Nghe tình báo tiết lộ về công việc của mình

- Về những năm sống ở nước ngoài?

+ Elena Vavilova: Lịch sử tình báo biết đến những trường hợp, khi một người ở lại nước ngoài, qua đời dưới cái tên giả mà anh ta đã sử dụng để làm việc. Một số người trở về khi con cái còn rất nhỏ. Có người quyết định ở lại làm việc, còn vợ trở về…

Tóm lại, có rất nhiều phương án, và chúng tôi, tất nhiên, đã nghĩ về điều đó và có những dự định, kể cả tiếp tục làm việc chừng nào còn có thể, hoặc cuối đời, khi kết thúc sự nghiệp, chuyển đến một nơi yên tĩnh hơn, nhưng vẫn giữ nguyên giấy tờ chúng tôi đã sử dụng khi làm việc.

Trong nhóm điệp viên Nga bị bắt năm 2010, có một người quyết định sống nốt quãng đời còn lại ở Mỹ. Anh là Mikhail Vasenkov, Anh hùng Liên Xô, người làm việc ở phương Tây lâu nhất trong nhóm chúng tôi. Đó là quyết định, nguyện vọng của anh ấy. Tất nhiên, Trung tâm ở Moscow đã ủng hộ. Điều này liên quan đến hoàn cảnh gia đình của Vasenkov, vợ anh ấy là người nước ngoài.

Mikhail Vasenkov là người vắng mặt lâu nhất ở Nga, anh ấy gặp khó khăn khi tái hòa nhập. Điều thú vị là anh ấy không thực sự chấp nhận nước Nga đương đại. Vasenkov là người luôn trung thành với lý tưởng của mình. Lý tưởng của Liên Xô đối với anh là những nền tảng không thể phá vỡ. Anh được an táng tại nghĩa trang Troyekurov, và chúng tôi, tất nhiên, luôn tưởng nhớ tới anh.

Andrey Bezrukov.

- Về những ấn tượng đầu tiên ở phương Tây?

+ Andrey Bezrukov: Trước hết, những người bình thường mà chúng tôi tiếp xúc (chúng tôi không phải là khách du lịch, chúng tôi sống giữa những người bình thường), họ không có tài sản gì đặc biệt đến mức chúng tôi phải hoa mắt. Vì vậy, chúng tôi không hề có cảm giác đã lạc vào một thiên đường nào đó. Thứ hai, chúng tôi đi làm việc, chứ không phải du lịch, và mỗi ngày chúng tôi đều có những nhiệm vụ phải giải quyết.

Vâng, vào thời điểm đó, cả châu Âu và Hoa Kỳ đều thanh bình hơn nhiều so với bây giờ, và tất nhiên, ở đó có những thành phố rất đẹp. Nhưng khi hạ cánh xuống sân bay “Kennedy” ở New York, chẳng hạn, và nhìn thấy những ổ gà và rác bẩn giống hệt như ở bất kỳ sân bay nào của một quốc gia thuộc thế giới thứ ba, thì bạn thật khó cảm thấy thiện cảm, tôn trọng hay ngạc nhiên.

+ Elena Vavilova: Tất nhiên, tôi quan tâm tới các lĩnh vực của đời sống, chẳng hạn như thời trang, làm đẹp… Nhưng đó chỉ là sự tò mò và mong muốn nhanh chóng hòa nhập vào cuộc sống mới.

Tôi nghĩ rằng khi tuyển chọn cán bộ vào làm việc trong ngành tình báo mật, không nên chọn người trục lợi. Loại người này rất dễ bị phát hiện trước những cám dỗ và hoàn cảnh khác nhau.

Chúng tôi đã trải qua nhiều bài kiểm tra, thậm chí lần đầu tiên mua quần áo sản xuất ở phương Tây, có lẽ, cũng có ai đó đã để ý xem thái độ của chúng tôi như thế nào, có tham lam không?

Elena Vavilova.

- Về sự sụp đổ của Liên Xô?

+ Andrey Bezrukov: Chúng tôi đã làm việc ở nước ngoài một thời gian, vì vậy đối với chúng tôi, các sự kiện diễn ra trong những ngày đó ở Nga, Liên Xô, thật xa vời. Thông tin đến với chúng tôi một cách rời rạc, chúng tôi không thể hiểu được đầy đủ những gì đã xảy ra, ai là người giật dây... Chúng tôi nghĩ rằng đây chỉ là tạm thời, rồi một người khác sẽ xuất hiện và mọi thứ sẽ khác.

