Kiến tạo không gian phát triển

Việc sửa đổi Luật Báo chí nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển báo chí trong giai đoạn tới. Ảnh: QUÝ LƯỢNG

Trong bối cảnh báo chí đang phải đối mặt với hàng loạt thách thức, từ mô hình tổ chức, vận hành cho đến yêu cầu chuyển đổi số toàn diện…, thì việc sửa đổi Luật Báo chí đang được kỳ vọng sẽ tạo nên một “cú hích” mạnh mẽ, tháo gỡ những điểm nghẽn tồn tại bấy lâu nay.

Sự điều chỉnh kịp thời này không chỉ giúp hoàn thiện hành lang pháp lý mà còn góp phần định hình một nền báo chí hiện đại, năng động, hòa nhịp với dòng chảy phát triển của truyền thông toàn cầu.

Nhiều bất cập cần khắc phục

Nhiều ý kiến cho rằng, sau hơn 8 năm thi hành Luật Báo chí 2016, luật đã bộc lộ nhiều hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn của hoạt động báo chí, truyền thông cùng sự phát triển của khoa học, công nghệ.

Cụ thể, Luật Báo chí 2016 chưa có sự phân biệt rõ giữa báo và tạp chí, chưa phân loại các tạp chí vì thế dẫn tới tình trạng cơ quan tạp chí lợi dụng chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn nói chung của báo chí để hoạt động như cơ quan báo. Cùng với đó, quy định khái niệm về hoạt động trang thông tin điện tử, mạng xã hội cũng chưa chặt chẽ, đầy đủ.

Một tồn tại khác cũng được chỉ ra, hoạt động báo chí trên không gian mạng đang phát triển mạnh mẽ trong thời gian qua, tuy nhiên, quy định hiện hành chỉ điều chỉnh các phương thức hoạt động của báo chí truyền thống, thiếu quy định về phương thức hoạt động báo chí mới.

Trong vấn đề kinh tế báo chí, hiện chưa có quy định để hình thành, phát triển cơ quan báo chí lớn, có đủ nguồn lực, đóng vai trò dẫn dắt, định hướng thông tin. Quy định về liên kết trong hoạt động báo chí chưa đủ chặt chẽ, tiềm ẩn rủi ro “tư nhân hóa báo chí” thông qua hoạt động liên kết.

Cùng với đó, luật chưa quy định đầy đủ phương thức Nhà nước đảm bảo kinh phí để cơ quan báo chí thực hiện công tác tuyên truyền (giao nhiệm vụ, đấu thầu); chưa quy định cơ chế, chính sách đặc thù để phát triển cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện.

Đây là những thách thức lớn mà Luật Báo chí (sửa đổi) cần đưa ra giải pháp kịp thời, phù hợp với xu thế phát triển truyền thông đa phương tiện, cũng như đáp ứng định hướng từ Quy hoạch phát triển mạng lưới báo chí, phát thanh - truyền hình, thông tin điện tử, xuất bản đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.

Tại hội thảo Hoàn thiện pháp luật để báo chí phát triển trong kỷ nguyên số vừa diễn ra mới đây, Phó Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương Phan Xuân Thủy nhấn mạnh, việc sửa đổi Luật Báo chí là hết sức cần thiết nhằm hoàn thiện quy định pháp luật để thể chế hóa chủ trương, chính sách của Đảng về báo chí; khắc phục những hạn chế, bất cập trong quy định pháp luật về báo chí hiện hành.

Cùng với đó, việc sửa đổi Luật Báo chí nhằm điều chỉnh, quản lý hoạt động báo chí phù hợp trong bối cảnh sự phát triển mạnh mẽ, nhanh chóng của khoa học, công nghệ, truyền thông hiện đại. Đồng thời, tạo hành lang pháp lý cho hoạt động báo chí phát triển trong kỷ nguyên số.

Việc sửa đổi, bổ sung Luật Báo chí không chỉ là yêu cầu cấp thiết từ thực tiễn, mà còn mang ý nghĩa kiến tạo, nhằm mở đường cho báo chí bước vào “hành trình 100 năm mới”. Việc hoàn thiện dự thảo Luật Báo chí lần này là những bổ sung cơ bản, hình thành không gian, cơ chế, tạo hành lang pháp lý để báo chí phát triển, giúp người làm báo có thể yên tâm làm nghề trong những năm tới.

Trong quá trình xây dựng Luật, phải bám sát các văn bản, nghị quyết của Đảng, quy định pháp luật cùng thực tiễn để tiếp tục kịp thời tham mưu, điều chỉnh nếu có phát sinh. Trong dự thảo mới, một số nội dung đáng chú ý cần được tiếp thu các ý kiến đóng góp bao gồm kinh tế báo chí, chuyển đổi số và tổ hợp truyền thông.

