa giòn đều, ngoài việc yêu cầu người tráng có kĩ thuật thì khâu lựa chọn gạo và canh đủ thời gian phơi nắng cũng rất quan trọng. Nếu nắng chưa tới bánh sẽ bị dai, nắng to quá bánh bị răm, không giữ nguyên được độ ngon của bánh.

Để làm được cái bánh hoàn chỉnh thì công đoạn nào cũng tỉ mỉ và đòi hỏi kỹ thuật cao. Trong đó, công đoạn khó khăn nhất là quạt bánh. Người quạt bánh phải sử dụng than củi, quạt đều từ ngoài vào trong, do bánh giòn nên khi quạt phải uốn cạnh sao cho khuôn bánh chín đều cùng chiều nhau, khi đấy xếp bánh sẽ không bị vỡ.

Cũng giống như nhiều hộ dân trong làng, nhờ gắn bó công việc làm bánh đa đã giúp gia đình bà Xinh có thêm thu nhập.

"Chồng tôi thoát li từ khi con trai đầu mới 2 tuổi, cuộc sống gia đình vất vả, tôi vừa làm bánh và nuôi 2 con trai ăn học. Giờ nhìn lại chặng đường dài thấy con cháu có cuộc sống ổn định cũng nhờ nghề làm bánh đa" - Bà Xinh nhớ lại.

Giá bánh đa bán ra thị trường gồm nhiều sản phẩm với giá tiền khác nhau, có loại chỉ 6 - 7 nghìn đồng nhưng có loại 10 nghìn đồng/1 chiếc, như bánh gấc, bánh dừa, hành lá, hành khô...

Được biết, bà Xinh chủ yếu bán sỉ bánh đa từ các mối lớn tại địa phương và các tỉnh thành lân cận như Hà Nội, Ninh Bình, Thái Bình,... Mỗi ngày cơ sở sản xuất của gia đình bà làm ra khoảng 500 chiếc, thu nhập bình quân dao động 400 – 500 nghìn/ngày, đảm bảo đời sống cho cả gia đình.

Mỗi chiếc bánh đa có giá dao động từ 6 - 7 nghìn đồng đến 10 nghìn đồng/1 chiếc.

Hằng năm, để kịp đáp ứng lượng lớn đơn đặt hàng cho dịp Tết nguyên đán, gia đình bà Xinh và các hộ làm bánh đa trong làng lại tất bật và tăng cường nhân lực từ đầu tháng 10 dương lịch.

Tuy đã ngoài 70 tuổi, nhưng mỗi sáng bà Xinh vẫn dậy sớm đảm nhiệm công việc tráng bánh. Kế nghiệp gia đình, hiện có hai con dâu và cháu nội của bà. “Hi vọng sau này con cháu vẫn giữ được nghề", bà Xinh tâm sự.

Năm nay nắng ấm kéo dài, các hộ sản xuất tích trữ được rất nhiều bánh để bán cho mùa Tết nguyên đán 2024 đã cận kề.

Nói thêm về công việc làm bánh đa truyền thống của làng, ông Hồ Quyết Thắng, Chủ tịch UBND phường Tân Dân cho biết, trên toàn phường hiện nay có vài chục hộ giữ lửa nghề làm bánh đa. Cũng nhờ nghề gia truyền này đã giúp giải quyết nhu cầu việc làm nâng cao thu nhập cho nhiều hộ gia đình, góp phần cùng địa phương tham gia xóa nghèo.

Ông Thắng cũng mong muốn các hộ dân nhân rộng mô hình, cải tiến quy mô và hỗ trợ vốn cho các hộ gia đình phát triển nghề làm bánh đa để hoàn thiện hồ sơ đưa sản phẩm vào "mỗi xã, phường một sản phẩm OCOP"...

Hồng Hương