Logistics toàn cầu trong cơn điêu đứng

Châu Âu tắc nghẽn cảng biển chưa từng có

Theo báo cáo mới nhất từ Drewry - công ty tư vấn hàng hải có trụ sở tại London - tình trạng chờ đợi tại các cảng lớn ở châu Âu đã tăng đột biến chỉ trong vài tuần qua. Cảng Bremerhaven (Đức) chứng kiến thời gian chờ tăng 77% từ cuối tháng 3 đến giữa tháng 5. Hamburg tăng 49%, Antwerp (Bỉ) tăng 37%, còn Rotterdam (Hà Lan) và Felixstowe (Anh) cũng lâm vào tình trạng tương tự.

Ngành logistics toàn cầu đang rơi vào tình trạng hỗn loạn với hàng loạt thách thức.

Nguyên nhân chính của tình trạng này đến từ hai yếu tố: thiếu hụt lao động và mực nước thấp trên sông Rhine, một tuyến đường thủy quan trọng của châu Âu. Thiếu hụt lao động, đặc biệt trong kỳ nghỉ lễ gần đây, đã khiến cảng Bremerhaven rơi vào tình trạng quá tải.

Trong khi đó, mực nước thấp trên sông Rhine đã hạn chế nghiêm trọng khả năng vận chuyển bằng sà lan từ các cảng như Antwerp và Rotterdam, làm trầm trọng thêm áp lực lên hệ thống logistics nội địa.

Chưa dừng lại ở đó, ngày 20/5, một cuộc đình công toàn quốc tại Antwerp càng làm tình hình thêm căng thẳng, khi những nơi đóng vai trò "cửa ngõ" ra biển quan trọng như cảng Kallo và đê chắn sóng Boudewijn đều bị gián đoạn. Dù sau đó đê chắn sóng Boudewijn đã được khôi phục hoạt động vào buổi tối cùng ngày, thiệt hại trong chuỗi vẫn lan rộng.

Hiệu ứng domino trên toàn cầu

Khủng hoảng logistics không chỉ dừng ở châu Âu. Từ cuối tháng 4, nhiều cảng lớn trên thế giới cũng ghi nhận tình trạng tàu chờ tăng đột biến. Tại Thâm Quyến (Trung Quốc), có lúc tới 50 tàu container xếp hàng; Los Angeles (Mỹ) ghi nhận 42 tàu, còn New York là 14 tàu. Những con số này cho thấy một cuộc khủng hoảng logistics đang lan rộng, đe dọa làm gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu.

Cùng lúc, các chính sách thuế quan khó lường từ Mỹ đang khiến ngành vận tải biển lao đao. Sự không chắc chắn trong điều chỉnh đơn đặt hàng khiến nhu cầu vận chuyển biến động theo mùa trái quy luật. Điều này buộc các hãng tàu phải chịu chậm trễ và chi phí tăng, kéo theo cước vận chuyển cao hơn.

Để bù đắp, nhiều hãng vận tải áp dụng phụ phí tắc nghẽn. Tập đoàn MSC Mediterranean Shipping - hãng tàu container lớn nhất thế giới cũng đã áp dụng phụ phí từ ngày 1/6 đối với hàng hóa từ Bắc Âu đi Viễn Đông.

Tình hình càng trở nên phức tạp khi tuyến thương mại xuyên Thái Bình Dương cho thấy dấu hiệu của mùa cao điểm sớm, được thúc đẩy bởi việc Mỹ tạm hoãn áp thuế 145% lên hàng hóa Trung Quốc trong 90 ngày, dự kiến hết hiệu lực vào ngày 14/8. Điều này đã kích thích nhu cầu vận chuyển tăng đột biến, khiến giá cước vận chuyển giao ngay trên các tuyến từ Thượng Hải (Trung Quốc) đến Los Angeles (Mỹ) tăng 27% từ đầu tháng 5, từ 2.590 USD lên 3.197 USD vào ngày 22/5. Tương tự, giá cước từ Thượng Hải đến New York (Mỹ) cũng nhảy vọt từ 3.500 USD lên 4.527 USD.

