Gỡ rào cản cho công nghiệp văn hóa phát triển

Còn những điểm nghẽn

Năm 2024, đánh dấu sự chuyển biến về công nghiệp văn hóa từ chính sách đến thực tiễn. Công nghiệp văn hóa đang trở thành xu hướng và được xác định là thành phần quan trọng đóng góp vào sự tăng trưởng của đất nước. Các cơ chế, chính sách liên quan đến thúc đẩy sáng tạo tiếp tục được hoàn thiện.

Hai đêm concert "Anh trai say hi" tại Hà Nội thu hút 90.000 khán giả tới xem. Ảnh: BTC

Công nghiệp văn hóa được bình chọn là một trong 10 sự kiện tiêu biểu của ngành VHTT&DL năm 2024 với sự đột phá bởi các chương trình có tầm vóc, sức thu hút và hiệu ứng xã hội lớn. Đơn cử như Lễ hội Thiết kế sáng tạo Hà Nội 2024, concert của các chương trình “Anh trai vượt ngàn chông gai”, “Anh trai say hi”, chương trình Jazz quốc tế lần thứ I – Nha Trang 2024…

Nói về những concert trên thu hút hàng trăm nghìn khán giả tham dự, Thứ trưởng Bộ VHTT&DL Hồ An Phong cho rằng, điều này cho thấy nghệ thuật biểu diễn của Việt Nam có nhiều tiềm năng phát triển thông qua các sản phẩm cụ thể, đóng vai trò quan trọng trong thúc đẩy phát triển công nghiệp văn hóa và kinh tế - xã hội.

Với cấp địa phương, công nghiệp văn hóa cũng có sức lan tỏa lớn. Tại TP Hồ Chí Minh, hiện nay, toàn TP có hơn 17.600 doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh thuộc lĩnh vực văn hóa. Đóng góp của các ngành công nghiệp văn hóa trong GRDP ngày càng tăng, thể hiện vị thế của ngành đối với phát triển kinh tế của TP (GRDP năm 2010 chiếm tỷ lệ 3,77%, đến năm 2019 chiếm tỷ lệ 3,88%, hiện tại mức tăng trưởng đã vượt lên con số trên 5%).

Lễ hội Thiết kế sáng tạo Hà Nội năm 2024 thu hút gần 30.000 người dân tới tham quan, trải nghiệm. Ảnh: BTC

Tuy nhiên, theo Phó Chủ tịch UBND TP Hồ Chí Minh Trần Thị Diệu Thúy, trước yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, tốc độ đô thị hóa nhanh, nhiều tiềm năng và thế mạnh về công nghiệp văn hóa chưa được phát huy tối đa. Cơ chế, chính sách, ưu đãi về thuế… chưa tạo động lực để thu hút doanh nghiệp đầu tư phát triển vào lĩnh vực văn hóa.

Bên cạnh đó, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về quản lý, tổ chức, hoạt động trên lĩnh vực công nghiệp văn hóa chưa đầy đủ. Vấn đề vi phạm bản quyền, sở hữu trí tuệ đang diễn biến phức tạp. Các giải pháp bảo vệ sự sáng tạo chưa thực sự hữu hiệu, cần biện pháp chế tài đủ sức răn đe nhằm góp phần quản lý, thực hiện quyền tác giả tốt hơn.

Ngoài ra, theo PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương - Viện trưởng Viện Văn hóa nghệ thuật quốc gia Việt Nam, thách thức trong việc phát triển các ngành công nghiệp văn hóa hiện nay chính là việc thiếu hụt nguồn nhân lực có năng lực kinh doanh, điều hành và quản trị những doanh nghiệp văn hóa. Quy mô vốn của những doanh nghiệp văn hóa còn nhỏ, khả năng cạnh tranh với doanh nghiệp nước ngoài còn thấp.

Khơi thông nguồn lực cho phát triển

Các ngành công nghiệp văn hóa của Việt Nam đang trở thành một ngành kinh tế quan trọng. Để thúc đẩy công nghiệp văn hóa phát triển, việc tháo gỡ khó khăn, rào cản cho lĩnh vực này được xem là nhiệm vụ trọng tâm của ngành VHTT&DL.