Một tuần sau, chúng tôi nhận được bức mật mã viết rằng cứ tiếp tục làm việc, mọi thứ vẫn bình thường như cũ, không có gì thay đổi. Và công việc của chúng tôi cũng không có gì thay đổi, mà đối với chúng tôi, công việc là điều quan trọng nhất. Tất nhiên, nếu không có những câu hỏi như: anh làm việc cho ai, và anh làm việc chống lại ai...

Vâng, “chống lại ai” chỉ là cách nói ẩn dụ: chúng tôi làm việc vì đất nước, chứ không chống lại ai cả.

Chúng tôi không có thời gian để quan tâm đến tình trạng khủng hoảng này, suy nghĩ về điều gì sẽ xảy ra... Chúng tôi đơn giản là không có thời gian để làm điều đó.

+ Elena Vavilova: Điều khiến chúng tôi lo lắng là chúng tôi lớn lên và quen nghĩ về đất nước như một quốc gia rộng lớn đa dân tộc, và đột nhiên mọi thứ trở nên hoàn toàn khác. Về mặt cảm xúc, điều đó thật khó khăn. Nhưng ý tưởng bảo vệ chủ quyền của đất nước, dù nó ở trạng thái nào, hình dạng hay kích thước nào, đối với chúng tôi quan trọng hơn tất cả những điều khác.

Chúng tôi hiểu rằng các mối đe dọa vẫn sẽ "diễn ra" từ bên ngoài theo cách này hay cách khác, và đây chính là mục tiêu mà công việc của chúng tôi hướng tới. Nhưng những nỗi buồn về việc mất đi các vị thế quan trọng, tiềm lực và sức mạnh của Liên Xô, là có thực và thuần túy mang tính chất nhân văn.

- Về tiếng Nga?

+ Elena Vavilova: Có thể, những người khác khó tin điều này, nhưng đối với chúng tôi, nó rất quan trọng. Trước hết, chúng tôi muốn chuyển sang ngôn ngữ khác càng nhanh càng tốt... Chúng tôi hiểu rằng nó (tiếng Nga) là một nhược điểm, là điều nguy hiểm.

Ngay cả khi đang ở một nơi vắng vẻ nào đó, bạn vẫn không rõ: biết đâu, ai đấy nhìn môi bạn có thể đọc được ý nghĩ của bạn.

+ Andrey Bezrukov: Hãy tưởng tượng bạn đang sống trong môi trường ngôn ngữ nơi mọi người xung quanh đều nói tiếng Anh. Nói tiếng Nga trong bầu không khí này, khi tai bạn tràn ngập ngôn ngữ khác - là điều bất đắc dĩ... Đôi khi, ở New York, gặp những du khách đi lại và nói tiếng Nga, bạn bị sốc, bạn muốn chạy trốn thật nhanh, vì nó làm bạn choáng váng.

Thực ra, bạn không muốn lại chìm vào cái ngôn ngữ mà bạn gần như đã quên, chìm vào những hồi ức.

Mikhail Vasenkov.

- Về các nữ điệp viên?

+ Elena Vavilova: Tất nhiên, trong quan niệm của nhiều người, điệp viên phải là nam giới, nhưng phụ nữ đóng vai trò vô cùng lớn, vì họ có rất nhiều phẩm chất đặc biệt như: trực giác và sự hiểu biết về con người.

Các nhà tình báo hay nói về mô hình "bẫy mật ong". Thực ra, đây là phương pháp thu thập thông tin rất hạn chế. Tất nhiên, có thể quyến rũ ai đó, có thể dẫn dụ người này người kia, nhưng điều đó không phát huy tác dụng lâu dài.

Dù sao, sự hấp dẫn và khả năng thu phục người khác là điều quan trọng, và về mặt này, phụ nữ có nhiều lợi thế.

- Về năng lực của các điệp viên?

+ Elena Vavilova: Những kỹ năng được rèn luyện nhiều năm vẫn còn lại. Đôi khi thậm chí muốn vứt bỏ chúng đi, bớt chú ý và quan sát hơn. Nhưng, có lẽ, chúng đã trở thành kỹ năng tự động của chúng tôi, rất khó quên. Một mặt, điều đó giúp ích, tất nhiên. Chúng tôi có thể hiểu người khác nhanh hơn so với một người bình thường, vì chúng tôi chú ý điều đó, nắm được các phương pháp và cơ sở tâm lý học nhất định. Về cơ bản, tất cả những điều này đã được thử nghiệm trong thực tế, vì vậy, việc phát hiện và hiểu biết một con người không có gì khó.