Biển Đỏ - Nút thắt chiến lược chưa thể gỡ

Khu vực Biển Đỏ - tuyến hàng hải huyết mạch của thế giới rơi vào căng thẳng an ninh chưa từng có. Theo ông Rabie, người đứng đầu Cơ quan Quản lý kênh đào Suez (SCA) chỉ ra rằng căng thẳng an ninh ở Biển Đỏ đã tác động tiêu cực đến tỷ lệ tàu thuyền qua tuyến vận tải biển quan trọng của thế giới đi qua Ai Cập, vì nhiều hãng tàu buộc phải chuyển hướng qua Mũi Hảo Vọng.

Theo ông, tác động này lan rộng đến toàn bộ ngành vận tải biển, vốn đang phải chịu đựng thời gian đi thuyền dài hơn, chi phí hoạt động tăng trên mỗi chuyến đi và những tác động tiêu cực tiếp theo làm gia tăng chi phí của người tiêu dùng cuối cùng.

Từ tháng 10/2023, khi xung đột Israel - Hamas nổ ra tại Gaza, lực lượng Houthi ở Yemen đã liên tục tấn công các tàu có liên hệ với Israel. Điều này làm gián đoạn nghiêm trọng hoạt động thông thương qua kênh đào Suez - nơi xử lý khoảng 12% thương mại toàn cầu, khiến các hãng tàu quốc tế không còn lựa chọn nào khác ngoài việc đi vòng. Hệ quả là trong năm 2024, doanh thu từ kênh đào Suez giảm hơn 60%, Ai Cập thiệt hại khoảng 7 tỷ USD.

Một lệnh ngừng bắn giữa Mỹ và Houthi đạt được vào ngày 6/5 (do Oman làm trung gian) đã mở ra hy vọng khôi phục ổn định tại Biển Đỏ. Từ tháng 2/2025, số tàu quay lại kênh đào Suez bắt đầu tăng, với 166 tàu trong tháng 3, sau lệnh ngừng bắn ngắn ngủi tại Gaza giúp giảm căng thẳng khu vực.

Để hỗ trợ ngành vận tải, giữa tháng 5, SCA công bố giảm 15% phí vận chuyển cho tàu container trên 130.000 tấn trong vòng 90 ngày, nhằm khuyến khích các hãng tàu trở lại lộ trình cũ. Tuy nhiên, ông Habben Jansen - Giám đốc điều hành của hãng vận tải biển Hapag-Lloyd AG có trụ sở tại Hamburg - cảnh báo việc quay lại tuyến Suez cần thực hiện từ từ, cần vài tháng để hệ thống hấp thụ lại lưu lượng, nếu không, nỗ lực khôi phục có thể phản tác dụng.

Theo ông Habben Jansen, vẫn chưa an toàn để đi qua Biển Đỏ. Ông giải thích rằng nếu đột ngột điều chuyển các tàu quay lại đi qua kênh đào Suez, điều này sẽ tạo ra tắc nghẽn lớn ở nhiều cảng. Vì vậy, ông cho biết cách tiếp cận của Hapag-Lloyd là nếu có thể, họ sẽ thực hiện việc này trong một khoảng thời gian dài hơn để các cảng không bị tê liệt.

Trong những tuần tới, giá cước vận tải biển dự kiến tiếp tục tăng do tắc nghẽn chưa được giải quyết, trong khi rủi ro địa chính trị vẫn hiện hữu. Phần lớn các hãng tàu vẫn tránh Biển Đỏ, chọn hành trình xa và tốn kém hơn qua phía Nam châu Phi để vận chuyển hàng hóa giữa châu Á, châu Âu và Mỹ.

Ngành logistics toàn cầu đang đứng trước phép thử chưa từng có - một cuộc khủng hoảng đồng thời về hạ tầng, nhân lực, khí hậu và địa chính trị, với tác động không chỉ dừng lại ở chuỗi cung ứng mà còn lan tới giá thành hàng hóa và lạm phát tiêu dùng trên toàn thế giới.

Kim Ngân