M&A 2025: Y tế và giáo dục sẽ hút tiền

Thị trường M&A toàn cầu diễn biến tích cực

Xu hướng giao dịch toàn cầu gần đây cho thấy sự hồi phục của các thương vụ M&A lớn: khối lượng giao dịch trị giá trên 1 tỷ USD tăng 17% trong năm 2024, đồng thời giá trị trung bình của mỗi thương vụ cũng tăng lên đáng kể. Tuy nhiên, bức tranh thị trường không đồng đều khi số lượng các thương vụ vừa và nhỏ lại giảm. Bên cạnh đó, một số yếu tố bất ngờ tiềm ẩn có thể làm đảo lộn cục diện hiện tại.

Ông Tiong Hooi, Lãnh đạo Dịch vụ Tư vấn thương vụ, PwC Việt Nam

Cụ thể, trong năm 2024, tổng giá trị các thương vụ M&A trên toàn cầu tăng 5%, chủ yếu do giá trị trung bình của mỗi thương vụ tăng lên, mặc dù khối lượng giao dịch giảm 17% do những bất ổn kinh tế vĩ mô xoay quanh lạm phát và lãi suất, làm kìm hãm hoạt động M&A đối với các thương vụ vừa và nhỏ. Ngược lại, thị trường M&A chứng kiến sự gia tăng đáng kể ở phân khúc cao cấp hơn, với hơn 500 thương vụ trị giá hơn 1 tỷ USD, tăng từ 430 thương vụ trong năm 2023. Ngoài ra, các thương vụ siêu lớn (megadeal) tăng 18%, với 72 thương vụ, tổng trị giá hơn 5 tỷ USD, so với 61 thương vụ của năm 2023.

Năm 2025, theo Khảo sát CEO toàn cầu lần thứ 28 của PwC, 81% CEO đã thực hiện ít nhất một thương vụ M&A lớn trong 3 năm qua dự định sẽ thực hiện một hoặc nhiều thương vụ khác trong 3 năm tới.

Báo cáo “Xu hướng M&A toàn cầu: Triển vọng năm 2025” của PwC đã phân tích 3 yếu tố bất ngờ chính có thể ảnh hưởng đến hoạt động M&A trong năm nay, những động lực thúc đẩy nhu cầu thực hiện thương vụ ngày càng tăng.

Môi trường M&A lĩnh vực y tế thuận lợi hơn

Tình trạng thiếu hụt sản phẩm, rủi ro chuỗi cung ứng và những chính sách mới đang thúc đẩy các hoạt động M&A trong ngành y tế trên thế giới. Trong lĩnh vực dược phẩm và khoa học đời sống, các thương vụ chủ yếu tập trung vào công nghệ sinh học để đối phó với tình trạng sắp hết hạn độc quyền bằng sáng chế và thoái vốn các tài sản không trọng yếu nhằm tối ưu hóa danh mục đầu tư. Đồng thời, các công ty này cũng đang tái cấu trúc danh mục đầu tư trong quá trình đổi mới.

Bên cạnh đó, sự quan tâm của các quỹ đầu tư tư nhân đối với công nghệ y tế (medtech) và sức khỏe kỹ thuật số (digital health) ngày càng tăng, tạo ra nhiều cơ hội thoái vốn hấp dẫn đối với các công ty được đầu tư bởi các quỹ đầu tư tư nhân. Các doanh nghiệp chăm sóc sức khỏe bán lẻ, bán thuốc không kê đơn (OTC) với xu hướng tách ra thành các pháp nhân độc lập hay thoái vốn cũng đang tích cực tham gia vào cuộc đua M&A để nhanh chóng chuyển đổi mô hình kinh doanh.

Thị trường M&A Việt Nam trong lĩnh vực y tế năm 2025 dự kiến sẽ sôi động, chủ yếu do nhu cầu ngày càng cao về dịch vụ y tế chất lượng cao và sự gia tăng của tầng lớp trung lưu. Các bệnh viện tư nhân và cơ sở y tế chuyên khoa, đặc biệt trong lĩnh vực nhãn khoa và ung thư, có thể trở thành tâm điểm của các hoạt động M&A.

Lĩnh vực giáo dục tiếp tục tăng trưởng

Trên thế giới, lĩnh vực M&A trong ngành giáo dục đang chứng kiến sự tăng trưởng mạnh mẽ, với sự tham gia tích cực của các quỹ đầu tư tư nhân, chiếm từ 50 - 70% tổng danh mục đầu tư. Công nghệ giáo dục (EdTech), đặc biệt trong lĩnh vực số hóa giáo dục phổ thông và đại học, là tâm điểm thu hút sự quan tâm. Sự phát triển vượt bậc của công nghệ và nhu cầu không ngừng tăng về chất lượng giáo dục đang thúc đẩy các hoạt động M&A trong lĩnh vực này tăng trưởng một cách mạnh mẽ.

Tại Việt Nam, với chính sách khuyến khích đầu tư nước ngoài mạnh mẽ và không hạn chế vốn đầu tư vào các cơ sở giáo dục, thị trường M&A trong lĩnh vực giáo dục đang trở nên vô cùng hấp dẫn. Hoạt động M&A trong năm 2025 dự kiến sẽ sôi động, được thúc đẩy bởi chính sách khuyến khích đầu tư và nhu cầu ngày càng tăng về giáo dục tư nhân. Các đối tác chiến lược và hoạt động đầu tư vào giáo dục đại học, đào tạo nghề được đẩy mạnh sẽ nâng cao chất lượng và cơ sở hạ tầng. Các chính sách hỗ trợ của Chính phủ sẽ tạo ra môi trường thuận lợi cho cả nhà đầu tư trong và ngoài nước, tạo ra nhiều cơ hội cho các hoạt động M&A.

