Liệt dây thần kinh số 7 và cách điều trị hồi phục nhanh

Trước khi tìm hiểu về các triệu chứng cảnh báo liệt dây thần kinh số 7, yếu tố nguy cơ hay cách phục hồi nhanh khi bị liệt dây thần kinh số 7 thì bạn cần biết được dây thần kinh số 7 nằm ở đâu. Dây thần kinh số 7 là một trong những dây thần kinh sọ quan trọng, viết tắt là CN VII, còn được gọi là dây thần kinh mặt, gồm có các sợi thần kinh, nhân, nguyên ủy thật và nguyên ủy hư.

Dây thần kinh số 7 được xếp vào nhóm các dây thần kinh hỗn hợp trong 12 đôi dây thần kinh sọ, xuất phát từ cầu não của thân não, phía sau dây thần kinh số 6 và trước dây thần kinh số 8. Ở mỗi một bên đầu sẽ có 2 dây thần kinh sọ số 7. Sau đó, dây thần kinh số 7 di chuyển qua ống mặt trong xương thái dương và ra khỏi hộp sọ ở lỗ trâm chũm. Tiếp đó đi qua tuyến mang tai và phân nhánh đến các phần khác nhau của khuôn mặt.

Chức năng của mỗi dây thần kinh số 7 là dẫn truyền tín hiệu gửi từ não tới các vùng cơ trên khuôn mặt; điều khiển chức năng cảm giác, chức năng vận động và chức năng phó giao cảm.

Liệt dây thần kinh số 7 là bệnh gì? Ảnh: ST

1. Liệt dây thần kinh số 7 là bệnh gì?

Liệt dây thần kinh số 7 (tiếng Anh: Bell's palsy, còn gọi là liệt mặt ngoại biên) được hiểu là tình trạng dây thần kinh số 7 ở một hoặc cả hai bên mặt bị mất trạng thái vận động bình thường. Tình trạng này trái ngược với liệt mặt trung ương là tổn thương liên quan đến não.

Để chẩn đoán tình trạng liệt dây thần kinh số 7, bác sĩ chủ yếu dựa vào các dấu hiệu lâm sàng mà người bệnh gặp phải, dựa vào các yếu tố trương lực cơ khi nghỉ, nghiên cứu nhóm cơ ở mặt và thăm khám tai/họng và cổ/thần kinh. Các chẩn đoán hình ảnh như chụp cộng hưởng từ sọ não có mạch máu, chụp CT hoặc xét nghiệm công thức máu, xét nghiệm đường máu, sinh hóa máu, phản xạ Blink test có thể được chỉ định để hỗ trợ chẩn đoán chính xác.

2. Triệu chứng bị liệt dây thần kinh số 7

Theo WebMD, các triệu chứng liệt dây thần kinh số 7 xuất hiện đột ngột, có thể là khi ngủ dậy buổi sáng hoặc khi đang cố gắng ăn/uống; chủ yếu xuất hiện ở mặt, khá đa dạng và có thể khác nhau về mức độ nghiêm trọng, từ yếu nhẹ cho tới liệt hoàn toàn. Dây thần kinh số 7 càng bị viêm và chèn ép nhiều thì tình trạng liệt càng nghiêm trọng và thời gian để phục hồi chức năng càng lâu hơn.

Bên cạnh tình trạng yếu/cứng và chảy xệ các cơ trên mặt gồm chảy xệ cung mày, cơ trán và miệng, các triệu chứng liệt dây thần kinh số 7 khác mà bạn có thể gặp phải gồm:

- Chảy nước dãi.

- Đau ở hàm hoặc đau phía sau tai.

- Đau đầu.

- Giảm cảm giác về vị giác.

- Mắt khô, miệng khô.

- Ù tai.

- Nhạy cảm với âm thanh.

- Khó khăn khi ăn uống.

- Co giật cơ ở mặt.

- Không có khả năng biểu lộ cảm xúc trên khuôn mặt, chẳng hạn như mỉm cười hoặc cau mày.

- Khó khăn khi phát âm một số từ nhất định.

- Khó khăn trong việc nhắm một bên mắt (Charles bell, không thể nhắm kín mắt) và lòng đen có xu hướng trôi ra phía ngoài chỉ nhìn thấy lòng trắng mắt, hướng lên trên.

Theo Medical News Today, các triệu chứng của liệt dây thần kinh số 7 có xu hướng xuất hiện và tiến triển theo thời gian khoảng 72 giờ sau đó sẽ dần ổn định. Trong vài tuần tiếp theo, bạn sẽ bắt đầu thấy sự cải thiện về cả cảm giác và chuyển động trên khuôn mặt. Sau 3 tháng, có thể bạn sẽ có thể cử động khuôn mặt như bình thường trở lại.

