Mở rộng đối tượng quản lý doanh nghiệp: Đột phá thể chế cho đổi mới sáng tạo

Quang cảnh phiên họp

Hoàn thiện khung pháp lý, thúc đẩy kinh tế tư nhân

Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Doanh nghiệp được xây dựng nhằm thể chế hóa các chủ trương của Đảng và Bộ Chính trị, khắc phục những bất cập trong luật hiện hành, đồng thời đáp ứng các thỏa thuận quốc tế mà Việt Nam là thành viên. Các đại biểu Quốc hội nhấn mạnh rằng việc sửa đổi luật là cần thiết để tạo động lực cho sự phát triển của khu vực kinh tế tư nhân, đặc biệt trong bối cảnh Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị đặt mục tiêu cắt giảm ít nhất 30% thời gian xử lý thủ tục hành chính, chi phí tuân thủ pháp luật và điều kiện kinh doanh trong năm 2025.

Đại biểu Nguyễn Việt Hà từ đoàn Tuyên Quang bày tỏ sự đồng thuận với sự cần thiết của việc sửa đổi luật, nhấn mạnh rằng dự thảo cần bổ sung các nội dung của Nghị quyết 68, đặc biệt là nguyên tắc quyền kinh doanh chỉ được hạn chế vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, đạo đức xã hội, môi trường và sức khỏe cộng đồng. Bà đề xuất rà soát các luật và văn bản dưới luật để đảm bảo các ngành nghề cấm kinh doanh được quy định rõ trong luật, tránh tình trạng văn bản dưới luật hạn chế quyền kinh doanh của doanh nghiệp. Bà cũng đề nghị chuyển việc quản lý điều kiện kinh doanh từ cấp phép, chứng nhận sang công bố điều kiện kinh doanh và hậu kiểm, nhằm cắt giảm các rào cản về giấy phép con, giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian và chi phí, từ đó thúc đẩy gia nhập thị trường và hoạt động hiệu quả.

Cùng quan điểm này, đại biểu Phạm Trọng Nghĩa từ đoàn Lạng Sơn nhấn mạnh rằng, quy định về chủ sở hữu hưởng lợi tại khoản 6 Điều 217 của dự thảo cần rõ ràng và cụ thể hơn để đảm bảo tính khả thi và giảm thiểu chi phí tuân thủ. Theo ông, việc giao Chính phủ quy định chi tiết có thể gây khó khăn trong thực thi ngay sau khi luật có hiệu lực, do doanh nghiệp gặp trở ngại trong việc xác định đối tượng chủ sở hữu hưởng lợi. Ông đề xuất bổ sung các tiêu chí cơ bản ngay trong luật, chẳng hạn như cá nhân sở hữu trực tiếp hoặc gián tiếp từ 25% vốn điều lệ trở lên, hoặc có quyền kiểm soát việc ra quyết định thông qua biểu quyết hay hợp đồng ủy quyền, để doanh nghiệp dễ dàng xác định và kê khai thông tin.

Đại biểu Đỗ Đức Hiển từ đoàn TP. Hồ Chí Minh thì tập trung vào vấn đề xác định giá thị trường của phần vốn góp trong dự thảo. Ông đề xuất làm rõ các phương thức xác định giá, bao gồm giá bình quân, giá thỏa thuận giữa người bán và người mua, hoặc giá do tổ chức thẩm định xác định. Ông lưu ý rằng, nếu ba phương thức này cho ra kết quả khác nhau, cần quy định rõ phương thức ưu tiên để đảm bảo tính thống nhất và minh bạch, tránh lúng túng trong thực tiễn áp dụng.

Mở rộng đối tượng tham gia quản lý, điều hành doanh nghiệp

Một trong những điểm nhấn của dự thảo luật là sửa đổi điểm b khoản 2 Điều 17, cho phép viên chức tại các cơ sở giáo dục đại học công lập tham gia quản lý, điều hành doanh nghiệp do cơ sở đó thành lập hoặc tham gia thành lập, nhằm thương mại hóa kết quả nghiên cứu. Quy định này được xem là bước tiến trong việc khuyến khích nghiên cứu khoa học và ứng dụng thực tiễn, nhưng các đại biểu cho rằng cần mở rộng đối tượng để phù hợp hơn với thực tiễn và Nghị quyết 57-NQ/TW về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo.

