Ngày quốc tế Thiếu nhi (1/6): Để trẻ em trở thành công dân sáng tạo, hạnh phúc trong tương lai

ThS. Đinh Văn Mãi cho rằng, thời nay tri thức không còn tiếp nhận một chiều mà cần khơi gợi cho trẻ em tự khám phá và sáng tạo. (Ảnh NVCC)

Đó là quan điểm của ThS. Đinh Văn Mãi, giảng viên kỹ năng mềm, Trung tâm phát triển năng lực sinh viên, trường Đại học Văn Lang nhân Ngày quốc tế Thiếu nhi (1/6).

ThS. Đinh Văn Mãi nhấn mạnh, phụ huynh kết nối và định hướng cho trẻ khám phá thế giới xung quanh bằng việc đặt câu hỏi, lắng nghe ý kiến của các em. Đặc biệt, hãy chuyển từ “người ra lệnh” sang “người gợi mở, người hỗ trợ”. Thay vì đặt kỳ vọng lên trẻ “phải đúng nhất”, phụ huynh có thể trao đổi về các mục tiêu học tập mà trẻ cảm thấy phù hợp với bản thân.

Theo anh, vì sao việc nuôi dưỡng niềm vui trong học tập và khám phá lại đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành động lực học tập cho trẻ ngay từ nhỏ?

“Mỗi ngày đến trường là một ngày vui” là một khẩu hiện thân thiện trong việc tạo dựng và nuôi dưỡng niềm vui học tập trong mỗi trẻ. Học tập là hành trình hạnh phúc nơi mỗi đứa trẻ được lớn lên trong sự tò mò, yêu thương và khám phá tri thức dưới sự dẫn dắt của cha mẹ, thầy cô. Niềm vui đến lớp chính là động lực học tập bền vững.

Khi cảm thấy vui vẻ, được tôn trọng và chấp nhận, các em sẽ dễ dàng mở lòng đón nhận kiến thức và phát triển nhân cách. Sự hào hứng cùng tính tò mò sẽ giúp trẻ tự giác tìm kiếm tri thức chứ không học vì áp lực hay kỳ vọng từ người lớn. Các em chủ động tham gia các hoạt động học tập, thảo luận và đặt câu hỏi.

Điều này khiến các em nỗ lực học tập, loại bỏ cảm giác buồn chán, giảm tỷ lệ bỏ học. Một vài nghiên cứu còn chỉ ra, niềm vui trong học tập có thể làm tăng khả năng ghi nhớ và tiếp thu thông tin. Đặc biệt, niềm vui trong học tập giúp trẻ tự tin tương tác với thầy cô, với bạn bè trong lớp, trong trường. Từ đó, các em có thể phát triển các kỹ năng giao tiếp, làm việc nhóm, lắng nghe, phản hồi đúng đắn. Những kỹ năng này rất quan trọng cho sự phát triển trong tương lai của trẻ.

Thực tế hiện nay, nhiều phụ huynh thường đặt kỳ vọng rất lớn vào con trẻ. Điều này dễ khiến trẻ cảm thấy áp lực, lo âu. Theo anh, làm thế nào để người lớn có thể đồng hành mà không vô tình đánh mất niềm vui và động lực học tập tự nhiên của trẻ?

Đồng hành cùng trẻ trên hành trình học tập hạnh phúc là trách nhiệm của các bậc phụ huynh và thầy cô. Để tạo động lực học tập, trước hết người lớn cần làm gương cho trẻ bằng việc chia sẻ những điều mà bạn đang học hỏi, cùng trẻ đọc sách, xem phim tài liệu hoặc các hoạt động học tập khác, dẫn dắt trẻ tham gia các hoạt động ngoại khóa, hoạt động ngoài trời.

Thông qua đó, phụ huynh kết nối và định hướng cho trẻ khám phá thế giới xung quanh bằng việc đặt câu hỏi, lắng nghe ý kiến của các em. Đặc biệt, hãy chuyển từ “người ra lệnh” sang “người gợi mở, người hỗ trợ”. Thay vì đặt kỳ vọng lên trẻ “phải đúng nhất”, phụ huynh có thể trao đổi trẻ về các mục tiêu học tập mà trẻ cảm thấy phù hợp với bản thân. Điều quan trọng, phụ huynh cần lắng nghe và tôn trọng, chấp nhận sự khác biệt và ghi nhận những nỗ lực trong cả quá trình học tập của trẻ.

Vậy có những dấu hiệu nào giúp nhận biết một đứa trẻ đang học tập với niềm vui và sự háo hức khám phá, so với một đứa trẻ đang học vì sợ bị phán xét hay áp lực từ kỳ vọng hay không?

Niềm vui học tập là nền tảng lâu dài thúc đẩy trẻ tìm hiểu kiến thức. Trong khi, học tập vì áp lực có thể khiến trẻ căng thẳng, giảm hiệu quả học tập, ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần. Phụ huynh cần quan sát những biểu hiện mỗi ngày của trẻ để kịp thời đồng hành, hỗ trợ giúp trẻ hào hứng và yêu thích việc học tập. Một đứa trẻ đang học tập với niềm vui, sự háo hức khám phá sẽ thường xuyên đặt câu hỏi “tại sao”, “nếu…thì sao?”. Các em sẽ hủ động và tự giác học tập, thay vì bị nhắc nhở nhiều lần.

