Lợi gì khi phân cấp đầu tư xây dựng, giao thông?

Chủ động hơn, nhanh hơn

Nhiều năm nay, Công ty TNHH Thương mại và Xây dựng Trung Chính là thương hiệu không còn xa lạ với các công trình giao thông lớn, gần đây nhất là cầu Hòa Sơn (thuộc cao tốc Hòa Bình - Mộc Châu).

Chủ trương phân cấp, phân quyền triệt để, trong đó có đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông, các công trình xây dựng sẽ giúp địa phương chủ động, linh hoạt, từ đó đảm bảo tiến độ các dự án. (Trong ảnh: Thi công Dự án xây dựng nút giao Phú Thứ, xã Tiên Hiệp, TP Phủ Lý, tỉnh Hà Nam - nút giao cao tốc đa tầng hiện đại bậc nhất tuyến cao tốc Bắc - Nam đoạn Cầu Giẽ - Ninh Bình với tổng mức đầu tư lên đến 1.400 tỷ đồng).

Theo ông Trần Lương Chiến, Phó tổng giám đốc Công ty Trung Chính, những dự án trên đều do địa phương làm chủ đầu tư và quá trình triển khai của nhà thầu gặp nhiều thuận lợi.

"Cái lợi lớn nhất khi địa phương làm cơ quan chủ quản, trách nhiệm trong giải quyết các yếu tố then chốt như mặt bằng, vật liệu sẽ tăng lên, tiến độ xử lý nhanh hơn. Tại một số dự án, địa phương được giao quyền chủ động, khâu chuẩn bị đầu tư rút ngắn tới 1/2 thời gian so với trước", ông Chiến chia sẻ.

Theo ông Chiến, phân cấp, phân quyền triệt để cho địa phương, trong đó có đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông, các công trình xây dựng là chủ trương rất đúng đắn của Đảng, Chính phủ.

"Các cấp có thẩm quyền có thể nghiên cứu cấp bộ chuyên ngành tập trung quản lý các vấn đề vĩ mô, quản lý quy hoạch quốc gia, trong đó có lĩnh vực xây dựng, giao thông. Còn việc triển khai đầu tư giao địa phương thực hiện. Trường hợp địa phương chưa đủ năng lực có thể xin ý kiến cơ quan chuyên môn của bộ và thuê tư vấn quản lý dự án", ông Chiến đề xuất.

Tạo thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp

Một ngày tháng 4/2025, anh Hoàng Văn Hải (trú tại quận Nam Từ Liêm, Hà Nội) đưa xe tải đến Trung tâm Đăng kiểm 2908D thực hiện nghiệm thu cải tạo từ xe khung mui sang xe phủ bạt. Ngay trong ngày, anh Hải được cấp giấy chứng nhận cải tạo và giấy chứng nhận đăng kiểm, tem kiểm định mới cho xe.

Ông Trần Quốc Thái, Cục trưởng Cục Phát triển đô thị (Bộ Xây dựng):

Xem xét ban hành quy định mới về phân loại đô thị

Cho đến nay, trong lĩnh vực phát triển đô thị không có thủ tục hành chính giữa cấp Bộ với doanh nghiệp và người dân. Về thủ tục hành chính nội bộ, trong công tác phân loại đô thị, hiện Nghị quyết số 1210/2016 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định đối tượng và phạm vi phân loại đô thị có sự liên quan tới cấp quản lý hành chính là thành phố, thị xã và thị trấn.

Theo mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp sẽ không còn thành phố, thị xã thuộc tỉnh và thị trấn. Do đó, Bộ Xây dựng đang tổ chức nghiên cứu, tổng kết đánh giá và đề xuất sửa đổi, bổ sung để báo cáo Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành quy định mới về phân loại đô thị, tiếp tục quán triệt sâu sắc các chỉ đạo của Trung ương để tham mưu đề xuất xây dựng Nghị quyết mới theo hướng phân cấp, phân quyền triệt để.

Năm 2024, anh Hải cũng thực hiện cải tạo tương tự cho một xe tải khác, song thủ tục lúc bấy giờ phải qua nhiều công đoạn, từ nộp hồ sơ thiết kế lên Sở GTVT (nay là Sở Xây dựng) địa phương để thẩm định; sau khoảng 1 tuần, hồ sơ thẩm định đạt mới thuê cơ sở cải tạo thi công; thi công hoàn tất thì nộp hồ sơ nghiệm thu cải tạo đến trung tâm đăng kiểm.

Tuy nhiên, với quy định mới, anh chỉ cần thuê đơn vị thiết kế và thi công cải tạo, xong xuôi thì nộp hồ sơ nghiệm thu đến cơ sở đăng kiểm. "Do hạng mục cải tạo đơn giản nên hồ sơ nghiệm thu được đánh giá đạt ngay trong ngày, theo thông báo của trung tâm đăng kiểm, tôi đưa xe đến kiểm định luôn. Thủ tục rất nhanh gọn, tiết kiệm thời gian, chi phí", anh Hải nói.

