Kỳ vọng hòa bình Nga - Ukraine gọi tên Thổ Nhĩ Kỳ?

Lợi thế địa chính trị và năng lực ngoại giao

Thổ Nhĩ Kỳ, với vị trí địa lý nằm ở điểm giao thoa giữa châu Âu và châu Á, từ lâu đã là một trong những quốc gia chiến lược quan trọng trong các vấn đề an ninh toàn cầu. Trên cương vị là thành viên NATO, đồng thời duy trì mối quan hệ kinh tế và chính trị quan trọng với Nga, Ankara đóng vai trò “cầu nối” tự nhiên trong một bối cảnh xung đột phức tạp như hiện nay.

Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan gặp người đồng cấp Nga Vladimir Putin ở Sochi.

Sự cân bằng này không chỉ giúp Thổ Nhĩ Kỳ giữ vững ảnh hưởng trong khu vực mà còn tạo điều kiện thuận lợi để làm trung gian trung lập, điều mà nhiều quốc gia khác khó có thể thực hiện do áp lực từ các bên liên quan. So với các bên khác, Thổ Nhĩ Kỳ tránh được áp lực bị xem là đồng minh chặt chẽ của một bên, tạo điều kiện thuận lợi để đóng vai trò đối thoại khách quan.

Ngoại trưởng Thổ Nhĩ Kỳ Hakan Fidan đã thể hiện quyết tâm cao độ trong chuyến thăm Moscow ngày 26/5, đặt dấu ấn cho vai trò trung gian ngày càng rõ nét của Ankara. Không chỉ là một chuyến công du thông thường, đây còn là biểu tượng cho sự chủ động, không ngại khó khăn, tìm kiếm giải pháp hòa bình qua đối thoại.

Không chỉ đàm phán với Nga, Thổ Nhĩ Kỳ duy trì liên hệ chặt chẽ với Ukraine và các đối tác quốc tế, đồng thời phối hợp với các tổ chức như Liên hợp quốc và Liên minh châu Âu để xây dựng những cầu nối ngoại giao vững chắc. Các hệ thống quân sự mà Thổ Nhĩ Kỳ cung cấp cho Ukraine, như máy bay không người lái Bayraktar TB2, càng làm nổi bật vị thế cân bằng khi Ankara vừa thể hiện vai trò ủng hộ hòa bình, vừa duy trì quan hệ song phương bền vững với cả hai bên.

Sau khi Nga từ chối Vatican làm địa điểm đàm phán, Thổ Nhĩ Kỳ nhanh chóng được coi là lựa chọn thay thế khả thi. Sự nhạy bén, linh hoạt trong ngoại giao của Ankara tạo ra môi trường phù hợp hơn cho đối thoại trực tiếp, tránh các yếu tố tôn giáo hoặc chính trị có thể làm gia tăng mâu thuẫn, đồng thời thể hiện sự khách quan cao hơn so với các trung gian truyền thống.

Con đường không bằng phẳng

Dù được xem là trung gian tiềm năng, Thổ Nhĩ Kỳ vẫn phải đối mặt với áp lực lớn từ các đồng minh phương Tây, đặc biệt là trong bối cảnh mối quan hệ Ankara - NATO có nhiều dấu hiệu căng thẳng. Sự nghi ngại về việc Thổ Nhĩ Kỳ có thể thiên vị Nga hoặc sử dụng vai trò trung gian nhằm mục đích chính trị riêng, đang là trở ngại trong việc được hoàn toàn tin tưởng làm “trọng tài” khách quan của tiến trình hòa bình.

Các quốc gia phương Tây cũng có những quan ngại về việc vai trò của Thổ Nhĩ Kỳ có thể làm giảm sức ép đối với Nga trong các biện pháp trừng phạt và chiến lược quân sự, từ đó ảnh hưởng tới thế trận chung của liên minh.

Vì vậy, Thổ Nhĩ Kỳ liên tục phải giữ được sự cân bằng tinh tế giữa các bên, tránh việc bị cuốn vào các lợi ích cục bộ hay bị xem là một phần của cuộc đối đầu. Đặc biệt, Ankara cần đảm bảo rằng vai trò trung gian không chỉ dừng lại ở mức truyền thông hay hình thức, mà thực sự góp phần tạo dựng những kết quả cụ thể và bền vững, giúp giảm thiểu tổn thất về con người và kinh tế cho cả Nga và Ukraine. Tính chất phức tạp của cuộc chiến đòi hỏi sự nhạy bén về chính trị và ngoại giao, cũng như sự hiểu biết sâu sắc về các mối quan hệ nội bộ của từng bên liên quan.

Vai trò trung gian của Thổ Nhĩ Kỳ cũng gắn liền với trách nhiệm trong việc đảm bảo tiến trình hòa bình không bị phá vỡ bởi các tác động bên ngoài hoặc các phe phái cực đoan. Cộng đồng quốc tế, đặc biệt là Liên hợp quốc, cần tiếp tục hỗ trợ Ankara về mặt chính trị, kỹ thuật cũng như nguồn lực để bảo đảm tính khách quan và minh bạch của quá trình đàm phán. Sự phối hợp hiệu quả giữa Ankara và các tổ chức quốc tế sẽ là yếu tố then chốt tạo nên nền tảng cho hòa bình lâu dài ở Đông Âu.

Bằng việc thúc đẩy đối thoại, Ankara góp phần khơi mở cơ hội cho các giải pháp ngoại giao thay thế cho xung đột vũ trang. Đây là bài học lớn về sức mạnh của ngoại giao và hòa giải trong thời đại hiện nay, giúp làm dịu đi những căng thẳng và chuẩn bị cho một tương lai ổn định hơn, dù con đường phía trước vẫn còn đầy thử thách.

Thổ Nhĩ Kỳ đang đứng trước cơ hội lịch sử để khẳng định vị trí là một trung gian hòa giải tin cậy trong cuộc xung đột kéo dài giữa Nga và Ukraine. Vị thế địa chính trị trung lập, năng lực ngoại giao linh hoạt và chiến lược đa phương đã giúp Ankara xây dựng được hình ảnh một đối tác quan trọng trong nỗ lực tìm kiếm hòa bình, có cơ hội định hình vai trò của mình như một bên thúc đẩy đối thoại thay vì đối đầu.

Tuy nhiên, hành trình đó không thiếu những trở lực. Đòi hỏi về lòng tin, sự cân bằng lợi ích, áp lực từ các bên liên quan và những bất định nội tại của tiến trình hòa giải đều là những thách thức hiện hữu. Dù vậy, sự tham gia tích cực của Thổ Nhĩ Kỳ là một tín hiệu tích cực, mở ra hy vọng cho một tiến trình hòa bình có tính khả thi và bền vững hơn. Thách thức lớn nhất giờ đây là duy trì sự cân bằng và đối thoại thực chất giữa các bên, hướng tới mục tiêu chung là ổn định an ninh khu vực và mang lại cuộc sống bình yên cho người dân. Tiến trình này đòi hỏi sự hỗ trợ liên tục từ cộng đồng quốc tế và một tinh thần hợp tác, đối thoại chân thành từ tất cả những bên liên quan.

Trần Minh