Trong quá trình học, trẻ thích đưa ra ý kiến, ý tưởng mới, xung phong chia sẻ với lớp, đóng góp xây dựng bài. Trẻ kể lại những điều mà đã học được cho người khác nghe. Tinh thần học tập tích cực còn biểu hiện qua ánh mắt sáng, khuôn mặt tươi tắn, thái độ thoải mái khi học tập.

Đứa trẻ học vì sợ bị phán xét hay áp lực từ kỳ vọng thường thiếu hứng thú, tỏ vẻ mệt mỏi, chán nản, trì hoãn việc học, chỉ học khi có sự giám sát của phụ huynh, lo lắng khi phát biểu, làm bài. Nếu kết quả học tập không đạt được điểm số cao hay làm bài sai sẽ tự trách bản thân. Trẻ không dám nói với phụ huynh về khó khăn khi học, che giấu điểm số kém. Đặc biệt, các em cảm thấy tự ti, thua kém bạn bè và so sánh kết quả học với người khác.

Anh có thể chia sẻ một vài cách cụ thể mà cha mẹ và thầy cô có thể áp dụng để khơi gợi sự hứng thú học tập từ bên trong của trẻ, thay vì dựa vào phần thưởng hay mệnh lệnh?

Đúng là, cha mẹ và giáo viên có thể áp dụng nhiều cách khác nhau để khơi gợi sự hứng thú học tập từ bên trong của trẻ, thay vì dựa vào phần thưởng hay mệnh lệnh. Đó là, chuyển đổi nội dung kiến thức khô khan thành trò chơi, câu chuyện hay hình ảnh sinh động để giúp trẻ tiếp nhận kiến thức một cách nhẹ nhàng, thú vị. Ứng dụng các nền tảng học tập trực tuyến/game học tập vui nhộn để trẻ tham gia cùng phụ huynh, từ đó gia tăng kết nối giữa phụ huynh cùng trẻ, kích thích sự tò mò, ham học hỏi của các em.

Đồng thời, ghi lại hành trình học tập ý nghĩa của trẻ bằng hình ảnh, video ngắn như một nhật ký để cùng nhìn lại, ghi nhận sự cố gắng, khích lệ trẻ. Tạo ra không gian học tập thân thiện nên cả phụ huynh cùng trẻ đều được học, đọc và lắng nghe nhau. Ngoài ra, cha mẹ cùng con trải nghiệm các hoạt động thực tế như tham quan bảo tàng, chăm sóc vườn cây, học vẽ, làm thiện nguyện… Qua đó, nuôi dưỡng tinh thần học tập từ trải nghiệm. Học tập sẽ thực sự ý nghĩa khi trẻ cảm thấy vui và được đồng hành. Vì vậy, phụ huynh cũng như thầy cô hãy kiên nhẫn và đi từng bước cùng trẻ.

Trong bối cảnh chuyển đổi giáo dục và xã hội hiện nay, anh đánh giá thế nào về vai trò của môi trường học đường trong việc nuôi dưỡng tinh thần tự khám phá và sáng tạo của trẻ nhỏ?

Trong bối cảnh chuyển đổi giáo dục và xã hội hiện nay, tri thức không còn tiếp nhận một chiều mà cần khơi gợi cho trẻ tự khám phá và sáng tạo. Môi trường học đường chính là mảnh đất quan trọng để gieo hạt giống sáng tạo, nuôi dưỡng tinh thần học tập tự chủ. Từ đó, hình thành nên những công dân toàn cầu trong tương lai.

Khi được học trong một môi trường nuôi dưỡng sự tò mò, tôn trọng giá trị khác biệt sẽ giúp đứa trẻ có cơ hội trở thành người học suốt đời, tạo ra giá trị mới thúc đẩy thay đổi cho xã hội. Để tạo ra môi trường sáng tạo, mỗi thầy cô không chỉ giảng dạy mà còn là người truyền cảm hứng, tạo động lực cho học sinh.

Đồng thời, nhà trường ứng dụng đa dạng phương pháp học tập hiệu quả như dạy học qua dự án, tạo sản phẩm thực tế, thúc đẩy các cuộc thi sáng kiến nhằm khích lệ tinh thần tự học, sáng tạo trong mỗi học sinh.

Nhân Ngày quốc tế Thiếu nhi (1/6), anh có lời nhắn nhủ nào dành cho các bậc cha mẹ và người làm giáo dục về việc tạo ra một thế giới học tập tích cực, đầy cảm hứng và an toàn cho trẻ em?

Nhân dịp này, tôi mong mọi trẻ em đều được tiếp cận giáo dục trong một thế giới đầy cảm hứng, an toàn và hạnh phúc. Chính sự đồng hành đầy yêu thương, kiên nhẫn và bao dung của phụ huynh, giáo viên sẽ giúp đứa trẻ hôm nay trở thành những công dân sáng tạo và hạnh phúc trong tương lai.

Hơn bao giờ hết, mỗi trẻ không cần trở thành phiên bản hoàn hảo của bất kỳ ai hay sự kỳ vọng từ người lớn. Điều quan trọng mà các em cần đó chính là một môi trường đầy yêu thương, tôn trọng, khơi gợi tiềm năng thật trong chính các em.

Xin cảm ơn anh!

Hùng Thoa