Ông Trần Nguyên Sinh, Giám đốc Trung tâm Đăng kiểm 2908D (Hoài Đức, Hà Nội) cho biết, theo quy định trước đây, Cục Đăng kiểm Việt Nam hoặc Sở GTVT (nay là Sở Xây dựng) sẽ làm nhiệm vụ thẩm định hồ sơ thiết kế xe cải tạo.

Tuy nhiên, kể từ khi Nghị định 166/2024 và Thông tư 47/2024 ban hành (có hiệu lực từ ngày 1/1/2025), nhiệm vụ thẩm định hồ sơ thiết kế được phân cấp về cơ sở đăng kiểm, thủ tục cải tạo xe cơ giới được rút ngắn, tạo thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp.

Với các hạng mục cải tạo đơn giản, hồ sơ chuẩn chỉ người dân mất 1 ngày để được cấp giấy chứng nhận cải tạo và đăng kiểm mới. Những hạng mục phức tạp hơn thì mất khoảng 2 ngày, tối đa là 5 ngày làm việc sẽ hoàn thành.

Phân cấp để địa phương quyết, chịu trách nhiệm

Lãnh đạo Cục Kinh tế - Quản lý đầu tư xây dựng (Bộ Xây dựng) cho biết, đối với lĩnh vực quản lý đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông nói riêng và lĩnh vực quản lý đầu tư xây dựng nói chung, sau khi rà soát 15 văn bản quy phạm pháp luật có liên quan (1 luật, 9 nghị định và 5 thông tư), có 46 nhiệm vụ đang được quy định thẩm quyền cho các cấp từ Trung ương đến địa phương, trong đó có 33 nhiệm vụ của Bộ Xây dựng và các bộ chuyên ngành.

Khi giao địa phương làm cơ quan chủ quản dự án, trách nhiệm trong giải quyết các yếu tố then chốt như mặt bằng, vật liệu sẽ tăng lên, tiến độ xử lý nhanh hơn (ảnh minh họa).

Cục đã đề xuất để phân cấp 28 nhiệm vụ của Bộ Xây dựng và các bộ quản lý chuyên ngành về cho địa phương thực hiện.

Trong đó, có thể kể đến như phân cấp nhiệm vụ thẩm định báo cáo nghiên cứu khả thi đầu tư xây dựng, thiết kế xây dựng công trình triển khai sau thiết kế cơ sở của cơ quan chuyên môn về xây dựng của Bộ Xây dựng về cơ quan chuyên môn về xây dựng của địa phương (bao gồm cả các dự án có công trình cấp 1 và đặc biệt). Cơ quan chuyên môn của Bộ chỉ thực hiện quản lý đối với dự án, công trình do Bộ trưởng quyết định đầu tư và do Thủ tướng Chính phủ giao thực hiện.

Về quản lý năng lực hoạt động xây dựng, UBND tỉnh công nhận, đình chỉ, thu hồi quyết định công nhận tổ chức xã hội đủ điều kiện cấp chứng chỉ hành nghề; Sở Xây dựng địa phương cấp chứng chỉ hành nghề, chứng chỉ năng lực hoạt động xây dựng hạng I cho các cá nhân, tổ chức…

Trên nguyên tắc "địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm", Trung ương tập trung quản lý vĩ mô, xây dựng thể chế, chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, hướng dẫn đồng bộ, thống nhất, giữ vai trò kiến tạo và tăng cường kiểm tra, giám sát. Chỉ một số nhiệm vụ được đề xuất giữ lại ở các bộ quản lý chuyên ngành, trong đó có Bộ Xây dựng.

Bộ cũng sẽ chỉ thực hiện các nhiệm vụ mang tính quản lý vĩ mô, liên ngành, mang tính dẫn dắt như: Ban hành bộ câu hỏi sát hạch cấp chứng chỉ hành nghề, xây dựng và quản lý phần mềm sát hạch; Quyết định việc xây dựng công trình xây dựng khẩn cấp do mình quản lý; Công bố chỉ số giá xây dựng quốc gia; Ban hành các quy định về xác định và quản lý chi phí đầu tư xây dựng, định mức và giá xây dựng…

Tương tự, Cục Đăng kiểm Việt Nam cho biết, trong suốt thời gian qua, việc phân cấp, phân quyền được đơn vị đặc biệt chú trọng nhằm tạo thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp.

Mới đây nhất, Nghị định 166/2024 được ban hành đã tiếp tục phân cấp mạnh mẽ hơn cho địa phương trong công tác quản lý hoạt động kiểm định xe cơ giới, xe máy chuyên dùng, kiểm định khí thải xe mô tô, xe gắn máy.

