Hóa giải những rào cản xuất khẩu

Cơ hội và thách thức đan xen

Đánh giá về thị trường EU, ông Lê Thanh Hòa - Phó Cục trưởng Cục Chất lượng, chế biến và Phát triển thị trường nông sản (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn - NNPTNT) cho biết, xuất khẩu nông sản vào thị trường EU có sự tăng trưởng khá nhanh trong thời gian qua. Nếu như năm 2020, Việt Nam xuất khẩu khoảng 2,91 tỷ USD nông sản sang EU, thì đến năm 2024, chúng ta lập kỷ lục về xuất khẩu nông sản sang EU với 4,21 tỷ USD. Tuy nhiên, ông Hòa cho hay EU là thị trường có tiêu chuẩn chất lượng và an toàn thực phẩm rất cao. Các sản phẩm xuất khẩu sang thị trường này phải đáp ứng các quy định SPS (kiểm tra an toàn thực phẩm và kiểm dịch, phụ gia thực phẩm…) và TBT (rào cản kỹ thuật thương mại), với dư lượng tối đa thuốc bảo vệ thực phẩm thấp.

Để giữ vững thị trường xuất khẩu, doanh nghiệp cần tuân thủ các quy chuẩn, quy định về chất lượng từ các thị trường nhập khẩu. Ảnh: Chu Khôi

Bà Nguyễn Thị Huyền, Văn phòng Thông báo và Điểm hỏi đáp quốc gia về vệ sinh dịch tễ và kiểm dịch động, thực vật Việt Nam (Văn phòng SPS Việt Nam) cũng cho biết, EU có nhiều quy định để kiểm soát các rủi ro về sức khỏe cộng đồng và thực hiện những ý kiến của cơ quan an toàn thực phẩm của châu Âu đối với sản phẩm nông sản nhập khẩu.

Đơn cử, Quy định (EC) số 852/2024 và 853/2004 của Nghị viện và Hội đồng châu Âu ngày 29/4/2004 đặt ra các quy tắc vệ sinh cụ thể đối với thực phẩm, trong đó, sản phẩm có nguồn gốc động vật. Hai quy định này quy định rất cụ thể các yêu cầu đối với thực phẩm từ khi sản xuất đến khi thành sản phẩm bao gồm tiêu chuẩn doanh nghiệp (DN) phải tuân theo, quy trình kiểm soát, đăng ký, yêu cầu khi vận chuyển, nhà xưởng... Trong đó, các cơ sở sản xuất thực phẩm tổng hợp phải được đăng ký hoặc được châu Âu phê duyệt, tùy vào tính chất sản phẩm.

Thống kê của Văn phòng SPS Việt Nam cho thấy, ngoài việc tăng số lượng cảnh báo trong năm 2024, Việt Nam còn bị tăng đột biến số lượng cảnh báo về thực phẩm mới.

Chủ động giữ thị trường

Bộ NNPTNT thông tin, vừa qua, nhiều loại thực phẩm xuất khẩu của Việt Nam liên tục bị EU cảnh báo, khiến Việt Nam có nguy cơ mất thị trường xuất khẩu tỷ USD nếu không có biện pháp chấn chỉnh kịp thời.

Nguyên nhân được chỉ ra là do một số DN chưa đăng ký lưu hành các sản phẩm có chứa thành phần từ thực phẩm mới, vi phạm quy trình phê duyệt của châu Âu. Nhiều trường hợp khai báo không đúng theo hồ sơ đăng ký về nguyên liệu...

Theo ông Ngô Xuân Nam - Phó Giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam, có 4 nguyên nhân khiến nông sản, thực phẩm Việt Nam nhận cảnh báo, bao gồm nguyên nhân từ vùng trồng, từ vùng nuôi thủy sản, từ cơ sở đóng gói/sơ chế/chế biến, và nguyên nhân từ cơ quan quản lý. Đáng chú ý, thực tế cho thấy, cơ quan quản lý địa phương chưa sát sao với vấn đề liên quan đến SPS. Đến ngày 20/2/2025, mới chỉ có 18/63 (28,5%) tỉnh, thành phố xây dựng kế hoạch thực hiện QĐ 534/QĐ-TTg về Phê duyệt Đề án SPS. Việc truy xuất nguồn gốc sản phẩm cũng chưa được quan tâm đúng mức.

Đề án SPS đặt mục tiêu đến năm 2025, tỷ lệ quy chuẩn kỹ thuật về chất lượng an toàn thực phẩm nông, lâm, thủy sản hài hòa tiêu chuẩn quốc tế đạt 70%. Đồng thời, 100% cán bộ quản lý an toàn thực phẩm và kiểm dịch động, thực vật các cấp được bồi dưỡng, cập nhật hàng năm về chuyên môn nghiệp vụ. 80% các mặt hàng và thị trường trọng điểm tương ứng được xây dựng cẩm nang hướng dẫn tuân thủ các biện pháp SPS;100% các địa phương kiện toàn đầu mối hỏi đáp các quy định SPS của thị trường.

“Những nội dung trong đề án nhằm giải quyết một cách căn cơ, bền vững những vấn đề mà chuỗi nông sản xuất khẩu của Việt Nam đang mắc phải. Vì vậy, việc triển khai nghiêm túc quy định của Đề án là giải pháp then chốt để hàng nông sản Việt ứng phó với những quy định khắt khe từ các thị trường” - ông Nam nhấn mạnh.

Trước hàng rào chất lượng được đặt ra tại thị trường EU, đại diện Văn phòng SPS Việt Nam cho rằng, giải pháp trước mắt là phải hỗ trợ DN đáp ứng các quy định an toàn thực phẩm của EU. Theo đó, phải tăng cường cập nhật thông tin và phổ biến các tiêu chuẩn mới của EU đến người sản xuất (nông dân, hợp tác xã, DN) thực hiện đáp ứng đầy đủ các quy định về vệ sinh, an toàn thực phẩm, an toàn dịch bệnh của thị trường EU...

“Các DN cần cập nhật thay đổi các quy định của EU thường xuyên. Cùng với đó, liên hệ Văn phòng SPS Việt Nam để được hướng dẫn cụ thể về các thay đổi. Về phía các địa phương cần tăng cường kiểm tra, giám sát chặt chẽ chuỗi cung ứng, vùng nguyên liệu, các khâu sản xuất, các cơ sở sơ chế, chế biến, đóng gói, vận chuyển nhằm đảm bảo đáp ứng quy định về các biện pháp vệ sinh dịch tễ và kiểm dịch động, thực vật” - bà Huyền nhấn mạnh.

Lê Bảo