Lê Công Trực, vị tướng mẫn cán

Đền thờ Lê Công Trực ở xã Hoằng Thanh (Hoằng Hóa), di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh.

Nơi miền quê nghèo

Mặc dù thời tiết và khí hậu không ưu đãi, đời sống kinh tế khó khăn, song xã Hoằng Thanh (Hoằng Hóa) lại là điểm tụ cư của người dân khắp nơi. Theo sách Lịch sử Đảng bộ xã Hoằng Thanh (1947-2020), từ xưa tới nay có hơn 30 dòng họ lớn nhỏ quy tụ về đây. Điều dễ nhận ra là mỗi dòng họ có một nhà thờ họ, họ nào không có nhà thờ thì thờ ở nhà trưởng tộc.

Theo Địa chí văn hóa Hoằng Hóa, trước Cách mạng Tháng Tám năm 1945, vùng đất này thuộc tổng Ngọc Chuế (đầu thế kỷ XIX gọi là tổng Kim Xuyết (có nơi ghi là Ngọc Xuyết) huyện Hoằng Hóa, với 2 làng: Lương Hà và Xuân Vi. Cư dân nhiều vùng miền lựa chọn nơi đây làm nơi quần tụ, sinh sống, xây dựng xóm làng, quê hương cũng bởi gần biển, gần 2 cửa lạch (Lạch Hới và Lạch Trường). Thần phả, tộc phả một số làng, dòng họ ghi rất rõ điều này.

Làng Lương Hà có địa thế đất đai rộng, đông dân cư nhất xã Hoằng Thanh. Căn cứ vào các sách Văn hóa nguyên thủy, Chư thần lục, Thần tích Thanh Hóa, Lê Thanh Hóa, gia phả, sắc phong... cho hay, trong tiến trình phát triển lịch sử vùng đất, làng Lương Hà sớm được lập đơn vị hành chính. Từ đầu thế kỷ XV, dòng họ Nguyễn đã đến đây khai canh lập nên ấp Lương Hà, sau này là làng Lương Hà và đến năm 1861 gọi là xã Lương Hà. Là xã bãi ngang ven biển, bên cạnh nghề trồng trọt thì nghề đánh bắt hải sản đã trở thành nghề chính, không chỉ nuôi sống con người mà còn tạo thành tính cách, nét đặc trưng của người dân Hoằng Thanh.

Bên cạnh truyền thống lao động, đây cũng là vùng đất hiếu học. Theo lời kể của các vị cao niên, ở làng Lương Hà xưa có văn chỉ thờ đức Khổng Tử, ghi danh những người đỗ đạt của làng. Vào các dịp lễ hội làng đầu xuân vẫn tổ chức cúng tế, chủ tế đọc đôi câu đối: Văn năng hoán cốt vô dư pháp/ Học đạt tầm nguyên tự bất nghi” (Học là cốt lõi giải phóng sức lao động/ Học đến cội nguồn thì hết chữ ngờ), nhắc nhớ con cháu truyền thống yêu chữ, mến chữ, học thành tài, học làm người...

Và tướng quân Lê Công Trực

Nổi lên trong số những người hiếu học ở đất Lương Hà, đó là cụ tổ họ Lê Công – Lê Công Trực. Ông sống qua 3 đời vua: Gia Long, Minh Mệnh, Thiệu Trị; đã từng làm quan tri phủ Nghĩa Hưng rồi được phong chức Xuyên quận công, Trực lượng hầu. Ở vị trí nào, Lê Công Trực cũng là người mẫn cán. Đến năm 1831, do sức khỏe kém, ông được vua Minh Mệnh cho về quê nhà ở làng Lương Hà, tổng Kim Xuyến, và cấp điền thổ tại Lạch Lấn, thuộc Nại Thôn (xã Hoằng Trường), nơi ông sinh ra. Sau này, khi ông mất, người dân làng Nại Thôn, xã Hoằng Trường lập đền thờ và phong ông làm Thành hoàng làng.

Ông Lê Công Thắng, người đang trực tiếp trông coi đền thờ giới thiệu về sắc phong và sắc chỉ các triều vua ban cho tướng quân Lê Công Trực.

Về sau, con cháu của ông sinh sống tại thôn Quang Trung, xã Hoằng Thanh cũng đã xây dựng đền thờ để hương khói cho ông. Dẫn chúng tôi tham quan đền thờ, ông Lê Công Bảng, hậu duệ đời thứ 7 của tướng quân Lê Công Trực cho biết: Khi chết, cụ được ban 3 chữ Phù tướng quốc và được lập đền thờ. Đôi câu đối: Sinh vi lương tướng tử linh thần/ Công tại tiền triều danh trú sử (lúc sống là bậc vương tướng, chết làm thần linh. Công lao với triều đình, danh lưu sử sách). Ngoài ra, tướng quân Lê Công Trực được ban 2 đạo sắc và 8 sắc chỉ (từ năm 1799 đến 1831) đều khẳng định cụ là “bậc nghĩa khí công hiệu, vất vả việc binh”.

Tại nhà thờ những bức đạo sắc và sắc chỉ được treo trang trọng. Đền thờ Lê Công Trực đã được Sở Văn hóa – Thông tin tỉnh Thanh Hóa (nay là Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch) công nhận là di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh năm 2006. Đền có kiến trúc đặc trưng của các đền thờ ở miền Bắc, với không gian trang nghiêm, mái cong cổ kính và các họa tiết trang trí phản ánh văn hóa dân tộc. Bên trong đền có tượng thờ Tướng quân Lê Công Trực, cùng với các hiện vật lịch sử, bia đá ghi công trạng của ông. Đền thờ Tướng quân Lê Công Trực không chỉ là nơi tôn vinh công lao một con người của một dòng họ mà còn là một di tích lịch sử quan trọng, góp phần giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa lịch sử của địa phương.

Ngoài ý nghĩa lịch sử, đền thờ cũng là nơi tạo dựng và duy trì mối quan hệ giữa các thế hệ, khơi dậy lòng tự hào dân tộc, đồng thời góp phần vào việc phát triển du lịch văn hóa của huyện Hoằng Hóa, tỉnh Thanh Hóa.

Cứ vào ngày giỗ, mùng 7 tháng 9 âm lịch hằng năm, con cháu lại tề tựu đông đủ. Ông Lê Công Thắng, người đang trực tiếp trông coi đền thờ cho biết: Dòng họ Lê Công ở Hoằng Thanh hiện có khoảng trên 200 đinh, dù đi làm ăn tứ xứ, nhưng cứ đến ngày giỗ cụ tổ là cháu con lại về dâng hương đông đủ.

Trong ngôi đền nhỏ chuyện về tướng quân Lê Công Trực dẫu chẳng còn lại bao nhiêu, nhưng vẫn đầy sự uy nghiêm. Học tập tinh thần của người đi trước, cháu con dòng họ Lê Công hôm nay không nề hà bất cứ việc gì để xây dựng cuộc sống tốt đẹp hơn.

Bài và ảnh: Chi Anh