Một số cơ hội và thách thức đối với hoạt động M&A

Thứ nhất, ảnh hưởng địa chính trị và “hiệu ứng Trump”. Các nhà hoạch định giao dịch và nghiên cứu thị trường vẫn đang tiếp tục đánh giá tác động của các cuộc bầu cử diễn ra tại nhiều quốc gia trong năm 2024 và những thay đổi chính sách tiếp theo, đặc biệt là ảnh hưởng của chính quyền mới tại Mỹ.

Báo cáo triển vọng M&A toàn cầu đã phân tích tác động khả dĩ của một số thay đổi chính sách và sắc lệnh hành pháp của Mỹ đối với từng lĩnh vực, bao gồm nhập cư, thuế, thuế quan, bãi bỏ quy định... Môi trường địa chính trị rộng lớn hơn cũng được phân tích trong từng góc nhìn ngành công nghiệp.

Thứ hai, lãi suất dài hạn có thể tăng. Việc cắt giảm lãi suất tại nhiều quốc gia trong nửa cuối năm 2024 đã hỗ trợ đà tăng trưởng mới của thị trường M&A, nhưng lãi suất dài hạn đang tăng trở lại. Tuy nhiên, thời điểm cũng như mức độ cắt giảm lãi suất trong tương lai sẽ phụ thuộc vào sức mạnh của nền kinh tế mỗi quốc gia và liệu lạm phát có tiếp tục hạ nhiệt hay không dẫn đến sự không chắc chắn đối với các nhà hoạch định giao dịch.

Thứ ba, định giá P/E và giá trị đồng USD. Vào giữa tháng 1/2025, P/E dự kiến đối với cổ phiếu Mỹ (dựa trên S&P 500) là 22,87 lần, so với 13,67 lần đối với cổ phiếu quốc tế phi Mỹ (dựa trên S&P International 700). Định giá thấp hơn ở một số quốc gia và đồng USD Mỹ mạnh có thể dẫn đến nhiều giao dịch xuyên biên giới hơn.

Kỳ vọng trong các thương vụ

Một là, tập trung vào tăng trưởng và chuyển đổi kinh doanh. 53% CEO “hoàn toàn” hoặc “rất tin tưởng” vào triển vọng tăng trưởng của công ty trong 3 năm tới (Nguồn: Khảo sát CEO toàn cầu thường niên lần thứ 28 của PwC), cho thấy họ kỳ vọng các kế hoạch hành động hiện tại hoặc trong tương lai sẽ giúp doanh thu gia tăng. Ngoài việc mua lại để thúc đẩy tăng trưởng, chúng tôi dự báo, việc thoái vốn, bao gồm việc tách khỏi công ty lớn, sẽ thúc đẩy quá trình chuyển đổi kinh doanh.

Hai là, trí tuệ nhân tạo (AI) đang đóng vai trò xúc tác cho sự thay đổi, thu hút đầu tư. Nhu cầu về AI đã thúc đẩy đáng kể đầu tư vào cơ sở hạ tầng kỹ thuật số. Trong 5 năm tới, chi tiêu vốn có thể đạt 2.000 tỷ USD cho việc xây dựng các trung tâm dữ liệu mới. Ngoài ra, nhu cầu năng lượng ngày càng tăng để hỗ trợ AI đang thúc đẩy đầu tư vào sản xuất điện.

Ba là, quỹ đầu tư tư nhân (PE) tăng cường thoái vốn. Gần một nửa trong số 29.000 công ty danh mục trên toàn thế giới đã tồn tại trên sổ sách trong hơn 4 năm. Áp lực của nhà đầu tư đối với các quỹ PE để hoàn trả vốn đang tăng lên.

Trong một môi trường kinh doanh đầy biến động, các nhà đầu tư cần trang bị đầy đủ kiến thức và kỹ năng để giải quyết những vấn đề phức tạp, bao gồm cả tác động của AI, áp lực về lợi suất đầu tư trong thị trường có định giá cao và tăng trưởng chậm, cũng như cân nhắc ảnh hưởng các yếu tố địa chính trị phức tạp tới các thương vụ.

Nhìn chung, bước sang năm 2025, hoạt động M&A toàn cầu có thể phục hồi mạnh mẽ, được thúc đẩy bởi những tín hiệu cải thiện của nền kinh tế và các thương vụ mua bán chiến lược. Xu hướng này cũng được phản ánh tại Việt Nam, nơi chúng tôi chứng kiến sự gia tăng hoạt động thương vụ trên nhiều lĩnh vực. Các doanh nghiệp nội địa thể hiện vai trò chủ động, dẫn đầu trong các thương vụ giá trị cao, trong khi đó nhà đầu tư nước ngoài dần quan tâm trở lại tới thị trường, tập trung vào hai lĩnh vực tiềm năng là y tế và giáo dục. Để tạo nên những thương vụ thành công trong thị trường năng động này, các nhà đầu tư cần sự hiểu biết sâu sắc về xu hướng ngành và tập trung chiến lược vào việc tạo ra giá trị cốt lõi. Các nhà đàm phán phải luôn sáng suốt, theo dõi định giá, lãi suất cũng như các yếu tố địa chính trị để nắm bắt các cơ hội mới.

Tiong Hooi, / Lãnh đạo Dịch vụ Tư vấn thương vụ, PwC Việt Nam