Mở rộng diện tích mô hình canh tác lúa chất lượng cao, phát thải thấp

Hội nghị “Sơ kết 1 năm triển khai Đề án Phát triển bền vững một triệu héc-ta chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp".

Dự hội nghị có đại diện lãnh đạo các bộ, ngành Trung ương, lãnh đạo các tỉnh , thành khu vực Đồng bằng sông Cửu Long; đại diện các đối tác quốc tế, chuyên gia, nhà khoa học, doanh nghiệp, hợp tác xã và bà con nông dân trong vùng đề án.

Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, 12 tỉnh, thành phố trong vùng đề án đều đăng ký tham gia với tổng diện tích là 1.015 nghìn ha, đã triển khai 7 mô hình điểm tại 5 tỉnh Kiên Giang, Sóc Trăng, Trà Vinh, Đồng Tháp và Cần Thơ. Kết quả bước đầu cho thấy, mô hình canh tác lúa chất lượng cao, giảm phát thải mang lại những lợi ích rõ rệt cả về kinh tế lẫn môi trường.

Bà con nông dân thành phố Cần Thơ ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất.

Cụ thể, các mô hình giúp giảm chi phí sản xuất từ 8,2% đến 24,2% nhờ giảm 30-50% lượng giống, tiết kiệm 30-70 kg phân bón/ha, giảm 1-4 lần phun thuốc bảo vệ thực vật và cắt giảm 30-40% lượng nước tưới. Đồng thời, năng suất tăng 2,4-7,0%, giúp nâng cao thu nhập của nông dân thêm 12-50%, tương đương lợi nhuận tăng từ 4-7,6 triệu đồng/ha so với canh tác truyền thống.

Quan trọng hơn, mô hình đã góp phần giảm phát thải khí nhà kính, với mức giảm trung bình 2,0-12,0 tấn CO₂ tương đương/ha.

Đặc biệt, toàn bộ sản lượng lúa thu hoạch đều được các doanh nghiệp cam kết bao tiêu với giá cao hơn từ 200-300 đồng/kg thóc.

Với những kết quả tích cực này, các mô hình thí điểm đã nhận được sự hưởng ứng mạnh mẽ từ nông dân và hợp tác xã trong khu vực. Trên cơ sở đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã thống nhất chủ trương với các địa phương tiếp tục nhân rộng mô hình trên toàn bộ 12 tỉnh, thành phố vùng Đồng bằng sông Cửu Long, hướng tới mục tiêu xây dựng nền sản xuất lúa chất lượng cao, thân thiện với môi trường và có khả năng cạnh tranh cao trên thị trường quốc tế.

Ứng dụng máy bay không người lái để phun thuốc trên cánh đồng lúa.

Tuy nhiên, tại hội nghị cũng có nhiều ý kiến đánh giá và nhìn nhận thực tế rằng, việc triển khai đề án vẫn còn những khó khăn, thách thức, trong đó: Việc triển khai đề án ở một số địa phương còn chậm, lúng túng; Hạ tầng thủy lợi đặc biệt là thủy lợi nội đồng còn chưa đáp ứng được yêu cầu về tưới tiêu hợp lý, tiết kiệm;

Liên kết sản xuất bước đầu đã được hình thành nhưng còn yếu; Người dân tham gia đề án chưa chủ động, vẫn còn tâm lý trông chờ vào sự hỗ trợ; Vốn đầu tư cho đề án, đặc biệt là các dự án vay vốn từ Ngân hàng thế giới (WB) và Quỹ Tài chính các-bon chuyển đổi (TCAF) chậm được huy động và chưa hoàn thành các thủ tục theo quy định...

Thu hoạch lúa chất lượng cao, phát thải thấp tại huyện Vĩnh Thạnh, thành phố Cần Thơ.

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy khẳng định, sau hơn một năm triển khai đề án trên thực địa, với cách làm bài bản, trách nhiệm, đồng bộ, có thể khẳng định rằng, Đề án Phát triển bền vững 1 triệu héc-ta lúa chuyên canh chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030 đã đạt được những kết quả bước đầu tích cực, hiệu quả và khả thi của đề án.

Một trong những dấu ấn lớn nhất chính là sự chuyển biến mạnh mẽ về tư duy và nhận thức của cả hệ thống chính trị và người dân về mục tiêu phát triển bền vững ngành hàng lúa gạo Việt Nam.

Bà con nông dân đã từng bước thay đổi tập quán canh tác truyền thống, tiếp cận và áp dụng các quy trình sản xuất tiên tiến như "1 phải 5 giảm", "3 giảm 3 tăng", quy trình canh tác lúa thông minh thích ứng với biến đổi khí hậu, đồng thời chú trọng hơn đến quản lý nước tưới theo phương pháp ngập khô xen kẽ (AWD), quản lý phân bón hợp lý và quan tâm nhiều hơn đến việc giảm phát thải khí nhà kính. Đây là tiền đề quan trọng để xây dựng, hoàn thiện, chuẩn hóa và nhân rộng quy trình canh tác bền vững ngành sản xuất lúa vùng Đồng bằng sông Cửu Long.

Thông qua đề án đã hình thành các chuỗi sản xuất lúa gạo bền vững. Một số doanh nghiệp lớn đã tích cực tham gia chuỗi giá trị sản xuất lúa gạo chất lượng cao, hỗ trợ nông dân ngay từ khâu giống, vật tư đầu vào, đến bao tiêu sản phẩm đầu ra, bước đầu xây dựng chuỗi liên kết bền vững và minh bạch. Đây chính là hướng đi đúng đắn cho ngành lúa gạo Việt Nam.

Bộ trưởng Đỗ Đức Duy cũng nhấn mạnh thêm, thông qua hội nghị này đề nghị các địa phương khẩn trương phê duyệt đề án, dự án của địa phương mình kèm theo các chính sách hỗ trợ theo thẩm quyền và khả năng của địa phương để hỗ trợ bà con nông dân, các doanh nghiệp, sớm mở rộng diện tích tham gia đề án để đạt được mục tiêu như đã đăng ký với Chính phủ.

Bộ trưởng cũng đề nghị các doanh nghiệp, hợp tác xã liên kết chặt chẽ với các địa phương và bà con nông dân để hình thành các chuỗi liên kết bền vững từ khâu sản xuất cho đến thu hoạch, chế biến, tiêu thụ và xuất khẩu; Đề nghị các tổ chức quốc tế tiếp tục đồng hành hỗ trợ các địa phương, doanh nghiệp và bà con nông dân để triển khai thực hiện đề án. Dự kiến, trong năm 2025 sẽ áp dụng quy trình canh tác lúa chất lượng cao, giảm phát thải diện tích đạt 312.743 ha.

Về phía Bộ Nông nghiệp và Môi trường cùng với các bộ, ngành Trung ương sẽ triển khai theo thẩm quyền cũng như kiến nghị với Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ để hoàn thiện cơ chế chính sách, sớm phê duyệt các đề án, dự án, chương trình về đầu tư phát triển hệ thống hạ tầng khung hạ tầng vùng, liên vùng để hỗ trợ cho đề án của khu vực Đồng bằng sông Cửu Long. Qua đó, góp phần hướng tới mục tiêu tăng trưởng hai con số theo đúng chỉ đạo của Trung ương Đảng, của Quốc hội, Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ trong giai đoạn 2026-2030.

PHƯƠNG BẰNG