Nghi vấn Ukraine có máy bay cảnh báo sớm, Nga đưa vào tầm ngắm

Một phương tiện bay lạ được cho là máy bay cảnh báo sớm và chỉ huy trên không (AEW&C) Saab ASC 340 do Thụy Điển viện trợ cho Ukraine đã xuất hiện trên không phận phía Tây Ukraine tuần qua. Phạm vi bay là quanh khu vực Lviv, giáp Ba Lan và cách xa chiến tuyến Nga-Ukraine.

Saab ASC 340 là loại “radar bay”, có nhiệm vụ như một đài radar mặt đất hay trên tàu chiến. Nhưng do hoạt động ở độ cao lớn, nên tầm phát hiện mục tiêu xa hơn, ít “vùng mù” hơn các đài radar ở mặt đất hay trên các tàu chiến. AEW&C Saab ASC 340 sử dụng thân máy bay chở khách 2 động cơ tầm ngắn; tốc độ không quá 482km/h và độ cao tối đa 7.620m.

AEW&C Saab 340 cũng có đường truyền liên kết dữ liệu Link 16, cho phép chúng trao đổi thông tin một cách an toàn với máy bay chiến đấu F-16 do Mỹ sản xuất mà Ukraine đã nhận được từ phương Tây và Mirage 2000/05 của Pháp mà Ukraine hiện đã sở hữu.

AEW&C Saab 340 trang bị radar sử dụng công nghệ nảng pha quét điện tử chủ động (AESA), cho phép điều chỉnh chùm sóng radar dựa trên tình huống, nên có thể bao phủ một khu vực rộng lớn, hoặc tập trung vào một vùng ưu tiên nhỏ hơn.

Với khả năng phát hiện và theo dõi mục tiêu nhanh chóng và chính xác, radar của Saab ASC 340 tự hào có tốc độ cập nhật cao. Công nghệ băng tần S của nó, đảm bảo hiệu suất đặc biệt trong nhiều điều kiện thời tiết.

Phạm vi phủ sóng trên biển của radar của Saab ASC 890 không bị hạn chế, cho phép phát hiện và theo dõi các vật thể bao gồm máy bay chiến đấu, trực thăng bay treo, tên lửa hành trình và thậm chí cả các mục tiêu trên biển, có tiết diện nhỏ như mô tô nước.

Vào tháng 5/2024, Thụy Điển đã công bố viện trợ hai máy bay Saab 340 cho Ukraine và bắt đầu tổ chức huấn luyện phi hành đoàn của Ukraine vào mùa thu năm ngoái. Rất có thể kíp chiến đấu đầu tiên đã hoàn thành khóa huấn luyện và chiếc AEW&C Saab 340 đã về Ukraine, bắt đầu hoạt động thử nghiệm.

Theo một số nguồn tin của phương Tây, có thể Mỹ sẽ cắt thông tin tình báo cho Ukraine và châu Âu đang tiếp quản hệ thống thông tin liên lạc và tín hiệu trên chiến trường ở Ukraine. Cuộc khủng hoảng mấy tuần trước đây, khi Mỹ cắt đứt chia sẻ thông tin tình báo sẽ không xảy ra nữa.

Nghi vấn về chiếc máy bay cảnh báo sớm xuất hiện trên không phận Ukraine, đã được trang Military Review của Nga cho biết, chiếc máy bay nghi vấn này, đã “xuất hiện” trên các bản đồ trực tuyến của các hệ thống theo dõi hàng không, hiển thị máy bay trên bầu trời khu vực Lviv với tên gọi thú vị là Welcome.

Người đứng đầu bộ phận báo chí của Không quân Ukraine, Đại tá Yuri Ignat, hôm nay tuyên bố rằng “đó không phải là máy bay AEW&C Saab 340 của Thụy Điển, trên thực tế, chuyến bay được thực hiện bởi một máy bay vận tải An-26 của Lực lượng vũ trang Ukraine”.

