Lao động tự do - rủi ro và thiệt thòi

Lao động tự do làm việc trên giàn giáochông chênh tại một công trình xây dựng nhà ở bản Noong Chứn, phường Nam Thanh.

Vì hai chữ “mưusinh”

Có mặt tại mộtcông trình xây dựng nhà ở khu vực bản Noong Chứn, phường Nam Thanh, TP. Điện BiênPhủ, tận mắt chứng kiến những người thợ xây treo mình trên giàn giáo chôngchênh, người xây, người trát, người thì tung gạch… tất cả đều không quần áo bảohộ lao động, không lưới an toàn xung quanh, chúng tôi mới phần nào thấu hiểu nôĩvất vả, nhọc nhằn và cả những nguy hiểm của những người LĐTD.

Bước ra từ đốngxi măng, gạch, cát bụi mù, trong bộ đồ thấm đẫm mồ hôi, ông Trần Duy Tuyên, trútại xã Thanh Luông, huyện Điện Biên, người đã có thâm niên gần 20 năm trong nghềphụ hồ cho biết: "Khi nhận công trình, chúng tôi cũng chỉ biết lao vào làm việcđể kiếm tiền. Kiến thức về an toàn lao động thì không có ai dạy, mà bận nêncũng chẳng có thời gian đi học, chủ yếu là anh em truyền tai nhau kinh nghiệm đểgiảm tai nạn rủi ro trong khi làm việc, nhất là lao động trên cao. Bảo hộ lao độngthì găng tay với mũ cối là cũng tạm được rồi".

Xây dựng nhàcửa; xây dựng công trình kỹ thuật; khai thác khoáng sản; thợ lắp ráp và thợ cơkhí điện; lao động giản đơn trong nông nghiệp… là những nhóm nghề có nhiều LĐTDtham gia. Vất vả, nhọc nhằn, thường xuyên phải đối mặt với những hiểm nguy rìnhrập từ nghề. Song, hầu hết những người LĐTD đang phải chấp nhận thực tế làmviệc không hợp đồng lao động, không bảo hiểm, không được tập huấn các kiến thứccơ bản về vệ sinh lao động, ngay cả thiết bị bảo hộ lao động cũng không có.

Việc cả ngươìlao động và người sử dụng lao động vẫn thờ ơ với vấn đề đảm bảo an toàn vệ sinhlao động là một trong những nguyên nhân chính khiến tai nạn lao động (TNLĐ) vẫnxảy ra. Thống kê tình hình TNLĐ đối với người lao động làm việc không theo hợp đồnglao động cho thấy, chỉ riêng trong năm 2024, toàn tỉnh xảy ra 11 vụ TNLĐ khiến 6người chết, 5 người bị thương nặng. Trong đó, tai nạn lao động giản đơn trongnông nghiệp 4 vụ; lao động giản đơn trong xây dựng nhàcửa chiếm 7 vụ.

TNLĐ là điêùkhông ai mong muốn, nhưng khi tai nạn xảy ra, ngoài việc đối mặt với những tổnhại về sức khỏe, người lao động tự do, thời vụ, không có hợp đồng ràng buộc khóđòi hỏi khó đòi hỏi các quyền lợi liên quan. Bởi trên thực tế, do phần lớn LĐTDlàm việc không có giao kết hợp đồng lao động nên khi sự cố tai nạn lao động xảyra, cơ quan chức năng không nắm được vì chủ sử dụng lao động cũng như người laođộng không khai báo.

Lao động tự do chờ việc làm tại khu vựcgần Nghĩa trang A1.

Đơn cử, trongthông báo tình hình tai nạn lao động trên địa bàn tỉnh cho thấy, đối với người lao động làm việc không theo hợp đồng lao động, năm2024 UBND các xã, phường, thị trấn chưa thực hiện khai báo các vụ TNLĐ làm chếtngười với cơ quan chức năng theo quy định; chưa lập biên bản ghi nhậnsự việc và báo cáo UBND cấp huyện, thị xã, thành phố nơi xảy ra tai nạn, đối vơítrường hợp tai nạn lao động bị thương nặng. Điều này đã gây khó khăn cho cơquan có thẩm quyền khi đứng ra bảo vệ quyền lợi chính đáng cho người lao động.

Cần thêm “điểmtựa” thiết thực

Những năm gầnđây, Nhà nước đã thực hiện không ít chính sách hướng về nhóm LĐTD. Chẳng hạn,BHXH tự nguyện và BHYT toàn dân đã tạo điều kiện cho LĐTD được chăm sóc sức khỏe,hưởng chế độ hưu trí, tử tuất… hay thiết thực hơn là Luật An toàn vệ sinh lao độngcũng quy định rõ người lao động làm việc không theo hợp đồng lao động có quyềnnhư: Được pháp luật bảo vệ quyền được làm việc trong điều kiện an toàn; được huấnluyện an toàn vệ sinh lao động khi làm các công việc có yêu cầu nghiêm ngặt vêàn toàn. Ngoài ra, LĐTD được tham gia và hưởng bảo hiểm tai nạn lao động theohình thức tự nguyện và sẽ được hỗ trợ về mức đóng do Chính phủ quy định…

Nhiều chínhsách hướng đến song có một thực tế là số LĐTD tham gia rất ít. Phần lớn dotrình độ, nhận thức của một bộ phận người LĐTD còn hạn chế nên chưa thấy hết đượclợi ích, mặt khác, do điều kiện về kinh tế của LĐTD còn nhiều khó khăn, thu nhậpthấp, công việc không ổn định nên phần lớn họ đều tỏ ra không “mặn mà”.

Lao động giản đơn trong xây dựng nhà cưảlà nhóm nghề thường xảy ra tai nạn lao động.

Anh Lò Văn Thường,bản Mé, xã Thanh Hưng, huyện Điện Biên, một LĐTD đang làm phụ hồ cho một côngtrình xây dựng cho biết: Tôi cũng muốn mua bảo hiểm để phòng thân, nhưng tiềnkiếm được chẳng đủ chi tiêu, thu nhập bấp bênh trong khi mua bảo hiểm phải đóngtrong thời gian dài thì lấy đâu ra tiền mua. Cũng có nhiều trường hợp, đồngnghiệp của tôi không may bị TNLĐ như ngã giàn giáo, bị gạch, sắt rơi trúng người...nhiều khi nghĩ đến tôi cũng thấy sợ, nhưng vẫn phải làm để kiếm sống.

Trước thực tếtrên, rõ ràng, cần phải có các giải pháp thiết thực, hữu hiệu hơn nữa để LĐTD dễdàng tiếp cận và hưởng thụ các chính sách an sinh xã hội hiện có. Bên cạnh đó,cần tăng cường công tác thanh, kiểm tra các cơ sở sử dụng LĐTD nhằm phát hiệncác sai phạm và xử lý kịp thời. Đối với người LĐTD cũng cần tự bảo vệ mình bằngnhiều hình thức, trong đó quan trọng vẫn là hiểu biết về các chính sách, chế đôạn sinh xã hội dành cho mình để làm căn cứ tự bảo vệ mình trước khi nhận lơìlàm việc cho bất kỳ tổ chức, đơn vị nào.

Thu Hằng