Liên kết để ổn định thị trường lúa gạo

Nông dân Đồng Tháp thu hoạch lúa. Ảnh: Thanh Tiến.

Đẩy mạnh liên kết, doanh nghiệp lạc quan về thị trường lúa gạo

Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NNMT), những tháng đầu năm 2025, thương mại lúa gạo toàn cầu diễn biến phức tạp, nguồn cung thế giới tăng cao, nhu cầu nhập khẩu thấp khi các thị trường lớn đang thận trọng trong dự trữ và thu mua gạo đã tác động mạnh đến hoạt động xuất khẩu gạo của Việt Nam. Trong 2 tháng đầu năm 2025, giá gạo xuất khẩu trung bình ước đạt 553,6 USD/tấn (giảm 18,3% so với cùng kỳ). Xu hướng giảm giá tiếp tục diễn ra ở những ngày đầu tháng 3.

Nguyên nhân giá gạo giảm là do nguồn cung gạo thế giới tăng tạo áp lực lên thị trường toàn cầu, nhu cầu nhập khẩu giảm và chưa có dấu hiệu phục hồi trong thời gian ngắn hạn. Bên cạnh đó, Ấn Độ kết thúc lệnh cấm xuất khẩu gạo và quay lại thị trường xuất khẩu với sản lượng dồi dào cũng là nguyên nhân khiến giá gạo giảm.

Mặc dù gạo xuất khẩu đang chứng kiến những biến động về giá, song một số hộ dân ở Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) vẫn bán được lúa với giá cao hơn giá thị trường bằng cách liên kết với doanh nghiệp (DN) trồng lúa.

Tổ hợp tác sản xuất lúa ST 25 ở thị xã Ngã Năm do bà Nguyễn Thị Ngọc Điệp làm tổ trưởng là một ví dụ điển hình. Không những được bao tiêu đầu ra mà bà con nông dân nơi đây còn được DN liên kết cung cấp giống, phân, thuốc và hỗ trợ kỹ thuật sử dụng phân bón sinh học nên giảm được chi phí sản xuất.

“Lúa được DN bao tiêu theo thỏa thuận với giá lúa 8.900 đồng/kg. Năm nay, năng suất lúa đạt 7,6 tấn/ha, nông dân trong tổ hợp tác đạt lợi nhuận bình quân 50 triệu đồng/ha” - bà Điệp chia sẻ.

Mùa thu hoạch lúa ở ĐBSCL. Ảnh: Thanh Tiến.

Theo nhận định của Phó Chủ tịch Hiệp hội ngành hàng Lúa gạo Việt Nam Lê Thanh Tùng, không nên quá lo lắng về việc giá xuất khẩu gạo giảm. Việc tăng hay giảm không phải là thiếu hụt gạo hoặc quá dư thừa mà do những tình huống về mặt mùa vụ của khu vực. Trong khi đó, ông Phạm Thái Bình - Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần Nông nghiệp Công nghệ cao Trung An khẳng định, gạo Việt Nam có phân khúc thị trường riêng, do vậy không lo bị ế.

“Xuất khẩu gạo của Việt Nam hàng chục năm nay luôn đứng ở top đầu thế giới. Những năm gần đây, Đảng, Nhà nước, các bộ ngành đã làm nhiều việc cho ngành lúa gạo thay đổi một cách ngoạn mục. Chúng ta cứ nói sợ Ấn Độ cấm rồi xả, Thái Lan cấm rồi xả, song gạo Việt Nam có phân khúc riêng. Do đó gạo Việt sẽ không lo bị ế. Còn nếu giả sử trên thế giới có thiếu gạo thì Việt Nam cũng không thể xuất khẩu được 10 triệu tấn gạo. Kể cả người ta có mua 800-900 USD/tấn thì chúng ta cũng chỉ có thể xuất được 9 triệu tấn gạo thôi. Nói tóm lại chúng ta đừng lo gạo Việt Nam bán được hay không bán được” - ông Bình nhấn mạnh.

Theo Bộ trưởng Bộ NNMT Đỗ Đức Duy, trong nhiều năm qua Việt Nam giữ ổn định xuất khẩu từ 7,5 - 8 triệu tấn gạo mỗi năm và không biến động nhiều về lượng xuất khẩu. Cùng với đó, Việt Nam đã nỗ lực chuyển sang gạo chất lượng cao tới 80 - 85%. Thời gian qua, phân khúc này hầu như không biến động nhiều.

Cũng theo Bộ trưởng Bộ NNMT, từ nhận định của các chuyên gia thì tình hình lúa gạo sẽ trở lại bình thường sau khoảng 2 - 3 tháng nữa. Vì vậy, cần phải giữ ổn định việc thu mua cũng như giải pháp tích trữ để chờ thời điểm thị trường điều chỉnh. Cùng với đó để ổn định thị trường các DN xuất khẩu cần nỗ lực đẩy mạnh liên kết với người dân, từ sản xuất cho đến tiêu thụ.