Đại biểu Dương Khắc Mai từ đoàn Đắk Nông cho rằng, việc chỉ cho phép viên chức tại cơ sở giáo dục đại học công lập tham gia quản lý doanh nghiệp còn hạn chế. Ông lập luận rằng, nhiều viện nghiên cứu công lập và cơ sở giáo dục công lập khác cũng có khả năng nghiên cứu và ứng dụng hiệu quả vào đời sống xã hội. Đồng thời đề xuất mở rộng đối tượng được phép tham gia quản lý, điều hành doanh nghiệp để tận dụng lợi thế cạnh tranh trong phát triển khoa học, công nghệ và chuyển đổi số, đúng với tinh thần của Nghị quyết 57-NQ/TW, vốn khuyến khích các tổ chức nghiên cứu và nhà khoa học thành lập, tham gia điều hành doanh nghiệp dựa trên kết quả nghiên cứu.

Đại biểu Nguyễn Thị Thu Dung từ đoàn Thái Bình thì nhấn mạnh rằng, các cơ sở giáo dục nghề nghiệp công lập cũng cần được phép thành lập doanh nghiệp để thương mại hóa kết quả nghiên cứu, đặc biệt trong bối cảnh tự chủ tài chính. Bà cho rằng, nghiên cứu sáng tạo khoa học công nghệ không phân biệt đối tượng, do đó cần sửa đổi quy định tại điểm b khoản 2 Điều 17 để bao gồm cả viên chức tại cơ sở giáo dục nghề nghiệp công lập. Bà đề xuất, viên chức là người lao động tại các cơ sở này cần được sự đồng ý của người đứng đầu, còn viên chức quản lý là người đứng đầu thì cần sự đồng ý của cấp trên trực tiếp, nhằm đảm bảo tính minh bạch và phù hợp với thực tiễn.

Đơn giản hóa thủ tục, tăng tính minh bạch

Bên cạnh việc mở rộng đối tượng tham gia quản lý, các đại biểu cũng tập trung vào việc đơn giản hóa thủ tục hành chính và tăng tính minh bạch trong quản lý doanh nghiệp. Những đề xuất này nhằm giảm gánh nặng cho doanh nghiệp, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động kinh doanh.

Đại biểu Nguyễn Việt Hà từ đoàn Tuyên Quang đề xuất xem xét bỏ yêu cầu cung cấp bản sao giấy tờ pháp lý của cá nhân đối với thành viên trong đăng ký doanh nghiệp, thay vào đó sử dụng dữ liệu từ cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư để giảm thời gian và chi phí công chứng. Bà cũng đề nghị bỏ quy định yêu cầu doanh nghiệp thông báo thay đổi nội dung đăng ký kinh doanh khi sửa đổi điều lệ hay chữ ký của chủ doanh nghiệp, vì đây là những thay đổi thường xuyên trong hoạt động kinh doanh và đã được quy định đầy đủ trong luật hiện hành. Ngoài ra, bà cho rằng, cần đơn giản hóa quy định về đặt tên doanh nghiệp, vì các quy cách đặt tên hiện nay quá phức tạp, dẫn đến nhiều trường hợp bị từ chối đăng ký kinh doanh do sơ suất.

Đại biểu Lê Đào An Xuân từ đoàn Phú Yên thì nhấn mạnh rằng, cụm từ “giấy tờ chứng thực cá nhân hợp pháp khác” tại điểm c khoản 1 Điều 1 của dự thảo luật còn chưa rõ ràng. Bà đề xuất thay bằng cụm từ “giấy tờ, tài liệu chứng minh nhân thân” để phù hợp với Bộ luật Dân sự, Luật Hộ tịch và Nghị định 62/2021/NĐ-CP, tạo thuận lợi cho việc xử lý hồ sơ doanh nghiệp. Bà cũng kiến nghị lượng hóa rõ các tiêu chí xác định “chủ sở hữu hưởng lợi” và “cá nhân có quyền chi phối doanh nghiệp” tại điểm d khoản 1 Điều 1, chẳng hạn như quyền quyết định tài chính, nhân sự chủ chốt hoặc chiến lược hoạt động, nhằm tăng cường minh bạch sở hữu và phù hợp với yêu cầu phòng, chống rửa tiền.

Đại biểu Lê Đào An Xuân cũng lưu ý rằng, khái niệm “chấm dứt hoạt động” và “chấm dứt tồn tại” hiện còn thiếu thống nhất. Bà cho rằng, với một số doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp FDI, có thể ngừng hoạt động dự án đầu tư nhưng vẫn giữ tư cách pháp nhân. Do đó, bà đề xuất sử dụng thống nhất khái niệm “chấm dứt tồn tại” để đảm bảo đồng bộ trong hệ thống pháp luật. Ngoài ra, bà đề nghị lược bỏ các quy định không thuộc thẩm quyền của Quốc hội, như nội dung cụ thể của văn bản cử người đại diện theo ủy quyền, biên bản họp Hội đồng thành viên hay phiếu lấy ý kiến cổ đông, để tránh chồng chéo và giảm gánh nặng thủ tục.

Trần Hương