Thắp sáng tương lai cho trẻ tự kỷ

Trò tiến bộ một chút, cô vui cả ngày

Trong căn phòng nhỏ được sắp xếp gọn gàng với nhiều đồ chơi, kỹ thuật viên Lương Thị Công, Khoa Nhi (Bệnh viện Phục hồi chức năng tỉnh) cất giọng dịu dàng: “Cô Công chào K. nhé. K. chào cô Công nào!”. Vừa nói, chị Công vừa dắt Nguyễn Bá Đăng K. (sinh năm 2019) ở xã Trường Sơn (Lục Nam) vào chỗ, bắt đầu 60 phút trị liệu.

Bác sĩ Vũ Phương Thảo (Bệnh viện Phục hồi chức năng tỉnh) khám cho bệnh nhi mắc hội chứng rối loạn tự kỷ.

Mở đầu bài học, chị dạy bé K cách nhận biết các con vật đơn giản bằng cách giơ hình con vịt lên rồi hỏi: “K. ơi, đây là con gì?”. Bé K. ngẩn ra một hồi rồi trả lời: "Con vịt". Ngay sau khi bé nói đúng, chị Công lại tiếp tục bằng câu hỏi con vịt kêu thế nào, rồi hai cô trò cùng làm động tác và bắt chước tiếng kêu của vịt. Mỗi lần bé trả lời đúng lại được cô khen ngợi và động viên bằng cách đập tay để tăng sự hào hứng. Do là trẻ tự kỷ kèm hội chứng tăng động giảm chú ý nên chốc chốc, K. lại quay đi hoặc chạy ra chỗ khác. Mỗi lần như vậy, chị Công lại kiên nhẫn chỉ dẫn để bé tập trung vào giao tiếp.

Suốt 60 phút, chị liên tục nói, dùng hình ảnh, đồ vật minh họa và các hành động diễn tả hoạt động để thu hút sự chú ý của trẻ. Hơn một tháng trị liệu tại đây, K. đã có những tiến bộ rõ rệt. Cậu bé không còn la hét, xô ngã bạn nữa mà biết lắng nghe, tự vệ sinh cá nhân. Khi đi tắm, K. đã biết thay đồ, đứng chờ mẹ - điều mà trước đây không xảy ra. “Nhìn con tiến bộ từng ngày tôi rất vui và hạnh phúc”, chị Nguyễn Thị D - mẹ của K. xúc động chia sẻ.

Dù đã có hơn 8 năm gắn bó với công việc này song trước mỗi một em nhỏ mắc chứng tự kỷ, chị Công lại như đứng trước một thử thách mới bởi mỗi đứa trẻ mỗi khác. Đặc thù dạy trẻ tự kỷ là phải lặp đi lặp lại nhiều lần câu nói, hành động để trẻ ghi nhớ nên phải thường xuyên tìm tòi, sáng tạo làm mới bài học.

“Tôi vẫn nhớ trường hợp bé H, 3 tuổi ở Tân Yên đến Bệnh viện điều trị năm 2024 khi chưa biết nói, không tập trung giao tiếp. Một hôm khi kết thúc buổi trị liệu, tôi dẫn H. ra chỗ bà thì H. chủ động gọi “bà” mà tôi rớt nước mắt. Với trẻ bình thường việc gọi tiếng "bà", tiếng "mẹ" rất đơn giản nhưng với trẻ tự kỷ phải mất rất nhiều thời gian, thậm chí là vài tháng các con mới nói được” - chị Công bày tỏ.

Không bỏ cuộc

Gắn bó với nghề gần 10 năm, chị Đỗ Thị Hảo, giáo viên Trung tâm Giáo dục hòa nhập Hoa Hướng Dương (thành phố Bắc Giang) vẫn chưa hết trăn trở. Chị Hảo chia sẻ, dạy trẻ nhỏ đã khó, dạy trẻ tự kỷ còn khó hơn nhiều lần. Để giúp đỡ các em tiến bộ, hòa nhập với cuộc sống, ngoài kiến thức chuyên môn, giáo viên cần phải có sự kiên nhẫn, linh hoạt giao tiếp. Đặc biệt là không bao giờ bỏ cuộc khi trẻ không hợp tác.

Cô giáo Đỗ Thị Hảo, Trung tâm Hỗ trợ phát triển Giáo dục hòa nhập Hoa Hướng Dương (thành phố Bắc Giang) hỗ trợ can thiệp cho trẻ chậm phát triển.

