Hội tụ tình yêu hội họa và điện ảnh

Họa sĩ làm phim nhiều bậc nhất

Chiều 25.2, tại Art Space, 42 Yết Kiêu, Hà Nội, đã khai mạc triển lãm tranh lần thứ 12 mang tên “Con đường của tôi - My Way” của họa sĩ lão thành Ngọc Linh (Vi Văn Bích) và ra mắt cuốn sách "Ngọc Linh - Hội họa của mùa xuân".

Một góc triển lãm “Con đường của tôi” của họa sĩ lão thành Ngọc Linh tại Art Space, 42 Yết Kiêu, Hà Nội. Ảnh: Th. Nguyên

Triển lãm và cuốn sách giới thiệu với công chúng yêu nghệ thuật về sự nghiệp hội họa và thiết kế mỹ thuật điện ảnh của họa sĩ duy nhất còn lại của Khóa Mỹ thuật Kháng chiến (được chỉ dạy trực tiếp bởi các bậc thầy Tô Ngọc Vân, Trần Văn Cẩn...). Sau khi tốt nghiệp, ông công tác tại Điện ảnh Đồi cọ An toàn khu Việt Bắc và công tác tại Xưởng Phim truyện Việt Nam cho đến khi nghỉ hưu. Ông là họa sĩ thiết kế cho 25 bộ phim và một trong những họa sĩ làm phim nhiều nhất. Trong đó có những bộ phim đầu tiên của ngành phim truyện Việt Nam, các tác phẩm nổi tiếng của điện ảnh cách mạng như: Vợ chồng A Phủ, Chung một dòng sông, Kim Đồng, Lửa rừng, Sao tháng Tám…

Theo nhà phê bình Trịnh Xuân Hòa, trong các trang trí và bối cảnh của họa sĩ Ngọc Linh, “người xem không chỉ thấy một tài năng mà còn nhận ra một tấm lòng say mê nồng nhiệt. Cùng với đạo diễn và quay phim, Ngọc Linh thường bắt tay vào công việc làm phim từ những bước tìm tòi, nghiên cứu tài liệu, đọc và đi, đó là hai nét gắn bó nổi bật trong con người anh”.

Nhà phê bình Trịnh Xuân Hòa lấy ví dụ, để chuẩn bị làm một bối cảnh cho phim Vợ chồng A Phủ, họa sĩ Ngọc Linh đã lên tận các bản cheo leo vùng Tủa Chùa (Điện Biên), lặn lội hàng năm trời để vẽ phác thảo. Khi trở lại Lai Châu, ông đã có trong tay gần 200 bức ký họa không thiếu góc độ nào cho bộ phim tương lai. Không thể đưa máy móc lên tận bản quay phim, đoàn làm phim tạm bằng lòng với cảnh sắc Ba Vì. Lúc đó là tháng 5, không thể có hoa đào, họa sĩ Ngọc Linh đã tổ chức, huy động làm hàng nghìn cây đào giấy, cho dựng ngôi nhà Thống Lý Pá Tra cũng bằng giấy bồi. Những cách giải quyết và phác thảo mà ông đưa ra thường được dựng ngay thành bối cảnh mà không cần nhiều thay đổi...

Cùng với các đoàn làm phim, họa sĩ Ngọc Linh đã đặt chân đến bao miền của đất nước, chăm chú quan sát cảnh sắc thiên nhiên, phong tục tập quán của từng địa phương, từng dân tộc, giúp cho vốn sống và kinh nghiệm nghề nghiệp càng thêm phong phú…

"Vẽ để thấy đất nước mình quá đẹp"

Gắn bó cả đời với mỹ thuật và vẫn tiếp tục vẽ ở tuổi 95, họa sĩ Ngọc Linh chia sẻ: “Tôi yêu và sống với hội họa từ trẻ. Trong cuộc đời của mình, tôi đi khắp từ miền Bắc vào trong Nam, hình ảnh đất nước in sâu trong trái tim, hiển hiện trong trí nhớ để vẽ về Hà Nội, cũng như các vùng đất đã đi qua. Tôi luôn muốn vẽ tranh để ai xem cũng vui và thấy đất nước mình quá đẹp. Tôi cũng vẽ làm sao để không chỉ người Việt Nam, mà bạn bè quốc tế đều nhận thấy đây là tranh của Việt Nam…”.

Cuốn sách "Ngọc Linh - Hội họa của mùa xuân" và triển lãm như tổng kết hành trình sáng tạo không ngừng nghỉ và niềm cảm hứng với cuộc đời, với hội họa của họa sĩ Ngọc Linh. Không theo thứ tự niên biểu thông thường, triển lãm gồm các tác phẩm hội họa, thiết kế bối cảnh và poster cho các bộ phim điện ảnh Việt Nam, chân dung, phong cảnh, tĩnh vật…

Trong các tác phẩm hội họa, Hà Nội là nguồn cảm hứng sáng tạo bất tận của ông, với nhiều tác phẩm ghi dấu về một thời cổ kính, nay đã biến mất hoặc thay đổi so với trước kia. Công chúng yêu mỹ thuật có thể thấy, là người dân tộc Tày, lại dành nhiều năm tuổi trẻ gắn bó với quân ngũ, với núi rừng phía Bắc, tranh vẽ về phong cảnh, sinh hoạt của các dân tộc thiểu số là mảng đề tài nổi bật trong sự nghiệp hội họa của Ngọc Linh.

Họa sĩ Trịnh Lữ nhận xét: “Phẩm chất hội họa đáng quý của Ngọc Linh là ở chỗ những hình ông tạo nên đều có một vẻ “hùng biện” riêng, khiến người xem phải chú ý lắng nghe; và các yếu tố về nét, mảng sáng tối và màu sắc khiến cái hình ấy có sức mạnh diễn đạt đầy cảm xúc. Phẩm chất hội họa này bộc lộ cả trong mảng hội họa điện ảnh của ông. Hình như những gì Ngọc Linh muốn vẽ đều hiện lên trong tâm thức ông như một cảnh trí điện ảnh - một setting, một phông nền cho một chuỗi hành động kịch nào đó. Ông kể chuyện bằng tranh. Chắc cũng vì thế mà Ngọc Linh có vẻ tung tăng sung sướng nhất khi vẽ những toàn cảnh của những câu chuyện lớn, với núi non sông ngòi làng bản trải dài, những “ngựa xe như nước áo quần như nêm” màu sắc ngời ngời. Ông vẽ những cảnh ấy chẳng cần người mẫu hoặc ảnh chụp tham khảo. Tất cả cứ từ tâm tưởng mà hiện hình lên tranh…”.

Tham gia cách mạng từ trẻ, trải qua bao năm tháng chiến tranh khốc liệt, nhưng các sáng tác của họa sĩ Ngọc Linh không có súng ống, khói lửa, mà thay vào đó là phong cảnh thiên nhiên, về mùa xuân, về phố phường Hà Nội… Theo nhà sử học Dương Trung Quốc, “là người trải qua 2 cuộc kháng chiến, chiến tranh, nhưng tất cả tác phẩm của họa sĩ Ngọc Linh đều nói về cảnh tượng hòa bình, ao ước của người cầm súng là như vậy, cho nên sức sống của chúng rất bền qua thời gian…”.

Thảo Nguyên