Lễ hội đền Ngô Tướng Công - tưởng nhớ bậc anh hùng vì dân vì nước

Lãnh đạo UBND tỉnh Vĩnh Phúc và lãnh đạo thành phố Phúc Yên dâng hương, tế lễ tại đền Ngô Tướng công sáng 6/2. Ảnh: Sỹ Hào.

Bậc danh thần tài cao đức cả

Lễ hội đền Ngô Tướng Công 2025 được tổ chức từ mùng 9 - 11 tháng Giêng. Nhiều trò chơi, và các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể thao... cũng được tổ chức tại khu vực đền thờ để Nhân dân vui hội. Đây là dịp để người dân địa phương và du khách hướng về cội nguồn, biết ơn công đức của Ngô Tướng Công cùng các bậc tiền nhân đã hết lòng vì dân vì nước.

Đông đảo Nhân dân các vùng lân cận thành phố Phúc Yên và người dân tỉnh Nam Định tham dự Lễ hội đền Ngô Tướng Công sáng 6/2. Ảnh: Sỹ Hào

Theo sử sách, Ngô Tướng Công (tên là Ngô Miễn) nguyên quán tại thôn Mai, hương Xuân Hy, huyện Kim Hoa, châu Tam Đái, lộ Đông Đô (nay là tổ Xuân Mai, phường Phúc Thắng, thành phố Phúc Yên, tỉnh Vĩnh Phúc), xuất thân trong gia đình vọng tộc, có tư chất thông minh, lại khoan hòa rộng rãi nên được người trong vùng nể trọng.

Vào năm 1393, triều Trần Thuận Tông, Ngô Miễn ra kinh ứng thí và nằm trong 30 người đỗ đạt của khoa thi này. Sau khi thi đỗ, Ngô Miễn được giao giữ chức Đặc tiến quân sử Vinh lộc đại phu coi quân Thiên Cương. Một thời gian sau, ngài được bổ chức Xương phủ tổng quản chi lăng (coi sóc các lăng tẩm vua Trần ở phủ Thiên Trường).

Trong thời gian trấn nhậm, Ngô Miễn khảo sát tình hình đất đai và phong hóa vùng miền, nhận thấy đất Thiên Trường (Nam Định) trù phú nhưng còn hoang vu, trong khi tại quê hương bản quán của mình đất chật người đông.

Ngô Miễn đã dâng tấu xin vua cho tiến hành các cuộc di dân. Sau khi được nhà vua chấp thuận, Ngô Miễn trở về bản quán Xuân Hy, kêu gọi Nhân dân của 10 dòng họ cử người theo ông xuống vùng duyên hải thuộc phủ Thiên Trường khai hoang các bãi bồi, quai đê lấn biển… Quá trình này đã tạo nên hàng nghìn mẫu ruộng, hình thành những khu sinh cơ lập nghiệp, những làng quê trù phú thuộc huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định ngày nay.

Đã thành thông lệ, cứ đến ngày mùng 9 tháng Giêng, nhiều người dân các địa phương thuộc tỉnh Nam Định lại về dâng hương tại đền Ngô Tướng Công. Ảnh: Sỹ Hào.

Đến cuối triều Trần, Ngô Miễn cáo quan về quê cũ, ông mở trường dạy học và tiếp tục dành thời gian ngao du khảo sát địa thế phong tục tập quán các vùng miền. Đồng thời, dốc tiền của mua 72 mẫu ruộng chia cho người dân 4 thôn Mai, Thượng, Triền, Bến lấy nơi cày cấy.

Lẫm liệt báo đền ơn vua nợ nước

Năm 1400, vua Hồ Quý Ly lên ngôi rất mến trọng tài đức của Ngô Miễn, nên vời ông ra làm quan. Ngô Miễn được triều đình trọng dụng phong chức Hành khiển Thượng thư lệnh Hữu Tham tri chính sự, Đổng Bình chương quân quốc trọng sự (tương đương chức Tể tướng).

Vào năm 1407, nhà Minh dụng chiêu bài phù Trần diệt Hồ phái đại quân sang xâm lược, đất nước lâm nguy dần rơi vào tay giặc. Ngô Tướng Công cùng quân dân nhà Hồ tiến hành chống trả quyết liệt, nhưng vận nước suy vi.

Tấm gương yêu nước thương dân, lẫm liệt hy sinh báo đền nợ nước của Ngô Tướng Công được người dân ngưỡng mộ và thành kính tri ân. Ảnh: Sỹ Hào.

Vua quan nhà Hồ phải chạy ra hải khẩu Ki Lê (nay gọi là cửa biển Kỳ La, tỉnh Hà Tĩnh), Ngô Miễn dẫn vợ con cùng theo vua. Sau khi tôn thất nhà Hồ bị giặc bắt, không chấp nhận hàng giặc, Ngô Miễn cùng thuộc hạ Kiều Biểu trầm mình xuống dòng nước tuẫn tiết để báo đền ơn vua nợ nước, khi đó ông mới 36 tuổi. Người vợ của ông cũng tuẫn tiết theo chồng.

Tưởng nhớ công đức, sự nghiệp lẫy lừng và sự hy sinh lẫm liệt của Ngô Tướng Công, dân gian truyền tụng câu đối: “Chung đỉnh lưỡng triều Nam tướng trọng. Ba đào nhất đới Bắc hầu khinh”. Trong Đại Việt sử ký toàn thư, sử thần Ngô Sĩ Liên cũng có những lời bàn, bày tỏ lòng kính trọng trước sự hy sinh lẫm liệt của vợ chồng Ngô Tướng Công.

Nhân dân các vùng quê cựu quán (làng Xuân Mai, phường Phúc Thắng), cũng như tân ấp (nơi Ngô Miễn khai hoang lập làng, nay thuộc huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định) đã lập đền thờ, hàng năm khói hương kính ngưỡng.

Sỹ Hào