Khỉ đột Grauer tái hòa nhập tự nhiên: Hy vọng mới từ rừng Virunga

Khỉ đột Grauer tái hòa nhập tự nhiên. Ảnh: wikipedia

Theo kênh CNN ngày 29/5, đây là đợt tái hòa nhập có quy mô lớn nhất từ trước tới nay đối với khỉ đột Grauer - loài linh trưởng lớn nhất trong họ khỉ người, hiện đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng cao do mất sinh cảnh, săn bắt trái phép và xung đột kéo dài. Bốn cá thể gồm Isangi, Lulingu, Mapendo và Ndjingala, đều là khỉ đột cái trong độ tuổi từ 10 đến 21, từng bị buôn bán trái phép khi còn nhỏ và được giải cứu, chăm sóc tại Trung tâm Phục hồi và Giáo dục Bảo tồn Khỉ đột (GRACE) trong hơn một thập kỷ.

Tháng 10/2024, nhóm khỉ đột được di chuyển bằng đường hàng không từ cơ sở của GRACE tới vùng núi Tshiaberimu - một khu vực biệt lập ở phía bắc Vườn quốc gia Virunga, nơi đang tồn tại một quần thể nhỏ gồm tám cá thể khỉ đột Grauer. Sau thời gian thích nghi trong khu bán hoang dã có hàng rào bảo vệ, cả bốn cá thể được phép tự do quay trở lại sinh cảnh rừng tự nhiên chỉ sau chưa đầy hai tháng - nhanh hơn nhiều so với dự báo ban đầu của các chuyên gia.

Thành công của quá trình tái hòa nhập không chỉ khẳng định hiệu quả của phương pháp phục hồi tập tính hoang dã kéo dài mà còn thể hiện khả năng thích ứng xã hội đáng kể của các cá thể. Cả bốn khỉ đột cái đã hình thành mối liên kết xã hội với một cá thể đực trưởng thành duy nhất tên Mwasa - cá thể lưng bạc đang sống trong khu vực. Việc ghi nhận hành vi giao phối vào đầu năm 2025 đã mang lại những hy vọng về sự ra đời của thế hệ khỉ đột con đầu tiên tại khu vực tái định cư này, dù các nhà bảo tồn vẫn thận trọng theo dõi do trước đó các cá thể cái từng sử dụng biện pháp tránh thai trong thời gian phục hồi.

Theo đánh giá của các chuyên gia từ Trung tâm GRACE và Vườn quốc gia Virunga, chương trình tái hòa nhập lần này không chỉ đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn chặn nguy cơ tuyệt chủng cục bộ của loài, mà còn có thể trở thành mô hình tham khảo cho các sáng kiến bảo tồn linh trưởng lớn khác trên toàn cầu. Giáo sư Liz Williamson (Đại học Stirling, Anh) cho biết: “Quần thể khỉ đột biệt lập tại Tshiaberimu từng bị coi là không thể phục hồi, nhưng chương trình này đã mang lại một cơ hội rõ rệt”.

Tuy nhiên, hoạt động bảo tồn tại Virunga vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Đây là khu vực chịu ảnh hưởng nặng nề bởi các cuộc xung đột vũ trang kéo dài, với hơn 200 kiểm lâm đã thiệt mạng kể từ khi công viên được thành lập. Tình trạng phá rừng để lấy đất canh tác và săn bắt trái phép tiếp tục là các mối đe dọa thường trực đối với hệ sinh thái.

Ông Jackson Kabuyaya Mbeke, Giám đốc chương trình GRACE tại DRC, nhấn mạnh vai trò thiết yếu của cộng đồng địa phương: “Chúng tôi đào tạo và tuyển dụng người dân bản địa làm nhân viên bảo tồn, từ đó xây dựng trách nhiệm và lòng tự hào trong việc gìn giữ di sản thiên nhiên chung”.

Các chuyên gia cho rằng điều kiện tiên quyết để bảo tồn lâu dài loài khỉ đột Grauer không chỉ nằm ở thành công của việc tái hòa nhập hay sinh sản, mà còn phụ thuộc vào khả năng bảo vệ toàn vẹn sinh cảnh rừng nguyên sinh - nền tảng sống còn đối với sự tồn tại của các loài linh trưởng lớn.

Hoàng Anh/Báo Tin tức và Dân tộc