Ngành gỗ gặp khó trước áp lực tiêu chuẩn xanh

Áp lực từ thị trường xuất khẩu

Ông Nguyễn Chánh Phương - Phó Chủ tịch Hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ TP Hồ Chí Minh cho biết, ngành gỗ Việt Nam đang đối diện với những chuyển động quan trọng từ thị trường xuất khẩu, đặc biệt là Mỹ và châu Âu, khi các chính sách thuế và quy định về phát triển bền vững ngày càng siết chặt. Sau một năm 2024 tăng trưởng mạnh mẽ với kim ngạch xuất khẩu đạt 16,3 tỷ USD, tăng gần 21% so với năm 2023, ngành gỗ cần tiếp tục củng cố vị thế trên thị trường quốc tế, đặc biệt là tại Mỹ – nơi chiếm khoảng 55% tổng kim ngạch xuất khẩu.

Dù sức mua toàn cầu phục hồi nhẹ, nội lực của ngành gỗ Việt Nam vẫn được duy trì khá tốt. Tuy nhiên, tại châu Âu – thị trường có kim ngạch đạt khoảng 1,2 tỷ USD – các tiêu chuẩn về phát triển bền vững đang đặt ra yêu cầu nghiêm ngặt hơn. Liên minh châu Âu (EU) đã trì hoãn áp dụng quy định chống phá rừng (EURD) vào tháng 11/2024, song đây chỉ là tạm thời. Doanh nghiệp Việt vẫn phải sẵn sàng khi quy định này có hiệu lực trở lại, dự kiến từ cuối năm 2025 đối với các doanh nghiệp lớn và từ năm 2026 với nhóm doanh nghiệp vừa và nhỏ.

"Việt Nam đã hợp tác với EU trong lĩnh vực gỗ từ năm 2013 và có nhiều bước chuẩn bị để thích ứng với các tiêu chuẩn mới. So với EU, Mỹ có chính sách kiểm soát ít chặt chẽ hơn, nhưng không loại trừ khả năng sẽ siết quy định trong tương lai. Nhờ tiên phong trong chuyển đổi xanh từ năm 2018, ngành gỗ Việt Nam đã vượt qua nhiều bài kiểm tra khắt khe, tạo tiền đề để cạnh tranh bền vững trong bối cảnh mới", ông Phương chia sẻ.

Ông Nguyễn Chánh Phương - Phó Chủ tịch Hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ TP Hồ Chí Minh.

Tuy nhiên, theo ông Phương, một điểm đáng chú ý là càng thắt chặt các quy định về chống phá rừng, ngành gỗ Việt Nam càng có lợi thế. Việt Nam đã duy trì chính sách chống khai thác rừng tự nhiên trong nhiều năm qua, giúp bảo đảm nguồn nguyên liệu hợp pháp và ổn định. Khi doanh nghiệp tuân thủ các tiêu chuẩn xanh, sản phẩm gỗ Việt Nam không chỉ đáp ứng yêu cầu nhập khẩu mà còn nâng cao giá trị thương hiệu, củng cố uy tín trên thị trường quốc tế.

Thực tế, nhiều doanh nghiệp trong ngành đã chủ động mở rộng sang các nguyên liệu tự nhiên khác như mây, tre, lá, cỏ năn tượng – những vật liệu thủ công đặc trưng của Việt Nam. Song, việc truy xuất nguồn gốc của các sản phẩm này vẫn là một thách thức lớn, đòi hỏi cải thiện quản trị chuỗi cung ứng để tạo sự đồng nhất và minh bạch.

Bài toán chuỗi cung ứng và truy xuất nguồn gốc

Dù có tiềm năng và đạt nhiều thành tựu nhưng Phó Chủ tịch Hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ TP Hồ Chí Minh nhìn nhận, ngành gỗ vẫn đang đối mặt với những khó khăn nội tại. Phần lớn nguyên liệu gỗ được trồng theo quy mô lớn nhưng chưa có sự tham gia sâu vào hệ thống quản trị chuỗi cung ứng. Trong khi đó, quy trình chứng nhận nguồn gốc, hoàn thuế và các vấn đề về thuế vẫn còn nhiều bất cập, gây ra sự thiếu đồng bộ.

Trong chuỗi cung ứng, các doanh nghiệp gỗ không thể phát triển riêng lẻ mà cần liên kết chặt chẽ với các mắt xích khác, từ trồng rừng, khai thác, sản xuất đến phân phối. Điều này không chỉ giúp kiểm soát tốt hơn về chất lượng và xuất xứ nguyên liệu mà còn tăng khả năng thích ứng với những thay đổi trong quy định thương mại quốc tế.

Từ những phân tích này, ông Phương nhấn mạnh, chuyển đổi xanh không còn là lựa chọn mà đã trở thành yêu cầu tất yếu để doanh nghiệp tồn tại trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Trong ngắn hạn, ngành gỗ vẫn phải đối diện với nhiều thách thức, từ chính sách thuế, quy định nhập khẩu đến yêu cầu nghiêm ngặt về phát triển bền vững. Tuy nhiên, về dài hạn, khi các vấn đề này được giải quyết, việc đáp ứng các tiêu chuẩn xanh sẽ giúp ngành gỗ Việt Nam giữ vững vị thế và mở rộng thị trường.

Nguyệt Minh