Loại thức uống giải khát mùa hè hàng nghìn năm tuổi không phải ai cũng biết

Ayran, một loại đồ uống làm từ sữa chua, muối và nước, là thức uống giải khát chủ yếu vào mùa hè ở Thổ Nhĩ Kỳ. Ảnh: Alexander White/Alamy Stock.

Đó là ayran, một hỗn hợp thức uống đơn giản có thể đánh lừa thị giác. Thức uống này gồm sữa chua tươi, nước và muối.

Hãng CNN dẫn tin: Hãy tưởng tượng rằng trong một buổi chiều oi bức hoặc mệt mỏi dưới ánh nắng mặt trời, ngồi nhâm nhi một ly đồ uống mát lạnh ngon miệng sẽ giúp cơ thể chúng ta cực kỳ sảng khoái.

Đồ uống đôi khi có thể không hợp khẩu vị với một số người nhưng sức hấp dẫn của ayran là điều không thể phủ nhận.

Thức uống được ưa chuộng trong nhiều thế kỷ và ngày nay đã phổ biến trên khắp Thổ Nhĩ Kỳ và một số quốc gia khác. Đặc tính giải khát của loại đồ uống này cũng được đánh giá cao bởi giới chuyên gia y tế.

"Uống ayran là một cách quan trọng để khôi phục sự cân bằng khoáng chất bị mất qua mồ hôi vào mùa hè, do hàm lượng khoáng chất tự nhiên và sự hiện diện của muối bổ sung có trong đồ uống", Giáo sư Barbaros Özer thuộc Đại học Ankara cho biết.

Ông giải thích rằng đồ uống này chứa khoáng chất và protein có giá trị cao.

Ngoài ra, lợi ích đáng ngạc nhiên khác của đồ uống này là rất tốt cho sức khỏe tiêu hóa và đường ruột.

"Ayran đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự cân bằng của sức khỏe đường tiêu hóa và cung cấp hệ vi khuẩn đường ruột", Özer nói thêm.

Thức uống giải khát hàng nghìn năm tuổi

Người dân Thổ Nhĩ Kỳ được cho là đã sản xuất ayran trong khoảng một thiên niên kỷ — tức là lâu đời hơn cả hãng Coca-Cola khoảng 900 năm.

Besim Atalay, một nhà ngôn ngữ học người Thổ Nhĩ Kỳ sống vào cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20 đã tìm thấy nguồn gốc của ayran trong cuốn từ điển đầu tiên về ngôn ngữ Turkic vào thế kỷ 11.

Có thể nói rằng ayran là sản phẩm của nhu cầu thiết yếu. Thực phẩm và đồ uống lên men như pho mát, sữa chua và ayran rất lý tưởng cho những chuyến đi dài.

Từ xa xưa, những người du mục Turkic đã chế biến các sản phẩm từ sữa lên men để kéo dài thời gian sử dụng, giúp khắc phục khí hậu khắc nghiệt của thảo nguyên là những đồng cỏ rộng lớn không có cây cối.

Khi người Thổ Nhĩ Kỳ di cư từ Trung Á đến Anatolia (vùng đất tạo nên phần lớn Thổ Nhĩ Kỳ ngày nay), đồ uống ayran cũng di cư theo họ.

Nhà nghiên cứu ẩm thực Merin Sever cho biết một cuốn nhật ký du lịch lịch sử đã cho chúng ta biết người dân ở Anatolia - một bán đảo ở Tây Á thuộc lãnh thổ của Thổ Nhĩ Kỳ đã chế biến ra thức uống ayran.

Các bữa ăn hàng ngày của họ cũng bao gồm "bánh mì cắt nhỏ vào sữa chua hoặc bánh mì thêm vào như chất bổ sung cho ayran".

Trong quá trình di cư, người Thổ Nhĩ Kỳ có thể đã để lại "dấu vết" của thức uống này, ảnh hưởng đến các nền văn hóa khác.

Dù hầu hết ayran được làm từ sữa chua nhưng quá trình sản xuất thương mại của loại thức uống này cũng bao gồm cả quá trình lên men sữa.

“Ayran đã được sản xuất theo hai cách khác nhau theo dây chuyền nhà máy: pha loãng sữa chua đến hàm lượng protein mục tiêu hoặc lên men sữa sau khi đã pha loãng đến mức protein mục tiêu”, Giáo sư Özer giải thích.

Đồ uống thương mại tiêu thụ cao ở Thổ Nhĩ Kỳ

Ngày nay, ayran không chỉ là một phần của truyền thống ẩm thực Thổ Nhĩ Kỳ nghìn năm tuổi mà còn là một trong những thức uống thương mại hóa có mức tiêu thụ cao ở Thổ Nhĩ Kỳ.

Từ các kệ hàng trong siêu thị lớn đến các thùng đựng thức ăn đường phố, đồ uống ayran giải khát thường đi kèm với các bữa ăn trên khắp đất nước.

Ngay cả các thương hiệu thức ăn nhanh toàn cầu như McDonald's và Burger King cũng đưa ayran vào thực đơn tại Thổ Nhĩ Kỳ

Trong ẩm thực, đồ uống ayran sẽ được đóng gói và sản xuất hàng loạt. Ngoài ra, ayran tươi sẽ được chế biến trực tiếp theo yêu cầu của thực khách tại các nhà hàng hoặc quầy giải khát đường phố.

Các chuyên gia cho biết ayran giúp khôi phục sự cân bằng khoáng chất trong thời tiết nóng. Ảnh: Esin Deniz/iStockphoto/Getty Images

Bất kỳ ai muốn trải nghiệm văn hóa ẩm thực truyền thống, hãy tìm đến những nhà hàng phục vụ ayran tươi trong cốc đồng, đặc biệt là các cửa hàng bán thịt nướng có tên là “ocakbaşı”.

Xem thịt nấu chậm trên than hồng và thưởng thức ayran lạnh từ cốc đồng là một trải nghiệm thực sự của người Thổ Nhĩ Kỳ.

Ngoài ra ayran cũng có rất nhiều biến thể.

Susurluk ayran được biết đến là loại đồ uống địa phương của quận Susurluk thuộc Balıkesir, một thành phố ở phía tây bắc Thổ Nhĩ Kỳ.

Ở đây, ayran thường được chế biến từ sữa chua có hàm lượng chất béo cao hơn, tạo thành bọt trên bề mặt đồ uống.

Hay yayık ayran cũng là sản phẩm phụ của quá trình làm bơ - thường gọi là sữa bơ. Loại sữa bơ này sẽ thay thế sữa chua, tạo ra kết cấu bọt cao và vị chua ít hơn.

Khu vực Malatya ở phía đông Thổ Nhĩ Kỳ nổi tiếng với ayran cay, được chế biến bằng ớt xanh hoặc ớt đỏ cay. Món ăn này có hương vị đặc trưng hấp dẫn dành cho những người thích đồ ăn ngọt và chua, hoặc ngọt và mặn.

HỒNG NHUNG