Gỡ 'rào cản' để tăng tính hấp dẫn của môi trường kinh doanh Việt Nam

Nhiều doanh nghiệp châu Âu đánh giá Việt Nam là một điểm đến đầu tư hấp dẫn, nhiều tiềm năng. Ảnh minh họa: S.T

Việt Nam là một điểm đến đầu tư tiềm năng

Đánh giá về nền kinh tế Việt Nam, tại Lễ ra mắt Sách Trắng 2025 mới diễn ra, ông Bruno Jaspaert - Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu (EuroCham) tại Việt Nam chia sẻ, trong những năm qua, nền kinh tế Việt Nam đã thể hiện rõ sự kiên cường qua những thành tựu kinh tế ấn tượng đạt được. Đơn cử, năm 2024, bất chấp dự báo thách thức từ các chuyên gia kinh tế toàn cầu, Việt Nam đã vượt xa kỳ vọng với mức tăng trưởng GDP ấn tượng 7,09%. Dù rủi ro ngoại cảnh vẫn chi phối các thảo luận về triển vọng tương lai, nhưng những lợi thế nội tại của Việt Nam như nền chính trị ngày càng ổn định vững chắc, hệ thống cơ sở hạ tầng phát triển nhanh chóng, chi phí năng lượng cạnh tranh và tầm nhìn chiến lược dài hạn, đang củng cố vị thế của Việt Nam, tạo nền tảng thuận lợi cho tăng trưởng bền vững và bứt phá hơn so với nhiều quốc gia láng giềng trong khu vực Đông Nam Á.

Cũng theo Lãnh đạo EuroCham, dưới sự lãnh đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm, Việt Nam đang nỗ lực để bước vào một kỷ nguyên mới với mục tiêu đầy tham vọng là trở thành quốc gia có thu nhập cao vào năm 2045. Để có thể hiện thực hóa khát vọng này, Việt Nam đang tập trung đẩy mạnh đổi mới sáng tạo và cải cách giáo dục, tích cực phát triển những dự án cơ sở hạ tầng mang tính chiến lược nhằm kích thích tăng trưởng kinh tế, song hành với việc nâng cao chất lượng nguồn lao động.

Đặc biệt, các cải cách cơ cấu bộ máy hành chính đã và đang diễn ra ở cấp Bộ, ngành và địa phương với mục tiêu trọng tâm là nhằm tăng cường hiệu quả quản lý và đơn giản hóa thủ tục hành chính, sẽ trở thành “chìa khóa” để thúc đẩy và mở rộng không gian tăng trưởng của nền kinh tế.

“Đây là thời khắc mang tính bước ngoặt, khi những quyết sách táo bạo và tư duy đột phá trở thành yêu cầu cấp thiết để nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia trong một thế giới đầy biến động. Điều này không chỉ là một tham vọng, mà là một định hướng rõ ràng rằng Việt Nam nhận thức sâu sắc cần phải hành động và hàng loạt cải cách quyết đoán đang được triển khai nhằm củng cố vị thế của đất nước như một trung tâm đầu tư toàn cầu năng động và đầy sức cạnh tranh” - ông Bruno Jaspaert nhấn mạnh.

Đánh giá về môi trường kinh doanh của Việt Nam, ông Bruno Jaspaert cho biết, các doanh nghiệp (DN) châu Âu đã và đang nhìn nhận Việt Nam như một điểm đến đầu tư đầy tiềm năng. Đáng chú ý, 3 trong 4 DN châu Âu được khảo sát sẵn sàng giới thiệu Việt Nam là điểm đến đầu tư hấp dẫn, trong khi hơn 70% DN có kế hoạch mở rộng hoạt động đầu tư kinh doanh tại Việt Nam trong thời gian tới.

Những đánh giá tích cực về môi trường kinh doanh của Việt Nam cũng được thể hiện rõ qua Báo cáo Chỉ số niềm tin kinh doanh (BCI) quý IV/2024 của EuroCham, khi điểm số tăng lên mức 61,8 điểm - con số tích cực nhất kể từ kỳ khảo sát vào đầu năm 2022. Sự cải thiện này không chỉ thể hiện qua các cuộc đối thoại trực tiếp giữa DN và các cơ quan quản lý nhà nước, mà còn từ những chính sách cụ thể mà Chính phủ đã ban hành như điều chỉnh quy định về xuất nhập khẩu và tăng cường các chính sách hỗ trợ phát triển năng lượng tái tạo...

