Ngành xi măng cần bước đột phá trong chính sách

Theo báo cáo từ Hiệp hội Xi măng Việt Nam, năm 2024, ngành xi măng xuất khẩu hơn 29,94 triệu tấn xi măng và clinker, đạt kim ngạch trên 1,15 tỷ USD. Con số này giảm 4% về sản lượng và gần 14% về giá trị so với năm 2023. Riêng tháng 12/2024, xuất khẩu tăng nhẹ, đạt gần 2,27 triệu tấn, tương ứng 86,04 triệu USD, giá trung bình 37,9 USD/tấn, tăng 4% về lượng và 3,9% về giá trị so với tháng trước.

Tuy nhiên, xuất khẩu sang Philippines, thị trường lớn nhất của Việt Nam, giảm 0,6% về lượng, 11% về giá trị, với giá trung bình 39,9 USD/tấn, chiếm 27% sản lượng xuất khẩu cả nước.

Thị trường Bangladesh, đứng thứ hai, nhập khẩu 5,49 triệu tấn với giá trị hơn 175,13 triệu USD, giá trung bình 31,9 USD/tấn, chiếm 18,5% sản lượng. Malaysia đứng thứ ba, với 1,68 triệu tấn, trị giá 57,19 triệu USD, giá trung bình 34 USD/tấn.

Ngành xi măng cần bước đột phá trong chính sách.

Bước sang năm 2025, tình hình xuất khẩu tiếp tục gặp khó khăn. Trong tháng 1, tổng lượng xuất khẩu đạt gần 2,18 triệu tấn, thu về 76,41 triệu USD, giảm 32% về sản lượng và 36% về giá trị so với cùng kỳ năm trước. Hoạt động xuất khẩu bị ảnh hưởng do kỳ nghỉ Tết Nguyên đán làm gián đoạn logistics và vận chuyển tại cảng.

Trước bối cảnh đó, Thủ tướng đã chỉ đạo Bộ Tài chính xem xét giảm thuế xuất khẩu clinker xi măng, vốn đang ở mức 10% theo Nghị định 101/2021/NĐ-CP. Mức thuế này khiến giá clinker kém cạnh tranh so với các quốc gia như Thái Lan, Indonesia, Ấn Độ – nơi không áp thuế xuất khẩu clinker. Ngoài ra, thuế suất 10% không được khấu trừ thuế giá trị gia tăng đầu vào, dẫn đến giá clinker Việt Nam mất lợi thế cạnh tranh đến 20%. Hệ quả là nhiều doanh nghiệp xi măng không thể xuất khẩu, gặp khó khăn về tài chính và đối mặt với nguy cơ bị siết nợ do chi phí tăng cao.

Giảm thuế xuất khẩu được xem là giải pháp cấp thiết, giúp giảm áp lực chi phí cho doanh nghiệp, khôi phục năng lực cạnh tranh và duy trì sự ổn định trong ngành xi măng. Việc điều chỉnh này không chỉ hỗ trợ các doanh nghiệp vượt qua giai đoạn khó khăn mà còn góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và bảo đảm sự phát triển bền vững của ngành vật liệu xây dựng trong dài hạn.

Bên cạnh đó, các doanh nghiệp trong ngành cũng đang nỗ lực tối ưu hóa chi phí và nâng cao hiệu quả sản xuất. Điển hình, Công ty CP Xi măng Vicem Hoàng Mai ghi nhận doanh thu gần 506 tỷ đồng trong quý IV/2024, tăng 8% so với năm trước, dù lợi nhuận sau thuế giảm do giá vốn tăng. Các giải pháp như sử dụng nguyên liệu thay thế (vỏ cây, dăm gỗ, chất thải rắn) để giảm chi phí than đã giúp công ty tiết kiệm đáng kể. Tương tự, Xi măng Sài Sơn và Xi măng Yên Bình cũng đạt được tăng trưởng nhờ tối ưu hóa chi phí và tận dụng giá nguyên liệu đầu vào giảm.

Theo Thạc sĩ Phạm Ngọc Trung, mất cân đối cung – cầu xi măng chủ yếu do các yếu tố như tài nguyên, năng lượng và vốn. Để cải thiện tình hình, cần tăng tiêu thụ nội địa bằng cách đẩy mạnh sử dụng xi măng trong các công trình giao thông, hạ tầng nông thôn, và dự án xây dựng nhà ở xã hội. Đồng thời, đầu tư công vào hạ tầng giao thông, thủy lợi, và đô thị sẽ là động lực chính thúc đẩy tiêu thụ xi măng, góp phần ổn định thị trường và đảm bảo sự phát triển bền vững của ngành.

Đề xuất giảm thuế xuất khẩu clinker đang được kỳ vọng sẽ tạo động lực mới cho ngành xi măng, trong bối cảnh doanh nghiệp phải đối mặt với áp lực cạnh tranh lớn cả trong nước và quốc tế.

Nhìn chung, ngành xi măng Việt Nam đang đứng trước những thách thức lớn cả trong và ngoài nước, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý và doanh nghiệp. Việc nghiên cứu giảm thuế xuất khẩu clinker, kết hợp với các giải pháp tối ưu hóa chi phí, đổi mới công nghệ, và mở rộng thị trường nội địa sẽ là những yếu tố quan trọng để đưa ngành xi măng vượt qua giai đoạn khó khăn hiện tại. Đặc biệt, khi các dự án đầu tư công và chương trình nhà ở xã hội được đẩy mạnh, nhu cầu xi măng trong nước sẽ gia tăng, tạo cơ hội khôi phục và phát triển bền vững.

Trong bối cảnh biến động của kinh tế toàn cầu, ngành xi măng cần nỗ lực hơn nữa trong việc nâng cao năng lực cạnh tranh, phát huy tiềm năng và duy trì vị thế trên thị trường quốc tế. Đây không chỉ là nhiệm vụ của các doanh nghiệp mà còn là trách nhiệm chung nhằm bảo đảm sự ổn định và phát triển dài hạn cho một trong những ngành công nghiệp quan trọng của đất nước.

Thiên Ý