Khai mạc Lễ hội Phủ thờ Bà Chúa Muối và đón nhận quyết định công nhận nghề làm muối Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia

Sáng 9/5/2025, Ban Quản lý di tích Phủ Chúa Muối (tại Phủ thờ Bà Chúa Muối làng Tam Đồng, xã Thụy Hải, huyện Thái Thụy, tỉnh Thái Bình) long trọng tổ chức khai mạc Lễ hội truyền thống (14/4 âm lịch) năm 2025 và đón nhận Quyết định chứng nhận của Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch chứng nhận Nghề làm muối truyền thống xã Thụy Hài - Di sản Văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia.

Phủ thờ Bà Chúa Muối

Phủ thờ Bà Chúa Muối

Dựa trên cuốn phả lục của Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm, vào cuối thế kỷ thứ XIII tại trang Quang Lang, trấn Nam Định có ông Nguyễn Hiền cùng vợ là Phùng Thị Mậu sống bằng nghề làm muối, gia tự nghèo túng nhưng sống thật thà, ngay thẳng. Một đêm bà Phùng Thị Mậu năm mơ có ánh trăng muôn sắc màu rực rỡ soi qua cửa sổ, rồi bà thai nghén, sinh hạ được một người con gái vào ngày rằm tháng giêng năm Canh Thìn (1280) bà đặt tên con là Nguyệt Ảnh.

Ông Bùi Đình Tháp thay mặt Ban tổ chức Lễ hội phát biểu khai mạc và đánh trống

Bà Nguyệt Ảnh càng lớn càng xinh đẹp, nết na, đức độ khác thường. Thấy việc đồng áng vất vả, bà muốn phụ giúp bố mẹ, nhưng mỗi lần bà ra ruộng làm muối thì mây đen kéo đến che rợp cả một vùng. Thương con bố mẹ bà đã đóng cho bà một chiếc thuyền chở những hạt muối mặn mòi của quê hương đi trao đổi hàng hóa với mọi miền của đất nước.

Ông Bùi Đình Tháp thay mặt Ban tổ chức Lễ hội nhận hoa chúc mừng từ Tập đoàn Long Phát Group

Một ngày trời nắng oi ả thuyền muối của Bà ghé vào bến Long Biên, thuyền bà đi tới đâu mây che tới đó, quan quân thấy lạ tâu với vua Trần. Bà được vua Trần Anh Tông (1276 - 1320) cho mời vào cung, ngắm nhìn tuyệt sắc giai nhân, vua đã thốt lên rằng “Trăn thủ nga my khuynh quốc sắc, đào yêu liễu kiểu đoạt tiên dung” rồi phong cho bà làm Đệ tam cung phi. Bà được vua Trần Anh Tông vô cùng sùng ái và yêu thương hết mực, vì vậy trong Hoàng cung có nhiều người ghen ghét, đố kỵ tìm cách hãm hại.

Lễ đón nhận Quyết định công nhận nghề làm muối Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia

Từ đó bà mắc bệnh hiểm nghèo, không nói, không cười, thấy vậy vua cho Bà về quê dưỡng bệnh, sinh sống cùng cha mẹ và dân làng. Một ngày kia, thấy lũ trẻ đội trên đầu hình nộm nhảy múa, bà nhếch mép cười rồi thoát trần, hôm ấy vào ngày 14 tháng 4 âm lịch năm Mậu Tuất (1298).

Rước bằng văn hóa phi vật thể Quốc gia về Phủ Bà Chúa Muối

Thương tiếc đệ Tam Cung Phi, vua Trần Anh Tông đã ban sắc phong thần cho Bà “Nhất truy phong từ úy thái hòa, Đệ tam cung phi linh ứng tôn thần” và lệnh cho dân sở tại lập Phủ thờ.

Về Phủ thờ bà Chúa muối về sau này còn gắt liền với lịch sử cách mạng nơi che chở hoạt động của các bậc lão thành cách mạng chi bộ Đảng đầu tiên của xã Thụy Hải, cũng như Đảng bộ huyện Thụy Anh trong thời kỳ tiền khởi nghĩa 1930 - 1945.

Đội tế nữ quan thực hành nghi lễ dâng hương

Phủ thờ Bà Chúa Muối được xây dựng vào cuối thế kỷ XIII, hơn 700 năm qua, Phủ Chúa là nơi nhân dân trong làng và du khách địa phương đến thắp hương tưởng nhớ, bày tỏ tấm lòng thành kính tri ân Bà Chúa Muối, người đã có công quảng bá nghề muối truyền thống của ông cha.

Hằng năm, cũng tại nơi đây diễn ra Lễ hội truyền thống 14/4 để kỷ niệm ngày mất của Bà Chúa Muối, Lễ hội được gắn với sự tích múa ông Đùng bà Đà. Di tích Phủ Chúa Muối luôn được cấp ủy, chính quyền và nhân dân quan tâm đầu tư tôn tạo, Lễ hội truyền thống 14/4 luôn được tổ chức trang trọng gắn với các hoạt động mang đậm bản sắc vùng đất và con người diêm dân quê biển nơi đây đã làm ra những hạt muối tinh túy, thuần khiết nhất mà bất kể mỗi con người chúng ta đều phải cần và có. Di tích Phủ Chúa Muối đã được UBND tỉnh xếp hạng Di tích Lịch sử văn hóa cấp tỉnh; Lễ hội 14/4 được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia vào năm 2016.

Không gian văn hóa ẩm thực

Đặc biệt nhân dịp Lễ hội năm nay Phủ thờ Bà Chúa Muối còn được chứng nhận Nghề làm muối truyền thống xã Thụy Hải - Di sản Văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia. Đây là niềm vinh dự, tự hào của nhân dân xã Thụy Hải nói chung và nhân dân làng Tam Đồng nói riêng.

Lễ hội Phủ thờ Bà Chúa Muối năm Ất Tỵ 2025

Lễ hội 14/4 năm 2025 sẽ diễn ra trong 3 ngày với các nghi thức trang trọng trong phần lễ theo truyền thống và nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ vui tươi, sôi nổi, mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc trong phần hội.

Phát biểu tại buổi Lễ khai mạc, ông Bùi Đình Tháp đại diện Ban Quản lý di tích Phủ thờ Bà Chúa Muối cho biết: Điểm nhấn trong lễ hội năm nay là: Khơi dậy dần khôi phục nét đẹp truyền thống cổ trang của dân tộc, những chương trình hấp dẫn trải nghiệm ẩm thực về hạt muối. Đây sẽ là dịp để giới thiệu, quảng bá hơn nữa hình ảnh quê hương, con người và nghề làm muối truyền thống của làng Tam Đồng, xã Thụy Hải với du khách trong và ngoài địa phương.

Vương Quốc Hoa