Để tăng cường phân cấp, phân quyền gắn với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, Cục đã đề xuất phân cấp thẩm quyền quyết định tuổi của phương tiện thủy được phép nhập khẩu trong trường hợp đặc biệt từ Chính phủ về Bộ trưởng Bộ Xây dựng; bổ sung 2 nhiệm vụ phân cấp cho UBND tỉnh thực hiện đối với lĩnh vực đăng kiểm phương tiện thủy nội địa và đăng kiểm tàu biển.

Ở lĩnh vực đường bộ, tới đây, Cục sẽ tiếp tục tham mưu Bộ ban hành các thông tư hướng dẫn UBND tỉnh thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước về việc dán nhãn năng lượng đối với xe ô tô con loại từ 7 chỗ trở xuống được sản xuất, lắp ráp từ linh kiện rời, hoàn toàn mới hoặc nhập khẩu chưa qua sử dụng trong phạm vi quản lý; Kiểm tra việc tuân thủ quy định về niên hạn sử dụng phương tiện giao thông...

Đối với 54 nhiệm vụ còn lại đa số liên quan đến công tác hướng dẫn kỹ thuật chuyên môn nghiệp vụ trên phạm vi cả nước, Cục đã báo cáo Bộ nghiên cứu giao cho một cơ quan chuyên môn cấp Trung ương thống nhất quản lý.

Ở lĩnh vực đường sắt, theo Cục trưởng Cục Đường sắt Việt Nam Trần Thiện Cảnh, qua rà soát, số nội dung cần phân cấp là 37 nội dung, gồm: Chính phủ 1 nội dung, Thủ tướng Chính phủ 11 nội dung, Bộ Xây dựng 25 nội dung. Đến nay, lĩnh vực đường sắt đề xuất thực hiện phân cấp 23/37 nội dung, tương đương với 62%.

Hơn 50% nhiệm vụ của Trung ương được phân cấp

Đánh giá việc phân cấp, phân quyền gắn với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp sẽ rất hiệu quả, ông Trần Hoài Anh, Phó cục trưởng Cục Kết cấu hạ tầng xây dựng (Bộ Xây dựng) dẫn chứng, các dự án nhóm A, công trình cấp 1 nếu trước do Bộ thẩm định, hiện đề xuất phân cấp cả cho địa phương.

Từ đó, tỉnh sẽ phân công thẩm định các cấp công trình cho Sở và cho phường, xã, đặc khu tùy thuộc vào điều kiện và năng lực của từng cấp. Cơ quan chuyên môn về xây dựng tại địa phương cũng có nhiều điều kiện thuận lợi trong việc kiểm tra, giám sát dự án trong quá trình đầu tư xây dựng trên địa bàn.

"Những nhiệm vụ của Bộ Xây dựng về tổ chức hành chính, cho ý kiến đối với lĩnh vực hạ tầng kỹ thuật đã phân cấp triệt để 100% cho địa phương.

Khi các nhiệm vụ phân cấp về địa phương, với vai trò cơ quan quản lý chuyên ngành, Cục sẽ tiếp tục tham mưu lãnh đạo Bộ về các định hướng cho các địa phương về lĩnh vực hạ tầng kỹ thuật như: cấp nước, thoát nước đô thị trên phạm vi toàn quốc. Riêng các lĩnh vực có tính chất liên vùng, liên tỉnh sẽ vẫn cần có cơ quan Trung ương điều phối", ông Hoài Anh thông tin.

Báo cáo Ban Chỉ đạo thực hiện sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính các cấp và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp của Chính phủ, Bộ Xây dựng cho biết, tiếp thu ý kiến chỉ đạo của Hội đồng thẩm định do Bộ Tư pháp tổ chức đối với 2 dự thảo nghị định (Nghị định về phân cấp, phân quyền trong quản lý nhà nước lĩnh vực xây dựng, giao thông và Nghị định về phân định thẩm quyền của chính quyền địa phương theo mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp trong lĩnh vực xây dựng, giao thông), Bộ Xây dựng đã tiếp tục rà soát kỹ lưỡng, đề xuất phân cấp, phân quyền triệt để cho chính quyền địa phương trên tất cả các lĩnh vực.

Theo đó, tổng số nhiệm vụ Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ Xây dựng, các cơ quan chuyên môn thuộc Bộ Xây dựng thực hiện là 235 nhiệm vụ, gồm: 118 nhiệm vụ thực hiện phân cấp, phân quyền; 117 nhiệm vụ giữ lại Trung ương thực hiện.

Số nhiệm vụ phân cấp, phân quyền đạt tỷ lệ 50,21% trên tổng số nhiệm vụ hiện các cơ quan Trung ương đang thực hiện trong lĩnh vực xây dựng, giao thông.

Các nhiệm vụ giữ lại Trung ương thực hiện chủ yếu là các nhiệm vụ mang tính liên tỉnh, liên vùng và liên quốc gia; liên quan đến quốc phòng, an ninh, chủ quyền quốc gia; nhiệm vụ có kỹ thuật chuyên môn sâu hoặc phải thực hiện theo yêu cầu của các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên.

Nhóm PV