Na Uy trở thành quốc gia tiên phong về xe điện như thế nào?

Mục tiêu này vượt xa Liên minh châu Âu, nơi kỳ vọng đạt mục tiêu tương tự vào năm 2035. Với dân số thấp (5,5 triệu người) và thu nhập bình quân thuộc hàng cao nhất thế giới, quốc gia Bắc Âu này đã tận dụng các chính sách mạnh mẽ, cơ sở hạ tầng tiên tiến và sự đồng thuận của công chúng để chuyển đổi gần như toàn diện sang xe điện.

Năm 2023, gần 90% ô tô mới bán ra tại Na Uy là xe điện, so với tỷ lệ toàn cầu chỉ 18% theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế.

Các chính sách hỗ trợ mạnh mẽ

Chính phủ Na Uy đã triển khai hàng loạt chính sách để thúc đẩy xe điện. Xe điện được miễn thuế VAT (chiếm từ 25% giá trị xe), thuế nhập khẩu và phí đăng ký, giúp giảm đáng kể chi phí mua xe.

Ngoài ra, chủ xe điện được hưởng hàng loạt ưu đãi như miễn phí đường bộ, phí đỗ xe và thậm chí được phép sử dụng làn xe buýt ở thủ đô Oslo và các khu vực khác.

Những biện pháp này không chỉ giúp tăng sức hấp dẫn của xe điện mà còn thúc đẩy mạnh mẽ việc người dân thay thế xe chạy nhiên liệu hóa thạch. Đặc biệt, các gia đình thu nhập cao thường mua xe điện làm phương tiện thứ hai, tận dụng tối đa các lợi ích tài chính.

Bjorne Grimsrud, giám đốc trung tâm nghiên cứu giao thông TOI có trụ sở tại Oslo, cho rằng các ưu đãi của chính phủ "rất tốn kém" nhưng vẫn phải chăng, xét đến sự giàu có của đất nước và mong muốn đạt được mục tiêu trung hòa khí hậu vào năm 2050.

Khi gần đạt được mục tiêu 100% xe mới là xe không phát thải vào năm 2025, Na Uy đã bắt đầu điều chỉnh các chính sách. Thuế VAT được áp dụng một phần cho các mẫu xe điện cao cấp có giá trên 500.000 kroner (khoảng 44.200 USD), nhưng phần lớn ưu đãi vẫn được duy trì cho các mẫu xe giá rẻ và tầm trung, đảm bảo không làm chậm đà chuyển đổi.

Các điểm sạc EV công cộng. Ảnh: Zhang Yuliang/Tân Hoa Xã

Lance Noel, giám đốc sản phẩm tại Trung tâm Năng lượng Bền vững có trụ sở tại San Diego, nhấn mạnh rằng thành công của Na Uy không chỉ nằm ở sự giàu có mà còn là ý chí chính trị mạnh mẽ. Chính phủ Na Uy cam kết đầu tư lâu dài vào xe điện từ những thập kỷ trước, bất chấp các khó khăn ban đầu trong sản xuất xe điện nội địa.

Na Uy chứng minh rằng để thúc đẩy xe điện, các quốc gia cần có chính sách rõ ràng, nhất quán và tập trung vào các giải pháp thực tiễn như khuyến khích sạc tại nhà thay vì chỉ ưu tiên hạ tầng sạc công cộng tốc độ cao.

Lưới điện xanh và lợi thế sạc tại nhà

Na Uy sở hữu lưới điện xanh thuộc hàng tốt nhất thế giới, với hơn 90% điện năng đến từ thủy điện. Điều này thường tạo ra lượng điện dư thừa, giúp tạo điều kiện thuận lợi cho việc sạc EV tại nhà.

Một nghiên cứu năm 2022 của Hiệp hội xe điện Na Uy cho thấy khoảng 3/4 chủ sở hữu xe điện sống trong những ngôi nhà biệt lập, điều này giúp việc lắp đặt hộp sạc tại nhà dễ dàng hơn.

Một báo cáo của công ty tư vấn LCP có trụ sở tại London cho thấy 82% xe điện ở Na Uy được sạc tại nhà, mặc dù con số này thấp hơn ở các khu vực thành thị.

Hơn nữa, các trạm sạc công suất thấp (cấp độ 1) được khuyến khích lắp đặt rộng rãi tại nhà, trường học và doanh nghiệp, giúp tiết kiệm chi phí và tạo điều kiện thuận lợi hơn cho người dân.

Bài học cho các quốc gia khác

Na Uy là hình mẫu thành công trong việc thúc đẩy xe điện, nhưng không phải quốc gia nào cũng dễ dàng sao chép mô hình này.

Đức, một trong những nhà sản xuất xe điện lớn nhất thế giới, đã cắt giảm trợ cấp cho xe điện mới khi chưa đạt được tỷ lệ áp dụng mong muốn. Năm 2024, số lượng xe điện đăng ký mới tại Đức giảm tới 27,4%.

Tại Mỹ, tốc độ tăng trưởng doanh số xe điện cũng chững lại, đặc biệt trong bối cảnh giá xe cao và thiếu cơ sở hạ tầng sạc công cộng. Nguy cơ cắt giảm các khoản tín dụng thuế và chính sách hỗ trợ xe điện dưới thời Tổng thống đắc cử Donald Trump càng khiến mục tiêu áp dụng xe điện tại Mỹ trở nên xa vời.

Ngọc Ánh (theo DW, Euronews, Guardian)