(Thứ trưởng Thường trực LÊ HẢI BÌNH)

Đáp ứng sự phát triển nhanh của báo chí

Với những tồn tại, hạn chế, dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) được xây dựng dựa trên quan điểm đáp ứng sự phát triển nhanh của báo chí, truyền thông, bắt kịp xu thế phát triển hiện nay; tập trung khắc phục những tồn tại, hạn chế phát sinh từ thực tiễn.

Theo đó, dự thảo lần này được xây dựng trên cơ sở bốn nhóm chính sách lớn theo Nghị quyết 148/NQ-CP của Chính phủ, gồm: Tăng cường quản lý hoạt động báo chí; nâng cao chất lượng đội ngũ làm báo; thúc đẩy kinh tế báo chí và điều chỉnh hoạt động báo chí trên không gian mạng.

Dự thảo luật sửa đổi đã bổ sung nhiều quy định mới, tập trung vào nguyên tắc quản lý minh bạch, chặt chẽ, phân định rõ thẩm quyền giữa Trung ương và địa phương. Dự kiến có tới 30 nội dung sẽ được giao Chính phủ và các cơ quan chức năng quy định chi tiết, trong đó có 25 nội dung đưa vào nghị định và 5 nội dung do Bộ VHTTDL hướng dẫn thông qua thông tư.

Một điểm mới, nổi bật là việc làm rõ khái niệm và phân loại loại hình báo chí, nhằm khắc phục tình trạng “báo hóa” tạp chí. Cụ thể, tạp chí được định nghĩa là sản phẩm chuyên biệt, chuyên ngành, chỉ cập nhật thông tin liên quan đến cơ quan chủ quản. Các sản phẩm như bản tin, đặc san tiếp tục được công nhận là sản phẩm báo chí, trong khi trang thông tin điện tử tổng hợp sẽ không được coi là báo chí.

Đáng chú ý, dự thảo luật lần này bổ sung mô hình tổ hợp báo chí truyền thông chủ lực đa phương tiện. Trong đó, tổ hợp có thể bao gồm nhiều đơn vị trực thuộc, hoạt động theo mô hình doanh nghiệp, có thể tự chủ tài chính hoặc liên doanh, liên kết.

Tổ hợp báo chí truyền thông chủ lực đa phương tiện được phép có cơ quan báo chí trực thuộc, có cơ chế tài chính, lao động, tiền lương như doanh nghiệp. Cũng cần nhấn mạnh thêm đây không phải là mô hình chung mà chỉ một vài cơ quan được áp dụng.

Đây được xem là hướng đi tất yếu để báo chí thích nghi với cơ chế thị trường, nâng cao tính cạnh tranh và hiệu quả vận hành. Với báo chí hoạt động trên không gian mạng, các kênh nội dung của cơ quan báo chí trên nền tảng số sẽ phải đăng ký, kết nối hệ thống với cơ quan quản lý nhà nước.

Nội dung phát hành buộc phải tuân thủ Luật Báo chí, Luật An ninh mạng và các điều ước quốc tế Việt Nam tham gia. Nhà nước sẽ đầu tư công cụ số để giám sát và đảm bảo an toàn thông tin.

Dự thảo cũng quy định rõ những hành vi bị cấm như: Trang thông tin điện tử tổng hợp, mạng xã hội tự sản xuất và phát tin như cơ quan báo chí; phát tán thông tin gây phương hại đến quan hệ đối ngoại và hình ảnh quốc gia.

Một điểm nhấn quan trọng khác là việc Hội Nhà báo Việt Nam được giao quyền giám sát đạo đức nghề nghiệp người làm báo. Về thẻ nhà báo, dự thảo đề xuất bỏ quy định kỳ hạn cứng, thay bằng thời hạn 5 năm kể từ ngày cấp, cho phép cấp đổi nếu đủ điều kiện. Tuy nhiên, người làm việc tại tạp chí khoa học sẽ không được cấp thẻ nhà báo.

Dự thảo cũng mở rộng quyền xuất nhập khẩu sản phẩm báo chí cho cơ quan báo chí hoặc doanh nghiệp đủ điều kiện, đồng thời đề xuất phân quyền cho địa phương thực hiện 10 thủ tục hành chính, góp phần tăng tính chủ động, hiệu quả trong quản lý nhà nước về báo chí tại cơ sở. (Còn nữa)

THU SÂM - HỒNG GẤM - ĐÌNH TOÁN