Ngành đóng tàu: Cần phát triển khu công nghiệp chuyên biệt

Cơ hội lớn

Tại Triển lãm quốc tế công nghệ đóng tàu Vietship 2025 diễn ra mới đây, nhiều hợp đồng, thỏa thuận đóng mới, cung cấp dịch vụ ngành đóng tàu đã được ký kết giữa các đối tác trong và ngoài nước với tổng giá trị ước tính khoảng 60 triệu USD. Điều này cho thấy năng lực và vị thế của ngành công nghiệp đóng tàu Việt Nam.

Nhà máy đóng tàu Nam Phát ở phường Hà An (thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh). Ảnh: Nam Anh

Theo Cục Hàng hải và Đường thủy Việt Nam (Bộ Xây dựng), hiện tại ngành đóng tàu của Việt Nam đang đứng thứ 7 thế giới, chiếm 0,61% thị phần đóng tàu toàn cầu.

Đại diện của Cục Hàng hải và Đường thủy Việt Nam cho biết, Cục đặt ra mục tiêu rõ ràng, đến năm 2030, quy mô đội tàu biển Việt Nam sẽ tăng lên 1.750 chiếc với tổng trọng tải đạt 18 triệu tấn. Đây là bước đi quan trọng nhằm đáp ứng nhu cầu vận tải biển không ngừng tăng cao, đồng thời thúc đẩy ngành công nghiệp tàu thủy trong nước phát triển. Hiện cả nước có khoảng 120 nhà máy đóng, sửa chữa tàu trọng tải trên 1.000 DWT, song phần lớn trong số này phân bố dàn trải, thiếu kết nối vùng, cơ sở vật chất lạc hậu và hoạt động dưới công suất. Điều này dẫn đến năng suất thấp, giá thành cao và khó tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu.

Liên quan tới phát triển ngành công nghiệp tàu thủy Việt Nam, mới đây, Cục Hàng hải và Đường thủy Việt Nam đã trình Bộ Xây dựng dự thảo đề án nâng cao năng lực các doanh nghiệp (DN) đóng tàu trong nước giai đoạn đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050, đề xuất quy hoạch phát triển hệ thống khu công nghiệp chuyên biệt cho ngành đóng tàu tại các địa phương có lợi thế về vị trí cảng biển như: Hải Phòng, Quảng Ninh, Bà Rịa - Vũng Tàu, TPHCM, Nam Định...

Theo đánh giá, đóng tàu là ngành đòi hỏi diện tích đất lớn, gần biển, thuận lợi về tuyến luồng hàng hải, tuy nhiên hiện nay Việt Nam chưa có khu công nghiệp chuyên ngành nào dành riêng cho lĩnh vực này. Việc thiếu cơ sở hạ tầng đồng bộ đang là một rào cản lớn khiến chi phí sản xuất cao, khó thu hút đầu tư và mở rộng quy mô.

Cục Hàng hải và Đường thủy Việt Nam đề xuất các khu công nghiệp chuyên ngành cần tích hợp thêm các cụm công nghiệp phụ trợ, hạ tầng logistics, kho bãi, nhằm tiết kiệm chi phí vận chuyển, tăng hiệu quả khai thác. Kinh nghiệm từ các quốc gia có ngành đóng tàu phát triển như Trung Quốc, Hàn Quốc cho thấy, các khu công nghiệp chuyên biệt, tích hợp đầy đủ từ sản xuất, dịch vụ kỹ thuật, đào tạo nhân lực đến logistics đã giúp nâng cao hiệu quả đầu tư và thúc đẩy xuất khẩu.

Cần chính sách thúc đẩy ngành đóng tàu

Nhằm đạt được mục tiêu đề ra, Cục Hàng hải và Đường thủy Việt Nam đề xuất các giải pháp về tài chính, đầu tư, thuế, phí; quy hoạch vị trí đóng tàu và ngành công nghiệp phụ trợ; chính sách ưu đãi cho DN tham gia đào tạo nguồn nhân lực; đổi mới chương trình đào tạo… Cụ thể, về miễn giảm tiền thuê đất cho ngành đóng tàu và công nghiệp phụ trợ.

Cùng với đó, cần bổ sung ngành đóng tàu vào danh mục miễn giảm đặc biệt tại các khu công nghiệp chuyên ngành hoặc ven biển trọng điểm; Giao các địa phương có ngành đóng tàu mạnh nghiên cứu chính sách miễn giảm phù hợp tại các cụm công nghiệp: Hải Phòng, Quảng Ninh, TPHCM, Nam Định... Đồng thời, cần rà soát và di dời các cơ sở đóng tàu nhỏ lẻ trong nội đô không đáp ứng tiêu chuẩn, tránh gây ô nhiễm và mất an toàn, đồng thời tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh cho doanh nghiệp trong ngành.

Theo Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Xuân Sang, ngành đóng tàu có tầm quan trọng trong bối cảnh quốc gia đang hướng đến mục tiêu tăng trưởng kinh tế bền vững. Phát triển ngành đóng tàu không chỉ góp phần vào sự tăng trưởng kinh tế biển mà còn là một yếu tố quan trọng giúp Việt Nam thực hiện các cam kết quốc tế về giảm phát thải và hướng tới mục tiêu Net Zero vào năm 2050.

Trong khi đó theo nhiều chuyên gia kinh tế, hiện ngành đóng tàu Việt Nam ghi nhận sự gia tăng đầu tư từ nước ngoài. Các nhà đầu tư từ những quốc gia có công nghệ tiên tiến đang bắt đầu chú ý đến ngành công nghiệp tàu thủy Việt Nam. Điều này tạo cơ hội để các DN đóng tàu trong nước học hỏi kinh nghiệm và tiếp cận công nghệ mới, qua đó nâng cao năng lực sản xuất và khả năng cạnh tranh. Việc chuyển giao công nghệ và hợp tác với các đối tác nước ngoài, đặc biệt trong bối cảnh xu hướng chuyển dịch ngành đóng tàu từ châu Âu sang châu Á mở ra cơ hội rất lớn cho Việt Nam.

Minh Quân