Sự thay đổi các cơ trên mặt của người bị liệt dây thần kinh số 7 (Ảnh: ST)

3. Nguyên nhân gây liệt dây thần kinh số 7

Cho tới hiện tại thì nguyên nhân chính xác gây liệt dây thần kinh số 7 vẫn chưa được biết rõ. Các bác sĩ cho rằng liệt mặt ngoại biên là do các tổn thương ở dây thần kinh mặt dẫn tới sưng viêm và cho dù chỉ sưng một chút thì nó vẫn ảnh hưởng tới cách hoạt động của nó.

Theo WebMD, một số bằng chứng cho thấy virus herpes simplex 1 (nguyên nhân phổ biến gây ra mụn rộp) có thể là yếu tố gây ra nhiều trường hợp bị liệt dây thần kinh số 7. Một số loại virus khác có thể liên quan gồm có: Adenovirus, Coxsackievirus, virus Epstein-Barr, virus gây bệnh thủy đậu và zona thần kinh, HIV/AIDS, virus gây cúm B, Cytomegalo virus.

Liệt dây thần kinh số 7 có thể gặp ở mọi lứa tuổi nhưng theo Hopkins Medicine thì bệnh thường xảy ra nhất ở:

- Người bị nhiễm trùng do virus như herpes simplex, thủy đậu, virus Epstein Barr, rubella, quai bị, cúm B, virus gây bệnh tay chân miệng, HIV; có tiền sử bệnh xơ vữa động mạch, bệnh huyết áp, tiểu đường.

- Phụ nữ mang thai, đặc biệt liệt mặt bell ở phụ nữ mang thai 3 tháng đầu và cuối của thai kỳ hoặc tuần đầu tiên sau sinh. Điều này được giải thích là có liên quan tới một số thay đổi thể chất trong quá trình mang thai.

- Hệ miễn dịch suy giảm, sức khỏe yếu.

- Tiếp xúc với nhiệt độ lạnh, gió lạnh, trúng gió.

- Lối sống kém lành mạnh: Thường xuyên căng thẳng, thức khuya, uống rượu bia thường xuyên.

- Tuổi tác: Thường gặp nhất ở những người dưới 40 tuổi và những người trên 60 tuổi. Tỷ lệ nam - nữ bị liệt dây thần kinh số 7 là như nhau, ít gặp hơn ở thanh thiếu niên trước 15 tuổi hoặc người già sau 60 tuổi.

4. Điều trị và phục hồi tình trạng liệt dây thần kinh số 7

Điều trị liệt dây thần kinh số 7 bao gồm điều trị nội khoa kết hợp với điều trị ngoại khoa giúp nhanh chóng cải thiện triệu chứng và phục hồi sớm cho bệnh nhân. Một số trường hợp bệnh nhân có thể tự phục hồi ngay cả khi không cần can thiệp điều trị.

Tùy vào mức độ bệnh và nguyên nhân gây ra liệt dây thần kinh số 7 là do virus hay nguyên nhân khác mà bác sĩ có thể chỉ định một hoặc kết hợp nhiều phương pháp (Ảnh: ST)

Tùy vào mức độ bệnh và nguyên nhân gây ra liệt dây thần kinh số 7 là do virus hay nguyên nhân khác mà bác sĩ có thể chỉ định một hoặc kết hợp nhiều phương pháp điều trị cho bệnh nhân. Có thể gồm:

- Dùng thuốc Corticosteroid: Giúp giảm sưng dây thần kinh mặt và phục hồi nhanh hơn, có hiệu quả tốt nhất nếu dùng ngay sau khi các triệu chứng bắt đầu. Tuy nhiên cần thận trọng nếu như dùng thuốc ở bệnh nhân tiểu đường và phụ nữ có thai.

- Thuốc kháng virus: Thuốc kháng virus chẳng hạn như acylovir, valacyclovir có thể được kê kết hợp cùng với corticosteroid nếu mức độ liệt mặt ngoại biên nghiêm trọng.

- Thuốc giảm đau không kê đơn chẳng hạn như ibuprofen hoặc acetaminophen để giảm đau trường hợp đau nhẹ.

- Tập vật lý trị liệu và châm cứu: Trị liệu bằng việc tự động xoa bóp cơ vùng mặt giúp mau phục hồi.

