Kinh tế tuần hoàn trong ngành nông nghiệp: Lợi ích lớn nhưng 'lối đi' hẹp

Hướng đi mang lại nhiều lợi ích

Tại Diễn đàn nông nghiệp 2025: Thúc đẩy kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp do Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp (Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam - VCCI) tổ chức vào chiều 16/7, các diễn giả đều khẳng định, thúc đẩy kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp là hướng đi tất yếu trong bối cảnh hiện nay, khi người tiêu dùng ngày càng có nhu cầu cao về sử dụng các sản phẩm nông nghiệp xanh, phát triển bền vững, có trách nhiệm với môi trường và xã hội.

Diễn đàn Doanh nghiệp 2025 tổ chức tại Hà Nội chiều 16/7. Ảnh: NH

Theo ông Hoàng Quang Phòng - Phó Chủ tịch VCCI, Việt Nam tham gia nhiều Hiệp định Thương mại tự do (FTA) thế hệ mới với nhiều quốc gia và khu vực kinh tế, trong đó có những cam kết về tiêu chuẩn an toàn môi trường sinh thái.

“Trong bối cảnh tác động ngày càng mạnh mẽ của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, cơ hội và sức ép về việc ưu tiên ứng dụng công nghệ tiên tiến vào sản xuất nông nghiệp thông minh càng cấp thiết. Do đó, phát triển kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp là bước đi tất yếu của Việt Nam” - ông Hoàng Quang Phòng khẳng định.

Cùng quan điểm, ông Hà Văn Thắng - Chủ tịch Hội đồng Doanh nghiệp nông nghiệp Việt Nam (VCAC) cũng khẳng định, trong bối cảnh kinh tế nông nghiệp Việt Nam đang đứng trước yêu cầu phát triển bền vững, thân thiện với môi trường và hội nhập sâu rộng vào chuỗi giá trị toàn cầu, mô hình kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp đã trở thành xu thế tất yếu, giúp nâng cao năng lực cạnh tranh, tạo giá trị gia tăng bền vững cho nền nông nghiệp Việt Nam.

Ông Hoàng Quang Phòng - Phó Chủ tịch VCCI phát biểu tại Diễn đàn. Ảnh: NH

Không chỉ là hướng đi tất yếu, chia sẻ tại diễn đàn, các ý kiến cũng đưa ra những lợi ích thiết thực khi phát triển kinh tế tuần hoàn. Cụ thể, ông Hoàng Quang Phòng cho rằng, tư duy kinh tế tuần hoàn không chỉ là một chiến lược sản xuất nông nghiệp, mà còn là một triết lý quản lý tối ưu hóa tài nguyên, bảo vệ môi trường và phát triển bền vững.

“Với mục tiêu giảm thiểu lãng phí và tối đa hóa giá trị các nguồn lực đa dạng, tư duy tuần hoàn không chỉ mang đến lợi ích kinh tế, đem lại thu nhập tăng thêm cho người nông dân, mà còn góp phần bảo vệ hệ sinh thái và xây dựng một nền nông nghiệp hiện đại” - ông Hoàng Quang Phòng khẳng định.

Với những lợi ích đó, ông Hà Văn Thắng cho rằng, thời gian qua, đã có một số tổ chức, doanh nghiệp và người dân áp dụng kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp, nhằm tối ưu hóa các quy trình sản xuất như: Ứng dụng chế phẩm vi sinh để sản xuất phân bón hữu cơ từ rơm, rạ và chất thải chăn nuôi, sản xuất rau, lúa hữu cơ…

Các ứng dụng này đã góp phần vào giảm chi phí và giá thành phân bón, tạo ra các dòng sản phẩm lúa gạo, hữu cơ sạch và an toàn, tăng hiệu quả kinh tế so với sản xuất đại trà. Trong đó, nổi bật là mô hình ứng dụng dịch vụ cơ giới thu gom rơm rạ làm nguyên liệu sản xuất nấm thức ăn chăn nuôi và phân bón hữu cơ tại một số địa phương ở vùng trung du, đồng bằng Bắc Bộ và một số địa phương Tây Nam Bộ. Các ứng dụng này đã góp phần gia tăng thu nhập từ sản xuất lúa gạo khoảng 15% so với mô hình sản xuất tuyến tính.

Bên cạnh đó, các mô hình chăn nuôi trâu, bò thịt tuần hoàn gắn với liên kết tiêu thụ sản phẩm thực hiện ở các tỉnh: Phú Thọ, Hưng Yên, Hà Nội... với việc sử dụng sinh học để xử lý phân, thức ăn tận dụng từ các phụ phẩm nông nghiệp như: Thân cây ngô, sắn, đậu, lạc và rơm, rạ… được chế biến bảo quản từ phương pháp ủ chua. Vì vậy, giá thành thức ăn giảm, tăng hiệu quả kinh tế từ 10-15%, chất thải chăn nuôi được ủ bằng chế phẩm, tạo nguồn phân bón hữu cơ vi sinh để phục vụ cây trồng, hình thành vòng tuần hoàn cho sản xuất nông nghiệp.