“Có những bạn khóc, thu mình vào một góc, nếu cô đến gần, bé sẽ chạy vòng quanh nhà hoặc bộc phát cơn giận dữ. Những lúc như vậy, tôi lại tự nhủ bản thân phải kiên nhẫn, dịu dàng, khéo léo trò chuyện để trẻ cảm nhận được sự an toàn, tin tưởng, gần gũi” - chị Hảo nói. Dẫu công việc vất vả song có những ngày, một nụ cười, một cái ôm từ học trò hay một tin nhắn của phụ huynh vui mừng kể về sự tiến bộ của con ở nhà cũng đủ để chị ấm lòng.

Hiện nay, trẻ mắc hội chứng tự kỷ không chỉ điều trị, can thiệp tại các cơ sở y tế, cơ sở giáo dục đặc biệt mà nhiều em còn tham gia các lớp học hòa nhập tại cộng đồng. Ở đó, giáo viên không chỉ là những người dạy chữ, dạy kỹ năng mà còn là người đồng hành, nâng đỡ những tâm hồn bé nhỏ đang chập chững tìm cách hòa nhập với thế giới xung quanh.

Năm học 2024-2025, cô giáo Nguyễn Thị Huyền Trang, giáo viên Trường Tiểu học Yên Sơn (Lục Nam) được phân công chủ nhiệm lớp 1C. Trong số các học sinh, cô Trang có một học sinh đặc biệt có biểu hiện của chứng tự kỷ kèm tăng động giảm chú ý. Chia sẻ về những ngày đầu nhận lớp, cô giáo trẻ nghẹn ngào cho hay, có những lúc cô đang say sưa giảng bài thì Đ.A - học sinh đặc biệt lại chạy ra ngoài. Lúc này, cô phải dừng tiết học để tìm trò vào lớp. Cứ như vậy mất vài tháng khiến cô Trang rất áp lực. Tuy nhiên, nhìn gương mặt ngây thơ của học trò, cô như được tiếp thêm động lực để tìm cách giúp em hòa nhập.

Cô giáo Trang đã dành thời gian tìm hiểu kiến thức trên mạng và trao đổi với các giáo viên có kinh nghiệm của trường. Ngoài ra, cô còn gặp gỡ giáo viên chủ nhiệm lớp mầm non của Đ.A và bố mẹ em để hiểu hơn về tính cách, sở thích. Dần dà, cô giáo trẻ đã tìm ra phương pháp để Đ.A tập trung, chú ý vào bài giảng. Cô cũng phát hiện ra Đ.A rất thích các con số, phép tính và nếu tập trung em làm rất nhanh. Chính sự kiên trì, không bỏ cuộc của cô giáo đã giúp Đ.A ngày một tiến bộ. Cô Trang phấn khởi nói: “Điều hạnh phúc với tôi là các em học sinh trong lớp biết thương yêu, giúp đỡ bạn; gia đình học sinh phối hợp, đồng hành. Kết thúc năm học này, Đ.A đã hoàn thành chương trình học và được lên lớp”.

Yêu thương và trách nhiệm

Nhìn các cô giáo tại những cơ sở giáo dục đặc biệt hay các nhân viên y tế tại những bệnh viện chuyên khoa tận tâm khám, điều trị cho trẻ tự kỷ, chậm phát triển mới thấu hiểu hết sự vất vả và tấm lòng của họ. Từng cử chỉ ân cần khi hướng dẫn các con tập vận động, từng lời nhắc nhở kiên nhẫn để giúp trẻ tập trung vào hoạt động... Tất cả đều xuất phát từ sự yêu thương và trách nhiệm. Hơn cả vai trò của một người thầy, họ chính là những người cha, người mẹ thứ hai, luôn đồng hành và nâng đỡ những đứa trẻ kém may mắn trên hành trình trưởng thành.

Nhìn các cô giáo tại những cơ sở giáo dục đặc biệt hay các nhân viên y tế tại những bệnh viện chuyên khoa tận tâm khám, điều trị cho trẻ tự kỷ, chậm phát triển mới thấu hiểu sự vất vả và tấm lòng của họ. Từng cử chỉ ân cần khi hướng dẫn các con tập vận động, từng lời nhắc nhở kiên nhẫn để giúp trẻ tập trung vào hoạt động... Tất cả đều xuất phát từ sự yêu thương và trách nhiệm. Hơn cả vai trò của một người thầy, họ chính là những người cha, người mẹ thứ hai, luôn đồng hành và nâng đỡ những đứa trẻ kém may mắn trên hành trình trưởng thành.