Cùng lúc đó, một câu hỏi khác cũng đang được thảo luận là liệu lực lượng phòng không Nga có cơ hội bắn hạ chiếc máy bay này không? Điểm gần nhất trên đường bay của nó tới biên giới Nga (nếu các nguồn giám sát hiển thị chính xác đường bay này) là ở khoảng cách 550 km. Theo đó, điểm gần nhất với lãnh thổ Nga là phía tây nam của tỉnh Bryansk.

Ở khoảng cách như vậy, việc sử dụng hệ thống tên lửa phòng không S-400 sẽ không thành công, vì tầm bắn tối đa của hệ thống này có thể đánh trúng mục tiêu là 400 km. Để tấn công hiệu quả mục tiêu ở khoảng cách 550 km, hệ thống phòng không S-500 sẽ phù hợp. Nhưng liệu nó có được triển khai trực tiếp đến biên giới Ukraine hay không, hiện vẫn là một câu hỏi bỏ ngỏ.

Tuy nhiên, các chuyên gia phương Tây cũng cảnh báo Saab 340 nói riêng và các máy bay AEW&C nói chung là mục tiêu rất dễ bị bắn hạ. Họ lấy ví dụ về việc Ukraine tuyên bố bắn rơi không dưới một lần các máy bay AEW&C A-50 của Nga và hiện lực lượng Không quân Nga đã không sử dụng loại máy bay này.

Máy bay AEW&C Saab 340 của Thụy Điển viện trợ thậm chí còn dễ tổn thương hơn A-50, theo Forbes. A-50 có 4 động cơ và tốc độ tối đa 901km/h, trần bay gần 12.000m. Trong khi đó, Saab 340 được trang bị 2 động cơ cánh quạt, bay với tốc độ không quá 482km/h và độ cao tối đa 7.620m.

Nếu A-50 dễ thành mục tiêu cho tên lửa Ukraine, thì Saab 340 còn dễ bị bắn rơi hơn gấp nhiều lần. Mặt khác, Nga còn sở hữu tên lửa không đối không uy lực hàng đầu thế giới là R-37M, với khả năng bắn trúng mục tiêu ở cự ly tới 320km.

Máy bay đánh chặn MiG-31BM của Không quân Nga bay gần biên giới Nga-Ukraine về cơ bản có thể đe dọa toàn bộ không phận Ukraine bằng tên lửa R-37M của họ. Viện RUSI (Anh) nhận định: "Tầm bắn xa của R-37M, kết hợp với hiệu suất rất cao và độ cao hoạt động của MiG-31BM cho phép nó đe dọa đáng kể các máy bay Ukraine".

Sự xuất hiện của máy bay Nga với tên lửa R-37M, đã không ít lần khiến các phi công tiêm kích Ukraine phải bỏ dở nhiệm vụ và quay đầu né tránh vì lo bị bắn rơi từ khoảng cách vài trăm km. Saab 340 dù có phát hiện được R-37M từ trước, nhưng với tốc độ bay quá chậm, khả năng né tránh của máy bay Thụy Điển gần như bằng 0.

Các máy bay cảnh báo sớm rất khó để giữ bí mật trước đối phương. Về bản chất, chúng là radar khổng lồ bay trên trời, sử dụng chiều cao không phận phát hiện mục tiêu đối thủ. Nếu tắt radar, chúng là máy bay không có tác dụng, nhưng chỉ cần bật radar lên, Nga có thể phát hiện ra Saab 340 ngay lập tức.

Rất có thể, Không quân Ukraine đã nhận được AEW&C Saab 340 từ đối tác Thụy Điển, nhưng Kiev sẽ cần có chiến thuật để đảm bảo an toàn cho những chiếc máy bay đắt giá này. Có thể chúng sẽ phải bay trong không phận an toàn nhất ở phía tây Ukraine, dọc biên giới Ukraine với Ba Lan.

Nhưng câu hỏi đặt ra là chúng liệu có an toàn trước siêu tên lửa phòng không S-500 Prometheus của Nga, khi có tầm bắn hiệu quả tối đa là 600 km, độ cao 200 km, vượt trội hơn so với các hệ thống phòng không S-300 và S-400, vốn chỉ giới hạn ở phạm vi 400 km và độ cao thấp hơn? (nguồn ảnh Military Review, TASS, Kyiv Post).

Tiến Minh