Khám phá làng bún tươi có tuổi đời trên 500 năm của xứ Huế

Vân Cù là ngôi làng cổ nằm bên dòng sông Bồ (xã Hương Toàn, thị xã Hương Trà, TP Huế). Đây cũng là ngôi làng có nghề làm bún tươi ngon trứ danh xứ Huế, có tuổi đời hơn 500 năm.

Thế kỷ 16, làng có tên gọi là Đào Cù, đến cuối thế kỷ 16, chúa Nguyễn Hoàng vào trấn thủ Thuận Hóa (1558), kiêng húy tên chúa, làng Đào Cù được đổi tên thành Vân Cù. Từ thế kỷ 17 - 18, người Vân Cù dần chuyển sang nghề làm bún.

Bún tươi ở làng Vân Cù được đánh giá là có sợi trắng trong, dai mềm, thơm mùi gạo mới, mang hương vị đặc trưng riêng có. Từ bao đời, thương hiệu bún Vân Cù góp phần quan trọng vào văn hóa ẩm thực Huế, đặc biệt là trong món bún bò Huế trứ danh.

Theo người dân làng Vân Cù, để cho ra những sợi bún ngon thì khâu chọn gạo khá quan trọng. Gạo làm bún phải là loại ngon, hạt tròn đều.

Bên cạnh việc ứng dụng máy móc hiện đại, làng Vân Cù vẫn lưu giữ và sử dụng nhiều công cụ truyền thống trong quá trình sản xuất bún. Những chiếc cối đá xay bột, khuôn ép bún bằng gỗ...

Hiện nay, làng nghề bún truyền thống Vân Cù có khoảng 135 cơ sở sản xuất, cung cấp bún ra thị trường. Song song với việc gìn giữ nghề truyền thống thì nhiều hộ bắt đấu áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất bún để đảm bảo môi trường.

Một chủ cơ sở làm bún ở làng Vân Cù cho biết, làm bún là một nghề công phu và rất vất vả. Thời xưa, làm bún phải có chày, cối để xay gạo, giã bột; sợi bún tạo ra từ khuôn vặn bằng tay cho năng suất sản xuất rất thấp, bún nấu bằng lò đun củi gây ô nhiễm không khí.

Để bảo vệ môi trường, ngày nay, nhiều hộ làm nghề bún ở Vân Cù đầu tư cả 100 triệu đồng để trang bị máy móc hiện đại, sản xuất bún theo dây chuyền khép kín.

Mặc dù áp dụng máy móc, nhưng người dân làng Vân Cù vẫn có những bí quyết để sợi bún có độ thơm, dai, ngon đặc trưng.

Quá trình ngâm gạo xay thành bột, người dân làng Vân Cù cho một lượng muối hạt sống vừa phải để bún khi thành phẩm bớt bị chua, giúp sợi bún ngon, đậm đà hơn. Ngoài ra, người làm nghề ở Vân Cù còn pha thêm bột lọc (tinh bột sắn) và “nói không” với hóa chất, chất bảo quản để sợi bún thành phẩm không quá bở, cũng không quá dai.

Hiện nay, mỗi ngày, các cơ sở sản xuất tại Vân Cù cung cấp cho thị trường khắp TP Huế hàng chục tấn sản phẩm bún các loại giúp làng nghề này có thể thu về cả trăm tỷ mỗi năm.

Lãnh đạo xã Hương Toàn (thị xã Hương Trà, TP Huế) khẳng định, thời gian tới, chính quyền địa phương tiếp tục hỗ trợ xây dựng bún Vân Cù là sản phẩm chủ lực của địa phương theo chương trình mỗi xã mỗi sản phẩm OCOP.