Không ít giáo viên THPT xem nhẹ tiết dạy Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp

Quy định của Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp

Theo Chương trình Giáo dục phổ thông 2018, Hoạt động trải nghiệm ở cấp Tiểu học và Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ở cấp Trung học cơ sở và cấp Trung học phổ thông (Gọi chung là Hoạt động trải nghiệm) là nội dung giáo dục bắt buộc được thực hiện đồng bộ từ lớp 1 đến lớp 12.

Cụ thể, Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT ban hành Chương trình giáo dục phổ thông mới hướng dẫn hướng dẫn: “Hoạt động trải nghiệm và Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp là hoạt động giáo dục bắt buộc được thực hiện từ lớp 1 đến lớp 12; ở cấp Tiểu học được gọi là Hoạt động trải nghiệm, ở cấp Trung học cơ sở và cấp Trung học phổ thông được gọi là Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp.

Hoạt động trải nghiệm và Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp phát triển các phẩm chất chủ yếu, năng lực cốt lõi của học sinh trong các mối quan hệ với bản thân, xã hội, môi trường tự nhiên và nghề nghiệp; được triển khai qua bốn mạch nội dung hoạt động chính: Hoạt động hướng vào bản thân, Hoạt động hướng đến xã hội, Hoạt động hướng đến tự nhiên và Hoạt động hướng nghiệp.

Nội dung Hoạt động trải nghiệm và Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp được phân chia theo hai giai đoạn: giai đoạn giáo dục cơ bản và giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp”.

Trong đó, Thông tư cũng đã nhấn mạnh, ở cấp Trung học phổ thông, học sinh sẽ bước vào giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp: “Ngoài các hoạt động hướng đến cá nhân, xã hội, tự nhiên, nội dung Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ở cấp trung học phổ thông tập trung hơn vào hoạt động giáo dục hướng nghiệp nhằm phát triển năng lực định hướng nghề nghiệp. Thông qua các hoạt động hướng nghiệp, học sinh được đánh giá và tự đánh giá về năng lực, sở trường, hứng thú liên quan đến nghề nghiệp, làm cơ sở để tự chọn cho mình ngành nghề phù hợp và rèn luyện phẩm chất và năng lực để thích ứng với nghề nghiệp tương lai”.

Phân phối chương trình môn Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp lớp 12.

Theo đó, việc khám phá năng lực, sở trường, sở thích của bản thân nhằm lựa chọn nghề nghiệp phù hợp trong tương lai là mục đích mà môn học Hoạt động trải nghiệm hướng đến.

Môn học góp phần khắc phục tình trạng loay hoay, băn khoăn, lo lắng của học sinh khi đang trong ngưỡng cửa lựa chọn ngành nghề phù hợp với năng lực của bản thân, tránh lựa chọn sai gây lãng phí thời gian và tiền bạc.

Số tiết dành cho môn Hoạt động trải nghiệm khá nhiều (3 tiết/ tuần) từ lớp 1 đến lớp 12. Điều đó cho thấy đây là một môn học quan trọng, có tính bắt buộc đối với chương trình Giáo dục phổ thông 2018.

Số tiết của môn học ngang bằng với các môn Toán, Ngữ văn… của chương trình trung học phổ thông hiện nay chắc chắn đã được Bộ Giáo dục và Đào tạo nghiên cứu kỹ lưỡng dựa trên cơ sở lí luận và thực tiễn xã hội đặt ra đối với ngành giáo dục.

Giảng dạy Hoạt động trải nghiệm ở bậc trung học phổ thông còn hình thức

Khi chương trình Giáo dục phổ thông 2018 được áp dụng vào cấp trung học phổ thông từ năm học 2022-2023, môn học Hoạt động trải nghiệm theo đó trở thành môn học bắt buộc với khung chương trình năm học 35 tuần/năm. Môn học này cũng được tiến hành trong giờ học chính khóa. Giáo viên phải lập kế hoạch giáo dục, kế hoạch bài dạy và lên lớp theo thời khóa biểu đã được nhà trường phân công.

Thực tế, môn học này chưa có giáo viên được đào tạo một cách bài bản để phụ trách đứng lớp. Giáo viên các môn học khác được tham gia các lớp tập huấn do Bộ, Sở giáo dục tổ chức trong thời gian ngắn hạn. Nhà trường sẽ dựa vào năng lực, số tiết của từng giáo viên mà có sự phân công cho phù hợp.

Không ít giáo viên các môn Toán, Vật lí, Hóa học, Lịch sử… được phân công giảng dạy Hoạt động trải nghiệm bên cạnh tham gia giảng dạy bộ môn chính của mình.

Không ít trường trung học phổ thông phân công giáo viên vừa dạy bộ môn vừa tham gia dạy Hoạt động hướng nghiệp trong cùng một lớp. Chẳng hạn, một giáo viên dạy Vật lí được phân công dạy bộ môn này ở lớp 10A đồng thời cũng được phân công dạy Hoạt động hướng nghiệp của lớp này.

Theo quan sát từ thực tế của người viết, nhiều giáo viên khi được phân công giảng dạy như trên chỉ thực hiện nghiêm túc giảng dạy Hoạt động hướng nghiệp trong những tuần đầu, tiết đầu tiên của năm học.

Sau đó, những giáo viên này dặn học sinh tự đọc tài liệu ở nhà và sẽ thực hiện làm bài thu hoạch để hợp thức hóa việc đánh giá.