Năm 2014, Trung tâm Hỗ trợ phát triển giáo dục hòa nhập Hoa Hướng Dương (thành phố Bắc Giang) được thành lập nhằm hỗ trợ chăm sóc, giáo dục chuyên sâu cho trẻ tự kỷ. Ngoài cơ sở chính ở thành phố Bắc Giang, hiện Trung tâm đã có thêm 8 cơ sở ở các huyện, thị xã trong tỉnh với tổng số hơn 300 trẻ mắc hội chứng tự kỷ, chậm nói, rối loạn ngôn ngữ từ 20 tháng đến 16 tuổi theo học. Mỗi thầy, cô giáo ở Trung tâm đều kiên trì áp dụng nhiều phương pháp từ hỗ trợ học sinh cải thiện ngôn ngữ, khả năng giao tiếp đến bước đầu học chữ, số, phép cộng, trừ cơ bản. Ngoài ra còn tổ chức các hoạt động ngoại khóa để trẻ có cơ hội gần gũi với thiên nhiên, môi trường xung quanh.

Bà Nguyễn Thị Thơ, Giám đốc Trung tâm cho biết: “Việc can thiệp trị liệu cho trẻ tự kỷ mất nhiều thời gian đòi hỏi phụ huynh phải dày công, kiên trì đồng hành, thậm chí là tốn kém chi phí hơn so với trẻ bình thường. Bởi vậy, Trung tâm dành từ 20-30 triệu đồng/tháng để hỗ trợ học phí cho các em học sinh có hoàn cảnh khó khăn. Hằng năm, đơn vị phối hợp với huyện Lục Ngạn tổ chức truyền thông về trẻ tự kỷ cho Nhân dân trên địa bàn”.

Cùng với các cơ sở tư nhân, từ tháng 12/2018, Bệnh viện Sản Nhi Bắc Giang đưa vào hoạt động khu can thiệp, điều trị tự kỷ và chậm phát triển cho trẻ em. Khu điều trị có các phòng như: Test khám bệnh và trắc nghiệm tâm lý, phòng vận động trị liệu hoạt động cá nhân hoặc nhóm, phòng ngôn ngữ trị liệu cá nhân giữa điều dưỡng viên với trẻ và phòng điều trị nội trú dành cho các bé nhà ở xa.

Không chỉ khám, trị liệu cho các bệnh nhi tại cơ sở y tế, bệnh viện còn phối hợp với các ngành, địa phương đẩy mạnh công tác truyền thông, tổ chức các lớp tập huấn tại cộng đồng những kiến thức cơ bản về phòng ngừa, phát hiện và phương pháp can thiệp trị liệu trẻ tự kỷ, rối nhiễu tâm trí... Qua đó giúp trẻ được can thiệp kịp thời trong "giai đoạn vàng".

Bác sĩ Vũ Phương Thảo, Khoa Nhi (Bệnh viện Phục hồi chức năng tỉnh) cho biết, "giai đoạn vàng” can thiệp là lúc trẻ 2-4 tuổi. Vì thế, trong quá trình chăm sóc trẻ, cha mẹ cần quan sát, theo dõi khi thấy trẻ có biểu hiện bất thường như: Chậm nói, khó giao tiếp, giảm chú ý, không kiểm soát được hành vi (cắn, la hét, khóc vô cớ)... cần đưa đến cơ sở y tế chuyên khoa khám để được phát hiện, can thiệp sớm. Ngoài thời gian trị liệu ở cơ sở chuyên biệt, thời gian ở nhà, những người thân thiết nhất như ông bà, cha mẹ, anh chị cũng đóng vai trò quan trọng, giúp trẻ rèn luyện thêm.

Rời bệnh viện khi cơ mưa rào vừa dứt, phía xa cầu vồng hiện lên, chúng tôi nhớ ánh mắt ngây thơ, trong trẻo của những đứa trẻ. Hy vọng với sự tâm huyết của mình, các y, bác sĩ và các thầy, cô giáo sẽ mở ra tương lai tươi sáng cho các em.

Bài, ảnh: Nguyên Vi