Toàn cầu báo động khi lệnh cấm xuất khẩu đất hiếm của Trung Quốc bắt đầu có tác động

Đất hiếm chuẩn bị được đưa đi xuất khẩu tại Liên Vân Cảng, tỉnh Giang Tô, Trung Quốc. Ảnh: AFP/TTXVN

Theo hãng tin Reuters ngày 4/6, các hãng xe Đức trở thành bên mới nhất cảnh báo rằng các biện pháp hạn chế xuất khẩu của Trung Quốc đang có nguy cơ làm tê liệt hoạt động sản xuất và gây rúng động nền kinh tế nước này. Trước đó, một nhà sản xuất xe điện Ấn Độ hồi tuần trước cũng có quan điểm tương tự.

Quyết định của Trung Quốc hồi tháng 4 đình chỉ xuất khẩu một loạt khoáng sản thiết yếu và nam châm đã làm đảo lộn chuỗi cung ứng vốn đóng vai trò trung tâm với các nhà sản xuất ô tô, hàng không vũ trụ, chip bán dẫn và các nhà thầu quân sự trên toàn thế giới.

Động thái này cho thấy vị thế thống trị của Trung Quốc trong ngành khoáng sản thiết yếu và được coi là đòn bẩy trong cuộc chiến thương mại đang diễn ra giữa Trung Quốc với Tổng thống Mỹ Donald Trump.

Ông Trump đã tìm cách tái định hình quan hệ thương mại với đối thủ kinh tế hàng đầu là Trung Quốc bằng cách áp thuế cao đối với hàng hóa nhập khẩu trị giá hàng trăm tỷ USD, với hy vọng thu hẹp thâm hụt thương mại và đưa ngành sản xuất trở lại Mỹ.

Ông Trump từng áp mức thuế lên tới 145% với Trung Quốc nhưng sau đó đã giảm bớt sau khi thị trường chứng khoán, trái phiếu và tiền tệ lao dốc vì lo ngại về quy mô lớn của các mức thuế này. Trung Quốc đã đáp trả bằng các mức thuế riêng và đang sử dụng vị thế thống trị trong các chuỗi cung ứng then chốt để gây áp lực buộc ông Trump phải nhượng bộ.

Theo người phát ngôn Nhà Trắng Karoline Leavitt, Tổng thống Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình dự kiến sẽ điện đàm trong tuần này và vấn đề cấm xuất khẩu sẽ là nội dung trọng tâm.

Bà Leavitt nói: “Tôi có thể đảm bảo rằng chính quyền đang theo dõi chặt chẽ việc Trung Quốc tuân thủ thỏa thuận thương mại tại Geneva. Các quan chức trong chính quyền chúng tôi vẫn đang duy trì trao đổi với các đối tác Trung Quốc”.

Trước đó, ông Trump đã nhiều lần cho rằng tốc độ nới lỏng lệnh cấm xuất khẩu khoáng sản thiết yếu của Trung Quốc là quá chậm và vi phạm thỏa thuận đạt được ở Geneva.

Các lô hàng nam châm – mặt hàng thiết yếu để lắp ráp mọi thứ từ ô tô, thiết bị bay không người lái, robot đến tên lửa – đã bị đình trệ tại nhiều cảng Trung Quốc trong khi các hồ sơ xin giấy phép vẫn đang chờ được phê duyệt trong hệ thống quản lý của Trung Quốc.

Lệnh đình chỉ trên đã gây ra làn sóng lo ngại cho các doanh nghiệp và chính phủ nhiều nước. Các quan chức vội vã tìm kiếm những lựa chọn thay thế vốn rất hạn chế, trong bối cảnh lo ngại rằng hoạt động sản xuất ô tô và các mặt hàng khác có thể bị đình trệ hoàn toàn vào cuối mùa hè.

Bà Hildegard Mueller, lãnh đạo nhóm vận động hành lang ngành ô tô Đức, phát biểu ngày 3/6: “Nếu tình hình không được cải thiện nhanh chóng, không thể tránh khỏi chậm tiến độ sản xuất và thậm chí ngưng sản xuất”.

Theo ông Frank Fannon, cố vấn ngành khoáng sản và từng là trợ lý ngoại trưởng Mỹ phụ trách tài nguyên năng lượng trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump, các gián đoạn toàn cầu không gây bất ngờ với những người theo dõi sát tình hình. Ông Fannon nói: “Tôi nghĩ không ai phải bất ngờ với diễn biến này. Chúng ta đang gặp vấn đề sản xuất ở Mỹ và cần toàn bộ chính phủ hành động để đảm bảo nguồn tài nguyên, đẩy mạnh năng lực trong nước càng sớm càng tốt. Đáng lẽ điều này phải được làm từ trước đó”.

Các nhà ngoại giao, hãng ô tô và lãnh đạo doanh nghiệp ở Ấn Độ, Nhật Bản và châu Âu đang khẩn trương sắp xếp các cuộc gặp với giới chức Trung Quốc nhằm thúc đẩy cấp phép xuất khẩu nam châm đất hiếm nhanh hơn, trong bối cảnh nguy cơ tình trạng thiếu hụt sẽ làm tê liệt chuỗi cung ứng toàn cầu.

Một phái đoàn doanh nghiệp Nhật Bản sẽ đến Bắc Kinh vào đầu tháng 6 để làm việc với Bộ Thương mại Trung Quốc, trong khi các nhà ngoại giao châu Âu tại các nước có ngành công nghiệp ô tô lớn cũng đã đề nghị tổ chức các cuộc gặp khẩn cấp với giới chức Trung Quốc trong những tuần gần đây.

Tại Ấn Độ, hãng Bajaj Auto cảnh báo rằng nếu tiếp tục trì hoãn nguồn cung nam châm đất hiếm từ Trung Quốc, ngành sản xuất xe điện có thể chịu ảnh hưởng nghiêm trọng. Ấn Độ đang lên kế hoạch cử một đoàn gồm các giám đốc hãng xe ô tô sang Trung Quốc trong hai đến ba tuần tới.

Trong tháng 5, lãnh đạo hiệp hội thương mại đại diện cho các hãng General Motors, Toyota, Volkswagen, Hyundai và nhiều hãng xe lớn khác đã bày tỏ mối quan ngại tương tự trong thư gửi chính quyền ông Trump.

Liên minh Đổi mới ngành Ôtô viết trong thư: “Nếu không có quyền tiếp cận ổn định với các nguyên tố và nam châm này, các nhà cung ứng linh kiện ô tô sẽ không thể sản xuất các bộ phận quan trọng như hộp số tự động, máy phát điện, các loại mô-tơ, cảm biến, dây đai an toàn, loa, đèn, hệ thống lái trợ lực và camera”.

Thùy Dương/Báo Tin tức và Dân tộc