Tìm giải pháp thúc đẩy kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp

Có thể nói, ứng dụng kinh tế tuần hoàn mang lại nhiều lợi ích cho ngành nông nghiệp nói riêng và nền kinh tế nói chung, tuy nhiên theo các chuyên gia, việc triển khai kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp còn gặp những tồn tại và khó khăn do thiếu cơ chế, chính sách khuyến khích cụ thể; khó khăn trong tiếp cận vốn và công nghệ; thiếu liên kết vùng và chuỗi giá trị; nhận thức và trình độ quản trị còn hạn chế…

Cụ thể hơn về khó khăn do thiếu cơ chế, chính sách khuyến khích, ông Hà Văn Thắng cho rằng, hiện chưa có chính sách riêng cho mô hình kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp. Bên cạnh đó, doanh nghiệp nhỏ và vừa không đủ điều kiện để đầu tư công nghệ tái chế, xử lý chất thải.

Thông tin tại diễn đàn cho thấy, thúc đẩy kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp là hướng đi tất yếu. Ảnh: NH

Đại diện Bộ Nông nghiệp và Môi trường, ông Lê Đức Thịnh - Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn cho rằng: Kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp là mô hình tổ chức sản xuất nông nghiệp theo hướng khép kín, tái sử dụng tối đa tài nguyên, giảm phát thải và tổn thất, đồng thời gia tăng giá trị từ phụ phẩm, chất thải và năng lượng tái tạo trong toàn bộ chuỗi giá trị nông sản.

Việt Nam có nhiều lợi thế thúc đẩy kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp, do có nguồn phụ phẩm nông nghiệp lớn, trên 156 triệu tấn/năm, bao gồm rơm, rạ, vỏ trấu, bã mía, vỏ cà phê, chất thải chăn nuôi. Cùng với đó, Việt Nam cũng có nhiều mô hình tuần hoàn truyền thống như VAC (vườn, ao, chuồng), hợp tác xã, Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP)… Đặc biệt, nhu cầu quốc tế và trong nước ngày càng tăng với nông sản xanh, tuần hoàn, carbon thấp…

Tuy nhiên, hạn chế trong phát triển mô hình kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp cũng được ông Lê Đức Thịnh chỉ rõ, trong đó, thiếu hệ thống quy trình, tiêu chuẩn, quy chuẩn quốc gia cho sản phẩm kinh tế tuần hoàn và chứng nhận làm tăng rủi ro, giảm hiệu quả đầu tư của doanh nghiệp, hợp tác xã. Thiếu chính sách tín dụng xanh, bảo hiểm rủi ro, đầu tư công nghệ xử lý phụ phẩm…

Trên cơ sở đó, để thúc đẩy kinh tế tuần hoàn trong ngành nông nghiệp, ông Hà Văn Thắng cho rằng, cần tập trung vào 6 nhóm giải pháp, bao gồm:

Thứ nhất, chính sách hỗ trợ tài chính và tín dụng xanh, cụ thể cần ưu đãi tín dụng cho doanh nghiệp đầu tư vào mô hình nông nghiệp tuần hoàn. Cùng với đó, thành lập quỹ hỗ trợ đổi mới sáng tạo, chuyển giao công nghệ tuần hoàn.

Thứ hai, chính sách ưu đãi thuế và đất đai. Cụ thể, giảm thuế thu nhập cho doanh nghiệp hoạt động sản xuất sạch, tuần hoàn. Ưu tiên cấp đất, thuê đất cho doanh nghiệp triển khai mô hình tuần hoàn kết hợp chăn nuôi, trồng trọt, năng lượng.

Thứ ba, phát triển hạ tầng và vùng nguyên liệu tập trung. Theo đó cần đầu tư hạ tầng cấp nước, xử lý chất thải, logistics… tại các vùng sản xuất tập trung. Hình thành cụm liên kết sản xuất, chế biến, tiêu thụ theo mô hình tuần hoàn.

Thứ tư, hoàn thiện khung pháp lý và tiêu chuẩn. Cụ thể là ban hành bộ tiêu chí quốc gia về kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp. Ngoài ra, chuẩn hóa quy trình, nhãn sinh thái, truy xuất nguồn gốc tuần hoàn để tăng năng lực xuất khẩu.

Thứ năm, hỗ trợ đào tạo, truyền thông và kết nối thị trường thông qua đào tạo doanh nghiệp, hợp tác xã về quản lý chuỗi tuần hoàn, phân tích vòng đời sản phẩm, thúc đẩy kết nối cung - cầu cho sản phẩm tái chế, sản phẩm nông nghiệp tuần hoàn…

Thứ sáu, chính sách hỗ trợ mô hình thử nghiệm, đổi mới sáng tạo ở khu vực kinh tế hộ. Để tập trung giải pháp này, cần có cơ chế chính sách đặc biệt cho các ý tưởng và mô hình đổi mới sáng tạo, có tổng kết, đánh giá, các mô hình sản xuất nông nghiệp tuần hoàn, khi áp dụng các giải pháp mới trong quá trình xử lý chất thải tái chế, tái sử dụng.

Nguyễn Hòa