Luật Thủ đô 2024: Cơ hội để Hà Nội phát triển thương mại văn hóa

Thúc đẩy sự sáng tạo và đổi mới

PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, giáo dục của Quốc hội nhìn nhận, đây không chỉ là sự hoàn thiện khung pháp lý mà còn là bước tiến lớn trong việc xây dựng một nền văn hóa đô thị hiện đại, đa dạng, vừa bảo tồn được bản sắc truyền thống, vừa thúc đẩy sự sáng tạo và đổi mới.

“Việc bảo vệ và phát triển văn hóa Thủ đô phải xứng tầm với truyền thống nghìn năm Thăng Long - Hà Nội; xây dựng Hà Nội là trung tâm hội tụ, kết tinh văn hóa của cả nước; xây dựng văn hóa người Hà Nội hào hoa, thanh lịch, nghĩa tình, văn minh, tiêu biểu cho văn hóa, lương tri và phẩm giá con người Việt Nam”.

Luật Thủ đô 2024 quy định rõ, việc bảo vệ và phát triển văn hóa Thủ đô phải xứng tầm với truyền thống nghìn năm Thăng Long - Hà Nội; xây dựng Hà Nội là trung tâm hội tụ, kết tinh văn hóa của cả nước; xây dựng văn hóa người Hà Nội hào hoa, thanh lịch, nghĩa tình, văn minh, tiêu biểu cho văn hóa, lương tri và phẩm giá con người Việt Nam.

Đáng quan tâm, thành phố Hà Nội được thành lập khu phát triển thương mại và văn hóa trên cơ sở các khu phố, tuyến phố, làng nghề, điểm dân cư nông thôn hiện hữu để huy động nguồn lực xã hội cho đầu tư phát triển các hoạt động dịch vụ, thương mại, văn hóa tại khu vực có lợi thế về vị trí thương mại, không gian văn hóa, trên cơ sở bảo đảm các tiêu chuẩn, điều kiện về văn hóa kinh doanh, an ninh, trật tự, bảo vệ môi trường cao hơn so với quy định chung để thu hút, phát triển du lịch, phát huy giá trị văn hóa, thúc đẩy các hoạt động thương mại trên địa bàn, cải thiện điều kiện sống của người dân, bảo tồn các ngành, nghề truyền thống.

Theo PGS.TS Bùi Hoài Sơn, những chính sách mới trong luật cho phép Hà Nội áp dụng các cơ chế đặc thù để quản lý và khai thác hiệu quả hơn các giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể. Đồng thời, Luật Thủ đô cũng tạo điều kiện để mở rộng không gian văn hóa hiện đại, thúc đẩy các lĩnh vực sáng tạo mới như nghệ thuật đương đại, điện ảnh, âm nhạc và các hoạt động văn hóa cộng đồng.

Luật Thủ đô 2024 sẽ tạo cơ hội cho Hà Nội phát triển công nghiệp văn hóa. Ảnh: Phương Bùi

Sự thay đổi và hoàn thiện của Luật Thủ đô trong lĩnh vực văn hóa không chỉ dừng lại ở việc đáp ứng nhu cầu phát triển hiện tại, mà còn đặt nền móng cho một tương lai bền vững, lâu dài. Văn hóa không chỉ là yếu tố kết nối quá khứ với hiện tại, mà còn là nguồn lực vô giá để phát triển kinh tế - xã hội, tạo nên sự khác biệt và hấp dẫn cho Hà Nội trong mắt bạn bè quốc tế.

Luật Thủ đô đã thể hiện cam kết mạnh mẽ của hoạt động lập pháp trong việc xây dựng một môi trường văn hóa đa dạng, bền vững, nơi mà các giá trị truyền thống được bảo tồn và phát huy, đồng thời khuyến khích sự sáng tạo và đổi mới.

Bảo đảm hài hòa giữa phát triển với bảo tồn

Tham luận tại hội thảo triển khai thi hành Luật Thủ đô (sửa đổi) mới đây do thành phố Hà Nội tổ chức, TS. Phạm Văn Minh, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh cho rằng, trước sự phát triển mạnh của Thủ đô, nhất là tốc độ đô thị hóa nhanh chóng sẽ ảnh hưởng không nhỏ tới việc quy hoạch tổng thể của Thủ đô.

Nếu không có tầm nhìn chiến lược mang tính chất toàn diện và lâu dài, việc xây dựng các công trình, kiến trúc mới sẽ làm ảnh hưởng không nhỏ đến việc giữ gìn, bảo vệ các di tích lịch sử, văn hóa cổ xưa của Hà Nội.

Vấn đề quan trọng này được Luật Thủ đô 2024 quy định một cách cụ thể. Luật nhấn mạnh việc xây dựng quy hoạch, kiến trúc Thủ đô phải bảo đảm hài hòa giữa phát triển với bảo tồn; văn minh, hiện đại với truyền thống, nhanh nhưng phải bền vững, kinh tế phải gắn với bảo vệ môi trường... Đây chính là tầm nhìn chiến lược của Đảng, Nhà nước và Thủ đô trong việc xây dựng và phát triển Hà Nội bảo đảm sự hài hòa, hiện đại và bền vững.