Có nơi không thực hiện đúng kế hoạch 3 tiết/tuần cho Hoạt động trải nghiệm nhưng trong Sổ đầu bài, giáo viên đều ghi chép đầy đủ các chủ đề theo phân phối chương trình của môn học nhằm đối phó với sự kiểm tra của Ban giám hiệu nhà trường và các đoàn kiểm tra định kì của cấp trên.

Một vài trường hợp, khi được phân công dạy Hoạt động trải nghiệm ở lớp không được phân công dạy bộ môn, giáo viên lên gặp riêng Ban giám hiệu nài nỉ phân công lại làm sao giáo viên đó vừa dạy chuyên môn vừa dạy Hoạt động trải nghiệm trong cùng một lớp.

Nhiều lí do đưa ra nghe qua rất chính đáng: hiểu đối tượng học sinh, dạy nhiều lớp sẽ vất vả trong thực hiện thời khóa biểu… nhưng thực chất là chỉ để tăng tiết môn học chuyên môn, coi nhẹ giảng dạy Hoạt động trải nghiệm.

Chính vì lẽ đó, có trường những bộ môn chỉ 1 đến 2 tiết/tuần như: Lịch sử, Sinh học, Hóa học…. học sinh lại cộng thêm đến 3 tiết nữa cho môn học, dẫn đến hiện tượng quá tải cho người học.

Vậy nguyên nhân khiến tình trạng giáo viên thực hiện công việc giảng dạy không đúng theo nhiệm vụ đã được nhà trường phân công là gì?

Trước hết, nhận thức của giáo viên về chương trình giáo dục phổ thông chưa đầy đủ; còn xem nhẹ Hoạt động trải nghiệm cho học sinh trong nhà trường phổ thông. Không ít giáo viên cho rằng Hoạt động trải nghiệm cho học sinh là nhiệm vụ của Đoàn thanh niên, của các trường đại học, cao đẳng, trung tâm dạy nghề…. khi làm công tác chiêu sinh.

Mặt khác, không ít giáo viên có thâm niên nghề, chịu ảnh hưởng của chương trình Giáo dục phổ thông năm 2006 nên còn thiên về coi trọng kiến thức chuyên môn từ môn học mình giảng dạy mà xem nhẹ các hoạt động giáo dục khác như giáo dục kỹ năng sống, giáo dục tài chính, nghệ thuật, thể chất… trong đó có Hoạt động trải nghiệm. Điều này chứng tỏ những giáo viên này chưa lĩnh hội một cách đầy đủ về định hướng giáo dục của chương trình Giáo dục phổ thông 2018.

Ngoài ra, điều kiện thực tế cũng là một trong những lí do khiến giáo viên ngại thực hiện Kế hoạch bài dạy, hoạt động hướng nghiệp gắn với tính thực tiễn.

Vì vậy, khi giảng dạy nội dung này, giáo viên chủ yếu hướng dẫn học sinh tham gia các hoạt động trải nghiệm trong thực tế. Các chủ đề Thị trường lao động và nghề nghiệp trong xã hội hoặc Chủ động tham gia các hoạt động xã hội… chịu rào cản về thời gian, môi trường xung quanh, tài chính… khiến giáo viên khó hướng dẫn cho học sinh thực hiện nhiệm vụ học tập sát yêu cầu.

Một nguyên nhân không kém phần quan trọng khác chính là trách nhiệm trong công tác quản lí chuyên môn của Ban giám hiệu nhà trường. Công tác kiểm tra, giám sát chưa sát sao, chặt chẽ khiến giáo viên lách quy định, thực hiện công tác giảng dạy không đúng với nhiệm vụ được giao.

Giải pháp để nâng cao Hoạt động trải nghiệm trong nhà trường

Đương nhiên, giáo viên là yếu tố đầu tiên nhất, có tính quyết định để Hoạt động trải nghiệm trong trường phổ thông đi vào thực chất.

Mỗi thầy cô phải nhận thức đầy đủ, đúng đắn về định hướng của Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 nói chung và Hoạt động trải nghiệm nói chung.

Vì thế, khi được phân công phụ trách công việc này, thầy cô phải nghiên cứu, chuẩn bị nghiêm túc kế hoạch bài dạy và đảm bảo thời lượng giờ dạy đã được nhà trường phân công.

Ban giám hiệu nhà trường khi phân công chuyên môn không nên phân giáo viên giảng dạy chuyên môn và Hoạt động trải nghiệm cùng chung một lớp. Ngoài ra, một số giáo viên sẽ có hiện tượng xin - cho. Giáo viên giảng dạy bộ môn xin tiết giáo viên dạy Hoạt động trải nghiệm nhằm phục vụ cho việc giảng dạy của mình. Điều đó, đòi hỏi cần phải có sự theo dõi, kiểm tra thường xuyên của Ban giám hiệu đối với giáo viên.

Việc không dạy đúng, dạy đủ chuyên môn được giao đồng nghĩa với việc vi phạm nghiêm trọng quy chế chuyên môn, ảnh hưởng tiêu cực chung đến tổng thể của Chương trình Giáo dục phổ thông 2018.

Huy động các nguồn lực xã hội, tạo mối liên kết với các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất… trên địa bàn cũng là phương pháp giúp bài học Hoạt động trải nghiệm trở nên thiết thực, gần gũi, phong phú và tạo hứng thú hơn đối với học sinh.

(*) Văn phong, nội dung bài viết thể hiện góc nhìn, quan điểm của tác giả.

Gia Đồng