Chúng tôi có thể nhận diện một kẻ giả danh người khác hoặc tìm cách tạo ra dấu vết giả nào đó. Điều này khó thực hiện trong thời gian tiếp xúc ngắn, nhưng nếu tiếp xúc lâu hơn một chút, khi nhìn thấy con người trong các tình huống, quan hệ khác nhau, thì bạn có thể nhận ra sự không phù hợp, ví dụ, giữa động cơ, thái độ của anh ta đối với bạn. Đôi khi có sự không nhất quán giữa những gì con người kể về bản thân và ngoại hình của anh ta. Hoặc khi anh ta nói rằng mình làm một nghề gì đấy, nhưng về sau lại phạm những sai sót ngớ ngẩn.

Các điệp viên Nga bị bắt ở Mỹ.

- Về các bộ phim tình báo?

+ Andrey Bezrukov: Trong bộ phim truyền hình nhiều tập của Mỹ "Cuộc chiến thầm lặng”, có những tình tiết thực sự phản ánh đúng tình hình. Thứ nhất, nó mô tả rất chân thực nước Mỹ vào thời điểm đó. Và sự đối đầu giữa hai cường quốc - Liên Xô và Hoa Kỳ - cũng được thể hiện rất chính xác.

Công việc của các điệp viên mật hoạt động theo cặp (nếu bỏ qua những yếu tố gây ấn tượng mạnh như tóc giả, giết người, rượt đuổi và những thứ khác): sự căng thẳng, phức tạp trong quan hệ, sự xuất hiện của con cái, những tình huống bất tiện xuất hiện trong sinh hoạt, v.v. - tất cả đều được phản ánh đúng. Quả thật, với cường độ rất mạnh.

+ Elena Vavilova: Bộ phim truyền hình nhiều tập "Những người Nga" chuyển thể từ cuốn tiểu thuyết của tôi "Người phụ nữ biết giữ bí mật", được sản xuất theo đơn đặt hàng của Đài truyền hình NTV và được phát sóng trên nền tảng "Premier". Có lẽ, đây là câu chuyện chân thực, vì không có những tình tiết phóng đại, và quan trọng là không có những cảnh bạo lực của các điệp viên chúng ta.

Nhưng thật tiếc là bộ phim này hiện không còn được phát sóng và không được trình chiếu trên kênh NTV nữa.

+ Andrey Bezrukov: Ai đó đã ngăn cản, tôi nghĩ vậy.

+ Elena Vavilova: Giới phê bình hay điều gì đó đã ngăn cản nó. Nhưng bộ phim vẫn tồn tại trên không gian internet, và những người quan tâm vẫn có thể theo dõi.

Gần đây có một bộ phim truyền hình nhiều tập của Nga "Giám đốc tình báo" về Fittin (Trung tướng Pavel Fitin, Giám đốc Cơ quan Tình báo đối ngoại của Liên Xô từ năm 1939-1946). Đây là nhân vật rất nổi tiếng và thực sự đã có nhiều cống hiến cho ngành tình báo trước và trong chiến tranh. Tuy nhiên, “Giám đốc tình báo” không phải phim về các điệp viên mật.

Và có lẽ, cũng nên nhắc đến bộ phim điện ảnh "Bridge of Spies” (“Người đàm phán”) của Mỹ. Thực ra, đây là bộ phim tâm lý khắc họa tính cách con người. Nhân vật của bộ phim, họa sĩ Rudolf Abel bị tình nghi hoạt động gián điệp cho Liên Xô. Chính phủ Mỹ muốn tiến hành một phiên tòa công bằng. Hội đồng luật sư New York giao nhiệm vụ bảo vệ Abel cho luật sư James Donovan. Là một người Mỹ - và tất nhiên, với quan điểm của người Mỹ - ông vẫn thấu hiểu và cảm thông với những tư tưởng và giá trị mà thân chủ của mình bảo vệ. Có lẽ, đây là lần đầu tiên, một điệp viên mật Liên Xô được miêu tả một cách chân thực và đầy cảm thông như vậy.

Trần Đình (Theo báo Nga)