Theo Luật, trong khu vực nội đô lịch sử, không mở rộng diện tích các bệnh viện hiện có; không mở rộng, không xây dựng khu công nghiệp, cụm công nghiệp, cơ sở sản xuất công nghiệp, cơ sở giáo dục đại học, cơ sở giáo dục nghề nghiệp. Tại khu nội đô lịch sử được xây dựng không gian công cộng, tăng tỷ lệ đất cây xanh sử dụng công cộng và bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa; về quản lý sử dụng không gian ngầm cũng quy định phải bảo tồn không gian văn hóa và cảnh quan môi trường, di tích lịch sử văn hóa, danh lam thắng cảnh...

Với những quy định cụ thể này, TS Phạm Văn Minh cho rằng, không chỉ tạo điều kiện thuận lợi để phát triển văn hóa mà còn góp phần quan trọng trong việc bảo vệ, giữ gìn và phát huy các giá trị di sản lịch sử, văn hóa của Thủ đô. Đồng thời, tạo điều kiện để phát triển không gian văn hóa của các di tích, tránh sự quy hoạch chồng chéo, xâm lấn, tổn hại đến các di tích lịch sử, văn hóa.

Đặc biệt, quy định cụ thể về thương mại và văn hóa đó, đã góp phần quan trọng trong việc khai thác các lợi thế về thương mại để phát huy, lan tỏa các giá trị văn hóa Thủ đô tới nhân dân cả nước và bạn bè quốc tế.

Khoản 8, Điều 21 Luật Thủ đô sửa đổi quy định:

Việc thành lập, tổ chức, hoạt động và quản lý khu phát triển thương mại và văn hóa được thực hiện theo quy định sau đây:

a) Khu phát triển thương mại và văn hóa được thành lập, tổ chức hoạt động theo nguyên tắc tự nguyện, tự quản. Việc quản lý, điều hành hoạt động của khu phát triển thương mại và văn hóa do Hội đồng quản lý gồm đại diện chính quyền cơ sở, tổ chức chính trị - xã hội ở cơ sở, đại diện của cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ và cộng đồng dân cư trong khu vực thực hiện.

b) Khu phát triển thương mại và văn hóa được quyết định các khoản thu trên cơ sở đề án đã được Ủy ban nhân dân Thành phố phê duyệt để bảo đảm chi trả cho việc quản lý, vận hành khu phát triển thương mại và văn hóa; chi trả cho việc cải tạo, chỉnh trang, bảo vệ cảnh quan, bảo vệ môi trường, giữ gìn an ninh, trật tự; chi trả các dịch vụ, tiện ích dành cho cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, người dân trong khu vực và khách hàng, hoạt động quảng bá sản phẩm, dịch vụ của các cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, hoạt động văn hóa và các hoạt động khác có liên quan; chi bù đắp cho các hộ gia đình bị ảnh hưởng từ hoạt động của khu phát triển thương mại và văn hóa.

c) Việc thành lập, phạm vi, quy mô, mục tiêu phát triển khu phát triển thương mại và văn hóa; việc thành lập Hội đồng quản lý; các khoản thu, mức thu, đối tượng nộp, miễn, giảm, cơ chế quản lý, chi tiêu tài chính; quy chế hoạt động của khu phát triển thương mại và văn hóa phải được đa số đại diện của cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, hộ gia đình thường trú trong khu vực đó đồng thuận.

d) Khu phát triển thương mại và văn hóa phải có cam kết với cơ quan nhà nước và cộng đồng dân cư về việc bảo đảm các tiêu chuẩn, điều kiện về văn hóa kinh doanh, an ninh, trật tự, an toàn xã hội, bảo vệ môi trường, phát huy giá trị văn hóa, thúc đẩy các hoạt động thương mại trên địa bàn, cải thiện điều kiện sống của người dân, bảo tồn các ngành, nghề truyền thống.

đ) Ủy ban nhân dân Thành phố phê duyệt đề án thành lập, các khoản thu, mức thu, đối tượng nộp, miễn, giảm, cơ chế quản lý, chi tiêu tài chính, quy chế hoạt động của khu phát triển thương mại và văn hóa; ban hành quyết định cho phép thành lập khu phát triển thương mại và văn hóa; phê duyệt thành viên Hội đồng quản lý khu phát triển thương mại và văn hóa.

Ủy ban nhân dân Thành phố, Ủy ban nhân dân cấp huyện, cấp xã nơi có khu phát triển thương mại và văn hóa có trách nhiệm hướng dẫn, kiểm tra hoạt động của khu phát triển thương mại và văn hóa theo quy định của Hội đồng nhân dân Thành phố.

Phương Thảo