Từ tiêu bản voi rừng, lan tỏa ý thức bảo tồn thiên nhiên

Nằm giữa không gian nguyên sơ của vùng lõi rừng nguyên sinh tại Vườn quốc gia Pù Mát, hai tiêu bản xương voi rừng được trưng bày như biểu tượng đặc biệt về sự sống đã mất đi, nhưng tiếng nói vẫn còn vang vọng.

Việc trưng bày không chỉ đơn thuần nhằm mục đích nghiên cứu hay bảo tồn di tích thiên nhiên, mà còn là sáng kiến của các nhà quản lý bảo tồn trong việc gửi gắm thông điệp cấp bách về việc bảo vệ các loài động vật hoang dã đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng.

Tiêu bản xương voi được trưng bày tại Vườn quốc gia Pù Mát

Hai cá thể voi rừng này được phát hiện qua đời đầu năm 2024 trên địa bàn huyện Con Cuông. Chúng đều là những con voi già, hơn 60 tuổi, nặng khoảng 3 tấn.

Ngay sau khi xác định nguyên nhân cái chết và giá trị khoa học của hai con voi, Ban quản lý Vườn quốc gia Pù Mát đã đề xuất bảo quản hệ xương làm tiêu bản phục vụ mục đích giáo dục và nghiên cứu, đồng thời nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo tồn thiên nhiên.

Với sự đồng ý của các cơ quan chức năng, quá trình xử lý mẫu vật được tiến hành cẩn trọng. Xác voi được chôn dưới lớp cát để phân hủy tự nhiên, sau đó toàn bộ hệ xương được xử lý bằng hóa chất chuyên dụng để làm sạch và bảo quản lâu dài.

Ông Lê Anh Tuấn, Giám đốc Vườn quốc gia Pù Mát cho biết: Sau thời gian hoàn thiện, hai bộ tiêu bản được tái hiện đầy đủ theo cấu trúc giải phẫu, giữ nguyên các phần xương sườn, đốt sống, xương đuôi, tạo nên hình ảnh chân thực và sinh động.

Trong quá trình xử lý, nhóm chuyên gia phát hiện một trong hai con voi từng bị gãy xương chân nhưng đã tự lành, cho thấy nó có thể đã từng chịu chấn thương do xung đột khi tách đàn, điều không hiếm trong đời sống hoang dã của loài voi.

Từ những bộ xương vô tri, hai cá thể voi dường như được tái sinh dưới hình thức mới, trở thành những “nhân chứng thầm lặng” kể lại câu chuyện về cuộc sống trong đại ngàn.

Bộ xương voi độc đáo tại Vườn quốc gia Pù Mát đã thu hút đông đảo du khách, người dân đến xem

Không chỉ là điểm thu hút du khách và học sinh trong các chương trình trải nghiệm tại Vườn quốc gia, những tiêu bản này còn là lời cảnh báo về thực trạng đáng báo động của đàn voi rừng Nghệ An hiện nay.

Theo thống kê của Chi cục Kiểm lâm và các tổ chức bảo tồn, toàn tỉnh hiện chỉ còn khoảng 13-15 cá thể voi rừng, tập trung chủ yếu tại Vườn quốc gia Pù Mát và Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Hoạt.

Phần lớn đều đã trưởng thành và không ít trong số đó đã già yếu, khả năng sinh sản rất hạn chế. Các chuyên gia cảnh báo nếu không có biện pháp bảo tồn bền vững, quần thể voi rừng này có thể sẽ tuyệt chủng.

Bên cạnh bộ tiêu bản voi xương, Vườn quốc gia Pù Mát còn trưng bày một tác phẩm sáng tạo gồm một cặp voi mẹ con được ghép từ hơn 15.000 chiếc bẫy thú rừng do kiểm lâm thu giữ.

Tác phẩm này không chỉ thể hiện sự đổi mới trong truyền thông bảo tồn mà còn nhấn mạnh hiểm họa từ bẫy thú đối với động vật hoang dã, kêu gọi cộng đồng chấm dứt hành vi săn bắt trái phép.

Ngoài hai bộ xương voi, Vườn quốc gia Pù Mát cũng đang trưng bày cặp mẹ con voi được kết lại từ hơn 15.000 chiếc bẫy thú do lực lượng chức năng tháo dỡ trong quá trình tuần tra rừng

Vườn quốc gia Pù Mát là khu bảo tồn quan trọng hàng đầu của Nghệ An, bao phủ ba huyện Tương Dương, Con Cuông và Anh Sơn với hệ sinh thái phong phú gồm 82 loài thuộc 33 họ động vật, trong đó có nhiều loài quý hiếm được ghi danh trong Sách đỏ Việt Nam.

Ngoài giá trị đa dạng sinh học, đây còn là nơi cư trú của quần thể voi rừng lớn nhất tỉnh, giữ vai trò then chốt trong bảo tồn loài biểu tượng của rừng nguyên sinh Nghệ An. Với hơn 10 cá thể voi còn sót lại, Nghệ An đứng thứ ba cả nước về số lượng voi rừng, chỉ sau Đắk Lắk và Đồng Nai.

Không chỉ dừng lại ở việc lưu giữ tiêu bản, Vườn quốc gia Pù Mát còn đẩy mạnh các chương trình giáo dục cộng đồng, đặc biệt hướng đến thế hệ trẻ, nhằm xây dựng văn hóa bảo tồn động vật hoang dã bền vững.

Trong thời gian tới, khu trưng bày tiêu bản voi dự kiến trở thành điểm nhấn trong các tour trải nghiệm học tập, kết hợp với hoạt động tìm hiểu về các loài động thực vật quý hiếm trong rừng nguyên sinh, góp phần lan tỏa tinh thần bảo vệ thiên nhiên trong cộng đồng địa phương và du khách.

PHẠM NGÂN