Cũng đánh giá cao những nỗ lực cải cách của Việt Nam, đặc biệt là trong công cuộc cải tổ hệ thống bộ máy nhà nước, Đại sứ Liên minh châu Âu tại Việt Nam Julien Guerrier cho rằng đây là minh chứng cho cam kết mạnh mẽ của Chính phủ trong việc xây dựng một bộ máy hành chính hiện đại, hiệu quả và năng động, sẵn sàng thích ứng với những thách thức, biến động của môi trường toàn cầu.

Một “điểm sáng” nữa của Việt Nam được Đại sứ Julien Guerrier chỉ ra, đó là trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng gia tăng, Việt Nam đã đặt ra những mục tiêu đầy tham vọng nhằm chuyển đổi sang nền kinh tế phát thải thấp. Theo đó, Chính phủ Việt Nam đã và đang đẩy mạnh các chính sách phát triển năng lượng tái tạo và thị trường carbon nội địa, nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu đối với nền kinh tế và sinh kế của người dân. Những nỗ lực này không chỉ phù hợp với các cam kết quốc tế như Thỏa thuận Paris, mà còn đặt nền móng vững chắc để Việt Nam hướng tới một tương lai phát triển bền vững hơn, khi sự phát triển kinh tế được cân bằng với bảo vệ môi trường.

Ông Bruno Jaspaert - Chủ tịch EuroCham chia sẻ tại Lễ ra mắt Sách Trắng 2025, do EuroCham tổ chức ngày 11/4, tại Hà Nội. Ảnh: D.T

Vẫn còn những rào cản cần tháo gỡ

Bên cạnh những “điểm sáng”, các DN châu Âu đánh giá Việt Nam vẫn còn những hạn chế nhất định đòi hỏi cần tiếp tục cải thiện để nâng cao tính minh bạch, hiệu quả và sức hấp dẫn của môi trường kinh doanh Việt Nam, trong đó nổi bật là 5 vấn đề, bao gồm: chính sách thị thực; thủ tục nhập cảnh và hạ tầng sân bay; giấy phép lao động; hoàn thuế giá trị gia tăng (VAT) và thủ tục hải quan.

“Đây là những điểm nghẽn mang tính hệ thống, từ lâu đã được cộng đồng DN châu Âu nhận diện là rào cản trong quá trình vận hành và mở rộng đầu tư. Việc cải thiện các lĩnh vực này sẽ giúp cắt giảm đáng kể thủ tục hành chính rườm rà, củng cố niềm tin từ các nhà đầu tư quốc tế và nâng cao năng lực cạnh tranh dài hạn cho nền kinh tế Việt Nam” – ông Bruno Jaspaert nhấn mạnh.

Phân tích cụ thể về các “điểm nghẽn” trên, các DN châu Âu chỉ rõ, về chính sách thị thực, Chính phủ đã và đang nới lỏng các yêu cầu về thị thực và đơn giản hóa thủ tục hành chính để tạo điều kiện thuận lợi hơn cho du khách quốc tế đến Việt Nam. Theo đó, Việt Nam đã thực hiện miễn thị thực cho công dân của 16 quốc gia với thời gian lưu trú lên tới 45 ngày, đóng góp đáng kể vào sự phát triển của hoạt động du lịch và thương mại. Tuy nhiên, so với các nước trong khu vực như Thái Lan và Malaysia, Việt Nam vẫn cần phải cải thiện chính sách thị thực để nâng cao tính cạnh tranh.

Theo đó, để tối đa hóa lợi ích, Việt Nam cần thực hiện một số giải pháp như: áp dụng hệ thống thị thực phân cấp; mở rộng miễn thị thực cho toàn bộ các quốc gia EU, Australia và New Zealand; đầu tư vào hạ tầng số để cải thiện quy trình cấp thị thực điện tử; xem xét sáng kiến thị thực chung Đông Nam Á nhằm tăng cường kết nối khu vực.