- Thuốc nhỏ mắt: Do liệt dây thần kinh số 7 khiến mắt không thể chớp và điều tiết nước mắt như bình thường, dễ dẫn tới khô mắt khó chịu. Do đó thuốc nhỏ mắt hoặc thuốc mỡ tra mắt có thể có tác dụng giữ ẩm cho mắt. Đeo miếng che mắt, đeo kính khi ra ngoài để ngăn bụi bẩn xâm nhập vào mắt.

- Phẫu thuật: Phẫu thuật thường là biện pháp cuối cùng nếu các triệu chứng của bạn không biến mất, nghiêm trọng, điều trị muộn để lại di chứng. Lúc này phẫu thuật có thể giúp tái tạo dây thần kinh mặt với mục đích thẩm mỹ là chính.

Châm cứu có chữa được bệnh liệt dây thần kinh số 7 không? Châm cứu thường thấy trong các cách chữa trị của phương Đông nhưng cho tới hiện tại thì chưa có bằng chứng cho thấy biện pháp này là cách điều trị chính để phục hồi dây thần kinh mặt nếu bị liệt mặt ngoại biên. Tuy vậy thì châm cứu có thể xem như một cách điều trị hỗ trợ. Người bệnh không nên tùy tiện châm cứu mà cần lựa chọn các cơ sở uy tín, thực hiện bởi các bác sĩ chuyên gia lành nghề.

Dấu hiệu phục hồi liệt mặt ngoại biên là gì?Dấu hiệu đầu tiên cho thấy bạn đang hồi phục thường thấy ở trương lực cơ. Bạn có thể nhận thấy bên mặt chảy xệ của mình trông bớt chảy xệ hơn. Tiếp theo, các chuyển động trên khuôn mặt của bạn sẽ bắt đầu trở lại bình thường.

Liệt dây thần kinh số 7 có nguy hiểm không? Ảnh: ST

Một số bài tập phục hồi dây thần kinh số 7 tại nhà:

- Bài tập số 1

Lấy đầu ngón tay trỏ và ngón giữa để massage nhẹ nhàng vùng thái dương rồi di chuyển dần đến vùng trán. Tốt nhất là bạn nên thực hiện động tác này ở cả hai bên mặt và làm hai tay cùng lúc.

Thực hiện massage theo động tác này trong tầm 15 giây rồi mới chuyển sang động tác khác.

- Bài tập số 2

Sử dụng 2 đầu ngón tay như động tác một nhưng lần này là massage đều ở vùng má hai bên rồi di chuyển dần đến vị trí hai cánh mũi. Để mang lại hiệu quả tốt nhất bạn cần thực hiện nhịp nhàng và đều tay.

Thực hiện khoảng 15 giây rồi bạn hãy chuyển sang bài tập khác.

- Bài tập số 3

Bài tập này sẽ massage ở phần má dưới. Sau đó di chuyển dần dần ở 2 bên đến vị trí khóe miệng. Thực hiện đều nhịp nhàng tay ở hai bên.

Cũng làm khoảng 15 giây rồi mới nên chuyển sang bài tập khác.

5. Liệt dây thần kinh số 7 có nguy hiểm không?

Liệt dây thần kinh số 7 kéo dài bao lâu thì khỏi? Tình trạng liệt mặt ngoại biên thường không vĩnh viễn nên có thể nói bệnh liệt dây thần kinh số 7 có thể chữa khỏi. Nhưng quá trình phục hồi thường bắt đầu từ 2 tuần đến 6 tháng kể từ khi các triệu chứng bắt đầu trên mặt.

Hiếm khi, trong một số trường hợp hiếm hoi thì liệt mặt không biến mất nếu bạn vẫn cảm thấy tê hoặc yếu ở một bên mặt sau 6 - 12 tháng. Khi các dây thần kinh mặt không phục hồi và lành lại đúng cách có thể khiến người bệnh gặp phải các di chứng lâu dài như: Cơ mặt co cứng, rối loạn chuyển động cơ mặt, mặt lệch, miệng méo hoặc các biến chứng mắt gồm viêm kết mạc, viêm giác mạc, loét giác mạc, lộn mí hay hội chứng nước mắt cá sấu.

Sống chung với bệnh liệt dây thần kinh số 7 có thể khiến người bệnh cảm thấy chán nản, căng thẳng và giảm tự tin trong giao tiếp xã hội. Hãy nói chuyện với bác sĩ để được hướng dẫn can thiệp phù hợp. Thông thường, một người chỉ bị liệt dây thần kinh số 7 một lần và bệnh hiếm khi tái phát, nhưng đôi khi bệnh có thể tái phát sau nhiều năm nên không được chủ quan.

Châu Anh (Tổng hợp)