Rất cần sự liên kết giữa nông dân và doanh nghiệp để đảm bảo đầu ra, từ đó giúp ổn định ngành lúa gạo. Ảnh: Thanh Tiến.

Cần triển khai đề án 1 triệu ha trên diện rộng

Sau khi Thủ tướng Chính phủ có công điện về “điều hành đảm bảo cân đối cung cầu lúa gạo trước diễn biến thị trường thế giới và trong nước”, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam có công văn đề nghị các ngân hàng tập trung cung ứng vốn cho DN thu mua tạm trữ lúa gạo.

Tuy nhiên, nhiều DN và chuyên gia cho rằng vấn đề thu mua tạm trữ chỉ là giải pháp “chữa cháy” tạm thời. Bởi vậy các chuyên gia rất kỳ vọng đề án 1 triệu ha sớm được triển khai trên diện rộng để thúc đẩy thị trường lúa gạo ổn định trong thời gian tới.

“Đề án 1 triệu ha nếu thực hiện được sẽ chấm dứt được vấn đề này. Trước đó đã thí điểm thành công rồi, không cần thí điểm nữa mà cần triển khai ra diện rộng. Vấn đề thu mua tạm trữ chỉ là giải pháp tạm thời. Cốt lõi bây giờ là sản xuất gắn với tiêu thụ, chúng ta chủ động trong xuất khẩu, chủ động cho sản xuất tiêu thụ” - ông Phạm Thái Bình - Chủ tịch HĐQT Công ty CP Nông nghiệp công nghệ cao Trung An khẳng định.

Đồng tình với nhận định trên, ông Trương Mạnh Linh - Giám đốc điều hành ngành gạo, Tập đoàn Tân Long cho biết, DN đang tham gia liên kết với các hợp tác xã, các hộ nông dân để đảm bảo nguồn nguyên liệu phục vụ nhu cầu xuất khẩu với diện tích khoảng 100.000ha (có 20.000ha lúa chất lượng cao) và đến năm 2030 mục tiêu khoảng 300.000ha.

“Hơn lúc nào hết việc triển khai mạnh mẽ đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao của Chính phủ là hết sức cấp thiết. Giá lúa thường sụt giảm mạnh nhưng các dòng lúa chất lượng cao như là ST21, ST25 và đặc biệt là các dòng lúa kiểm soát được dư lượng thuốc thì đang vững giá, thậm chí là có xu hướng tăng. Chỉ có con đường chúng ta liên kết sâu, kiểm soát dư lượng, giảm phát thải thì mới có thể là giảm giá thành sản xuất cũng như là giảm tác động thị trường lên các DN và đem đến hiệu quả bền vững kinh tế lâu dài cho người nông dân” - ông Linh nêu quan điểm.

Ông Nguyễn Ngọc Hè - Phó Chủ tịch UBND TP Cần Thơ cho biết thêm, việc đẩy nhanh tiến độ triển khai đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao sẽ củng cố mối liên kết giữa sản xuất, tiêu thụ và tăng giá lúa bán ra cho người dân.

“Bà con đang trông chờ đề án được sớm triển khai trên diện rộng, từ đó tạo sự liên kết chặt chẽ giữa các bên nông dân, hợp tác xã, DN tiêu thụ, DN xuất khẩu lúa gạo. Thời gian qua, chúng ta nói liên kết nhưng thật sự liên kết như đề án thì còn rất khiêm tốn. Liên kết chưa căn cơ, ràng buộc lẫn nhau cũng như chưa có sự chia sẻ khó khăn, chia sẻ lợi ích” - ông Hè nói.

Ông Lê Thanh Tùng - Phó Chủ tịch Hiệp hội ngành hàng Lúa gạo Việt Nam cho rằng, trong lúc chưa triển khai đề án 1 triệu ha trên diện rộng, có thể thực hiện ngay chương trình canh tác giảm chi phí theo các tiêu chí của đề án ngay trong vụ Hè thu này. “Chúng ta có thể nâng lên canh tác 1 triệu ha giảm chi phí trong vụ Hè thu này để ứng phó với giá lúa thấp. Đây không hoàn toàn đáp ứng các tiêu chí của đề án 1 triệu ha nhưng đây cũng là 1 phong trào, 1 khuyến cáo cho các cơ quan chuyên môn ở địa phương phấn đấu để giúp cho bà con nông dân cũng như là giúp cho thị trường lúa gạo” - ông Tùng nói.

Thanh Tiến