Về thủ tục nhập cảnh và cơ sở hạ tầng giao thông ở sân bay, theo các nhà đầu tư, ngành du lịch Việt Nam đang phát triển mạnh, nhưng những bất cập trong thủ tục nhập cảnh và hạ tầng sân bay đang làm giảm trải nghiệm của du khách như: thời gian chờ đợi kéo dài, thiếu làn ưu tiên dành cho các nhà đầu tư, khách tham dự sự kiện MICE (du lịch kết hợp hội thảo), bãi đỗ xe hạn chế…

Những vấn đề bất cập này cần sớm khắc phục, đặc biệt là Việt Nam cần có kế hoạch mở rộng các sân bay để đáp ứng lượng hành khách ngày càng tăng. Cùng với đó, việc hiện đại hóa hạ tầng sân bay không chỉ giúp nâng cao trải nghiệm du lịch mà còn thu hút đầu tư, nâng cao vị thế của Việt Nam trên bản đồ du lịch và kinh tế toàn cầu.

Về giấy phép lao động cho người nước ngoài, theo EuroCham việc đơn giản hóa thủ tục hành chính đối với quy định cấp giấy phép lao động cho người nước ngoài sẽ giúp Việt Nam thu hút các nhà quản lý, giám đốc điều hành, chuyên gia và lao động kỹ thuật trình độ cao - những nhân tố then chốt trong các ngành công nghệ tiên tiến và đem lại giá trị gia tăng lớn.

Do đó, EuroCham đề xuất, Chính phủ cần phân quyền cấp phép lao động về cho địa phương nơi DN đặt trụ sở chính để tăng tính linh hoạt; đơn giản hóa quy trình xét duyệt trước khi tuyển dụng, thay vì yêu cầu đăng tin tuyển dụng và chờ phê duyệt nhu cầu lao động nước ngoài; đảm bảo áp dụng nhất quán quy định pháp luật tại các địa phương, tránh tình trạng mỗi địa phương có cách hiểu và thực hiện khác nhau, gây khó khăn cho DN trong việc tuân thủ quy định.

Về hoàn thuế giá trị gia tăng, nhiều DN nước ngoài phản ánh họ gặp khó khăn về vấn đề hoàn thuế giá trị gia tăng đúng thời hạn, ảnh hưởng đến dòng tiền và hoạt động kinh doanh. Nguyên nhân chủ yếu đến từ quy định chưa rõ ràng, quy trình xác minh hóa đơn kéo dài và yêu cầu hồ sơ cồng kềnh, đặc biệt đối với hoàn thuế trong ngành xây dựng hoặc xuất khẩu.

Do đó, để cải thiện môi trường đầu tư, các DN kiến nghị, cơ quan thuế cần đẩy nhanh tiến độ hoàn thuế, đơn giản hóa thủ tục và cung cấp hướng dẫn đồng bộ trong các văn bản hướng dẫn thi hành Luật Thuế giá trị gia tăng sửa đổi.

Đối với các quy trình hải quan, theo các DN châu Âu, Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức lớn trong hoạt động hải quan, cản trở dòng chảy thương mại và đầu tư hiệu quả. Các vấn đề trọng yếu bao gồm việc DN nhập khẩu gặp khó khăn trong việc khai báo thuế suất ưu đãi do quy trình không thống nhất, dẫn đến bị xử phạt khi có sai sót. Việc cơ quan hải quan sử dụng cơ sở dữ liệu tham chiếu nội bộ để xác định trị giá hải quan gây ra tranh chấp khi DN không thể chứng minh sự chênh lệch giá, làm suy giảm niềm tin vào quy trình. Việc áp dụng mã HS thiếu nhất quán, thiếu minh bạch và không có thời gian chuyển tiếp phù hợp...

Từ thực tế đó, những khuyến nghị chính được các DN đưa ra bao gồm: phân biệt rõ giữa lỗi hành chính và vi phạm pháp luật trong quy trình hải quan; đảm bảo tính linh hoạt trong việc di chuyển hàng hóa trong và giữa các khu vực hải quan; cung cấp cơ sở giải trình minh bạch về trị giá hải quan, phù hợp với tiêu chuẩn của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO); đẩy nhanh quá trình số hóa hải quan, đặc biệt là triển khai cấp C/O điện tử; công bố căn cứ pháp lý rõ ràng cho mã HS và đảm bảo thời gian thực hiện phù hợp…

“Những cải cách này sẽ góp phần đáng kể trong việc nâng cao vị thế của Việt Nam như một trung tâm trung chuyển toàn cầu và củng cố năng lực cạnh tranh thương mại quốc tế của Việt Nam” – ông Bruno Jaspaert nhấn mạnh./.

TUẤN MINH