Chương trình nghệ thuật thực cảnh tại Lễ hội Sen Hà Nội 2024. Ảnh: Duy Khánh

Theo Phó Chủ tịch UBND TP Hồ Chí Minh Trần Thị Diệu Thúy, hiện tại lĩnh vực văn hóa và thể thao vẫn chưa được ưu đãi về thuế để thu hút doanh nghiệp đầu tư, thuế đất vẫn theo giá thị trường. Thêm vào đó, Luật Thuế giá trị gia tăng (sửa đổi) đã được Quốc hội khóa XV thông qua tại Kỳ họp thứ 8, trong đó đã bỏ quy định các hàng hóa, dịch vụ của hoạt động văn hóa, triển lãm, thể dục, thể thao, biểu diễn nghệ thuật, sản xuất phim, nhập khẩu, phát hành phim và chiếu phim được hưởng thuế suất giá trị gia tăng ưu đãi 5% trước đây, thay vào đó là chịu thuế suất 10% theo mức thuế chung. Đây là những khó khăn trong việc khuyến khích các nhà đầu tư tham gia, cần có chính sách tháo gỡ nhằm góp phần đưa công nghiệp văn hóa trở thành động lực tăng trưởng kinh tế.

Đồng quan điểm trên, PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương cho rằng, trước mắt cần có chính sách ưu đãi về thuế thu nhập doanh nghiệp, ưu đãi về tiền thuê đất cho những doanh nghiệp văn hóa cũng như luật đầu tư, tài trợ, hiến tặng để tạo điều kiện thu hút vốn đầu tư và các nguồn lực đa dạng từ xã hội cho lĩnh vực văn hóa.

Đồng thời đầu tư phát triển, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực; giáo dục và đào tạo chuyên sâu trong các lĩnh vực như bảo tồn di sản, nghệ thuật, truyền thông văn hóa... để tạo ra một thế hệ chuyên gia có năng lực đóng góp vào việc phát triển văn hóa quốc gia.

Bên cạnh đó, theo các chuyên gia, phải xây dựng hạ tầng đồng bộ để thu hút đầu tư, hình thành các trung tâm công nghiệp văn hóa tại các vùng kinh tế trọng điểm. Ngoài ra triển khai các dự án hỗ trợ hoạt động sáng tạo, hình thành các không gian văn hóa và hỗ trợ khởi nghiệp về công nghiệp văn hóa.

Lễ hội đền Hai Bà Trưng, huyện Mê Linh đổi mới trong cách tổ chức, thu hút đông đảo người dân, du khách. Ảnh: Phạm Hùng

Chỉ thị số 30/CT-TTg ngày 29/8/2024 của Thủ tướng Chính phủ về việc phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam nhấn mạnh, Việt Nam có tiềm năng, lợi thế lớn về nhiều mặt để phát triển các ngành công nghiệp văn hóa, góp phần tạo động lực mới cho sự phát triển đất nước và phù hợp với xu thế của thời đại.

Để phát triển các ngành công nghiệp văn hóa trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, phải có sự đồng bộ về chủ trương, thể chế, nguồn lực và tranh thủ thời cơ. Trong bối cảnh đó, Bộ VHTT&DL đã xây dựng dự thảo Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, đang lấy ý kiến các ngành, địa phương.

Thứ trưởng Bộ VHTT&DL Hồ An Phong cho rằng, khi được ban hành, chiến lược phải nâng cao nhận thức của toàn xã hội, vị thế của các ngành công nghiệp văn hóa cũng như tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc, huy động được nguồn lực cho sự phát triển. “Không chỉ nghệ thuật biểu diễn, phát triển các ngành công nghiệp văn hóa đều phải có những sản phẩm cụ thể, đưa được vào thị trường, giúp Nhân dân được hưởng thụ các giá trị” - Thứ trưởng Hồ An Phong cho hay.

Thiên Tú