Gỡ dứt điểm 'nút thắt' cho dự án chống ngập 10.000 tỷ ở TPHCM

5 năm đình trệ

Dự án giải quyết ngập do triều khu vực TPHCM có xét đến yếu tố biến đổi khí hậu - giai đoạn 1 được xem là một trong những dự án hạ tầng trọng điểm của TPHCM. Với tổng vốn đầu tư gần 10.000 tỷ đồng theo hình thức BT, công trình do Công ty CP Đầu tư xây dựng Trung Nam (Trung Nam Group) làm chủ đầu tư, khởi công từ giữa năm 2016.

Cống ngăn triều Mương Chuối (huyện Nhà Bè). Các hạng mục đã đạt 96% khối lượng nhưng đã ngừng thi công nhiều năm. Ảnh: Duy Anh

Quy mô dự án gồm 6 cống kiểm soát triều lớn (Tân Thuận, Bến Nghé, Phú Xuân, Mương Chuối, Cây Khô, Phú Định) kết hợp gần 8 km đê bao ven sông nhằm kiểm soát triều cường, ngăn nước mặn xâm nhập, đồng thời điều tiết nước mưa. Nếu hoàn thành, dự án sẽ bảo vệ diện tích hơn 570 km², với khoảng 6,5 triệu dân sinh sống ở khu vực trung tâm TP.HCM và vùng ven sông Sài Gòn – nơi thường xuyên bị đe dọa bởi ngập lụt do triều cường và mưa lớn.

Được kỳ vọng sẽ “thay da đổi thịt” cho khả năng chống ngập của đô thị lớn nhất cả nước, công trình từng được đẩy nhanh tiến độ với mục tiêu hoàn thành trong vòng 3 năm. Tuy nhiên, từ năm 2020 đến nay, toàn bộ dự án buộc phải tạm dừng thi công.

Cống Phú Xuân - một trong 6 cống kiểm soát triều lớn của dự án chống ngập 10.000 tỷ. Ảnh: Duy Anh

Nguyên nhân chính khiến dự án đình trệ là vướng mắc pháp lý và chưa thể hoàn tất thủ tục thanh toán theo hình thức BT. Cụ thể, theo hợp đồng ký kết trước khi Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP) có hiệu lực, TPHCM sẽ thanh toán cho nhà đầu tư bằng quỹ đất. Tuy nhiên, các thủ tục liên quan đến định giá đất, phê duyệt phương án thanh toán hiện vẫn chưa thể hoàn thành.

Theo nhà đầu tư, việc dự án bị đình trệ khiến doanh nghiệp thiệt hại nặng. Chi phí phát sinh, đặc biệt là lãi vay ngân hàng, lên đến hơn 1,7 tỷ đồng mỗi ngày. Bên cạnh đó, dù đã hoàn tất hơn 90% khối lượng công trình, dự án vẫn “trùm mền” trong khi mưa ngập, triều cường tiếp tục đe dọa cuộc sống người dân.

Mới đây, Bộ Tài chính trình Chính phủ tờ trình và dự thảo nghị quyết tháo gỡ khó khăn, vướng mắc liên quan đến 2 dự án BT ở TPHCM. Trong đó có giải quyết ngập do triều khu vực TP.HCM có xét đến yếu tố biến đổi khí hậu giai đoạn 1 và dự án đầu tư xây dựng đoạn tuyến kết nối từ đường Phạm Văn Đồng đến nút giao thông Gò Dưa - quốc lộ 1, TP. Thủ Đức (thuộc tuyến Vành đai 2 TPHCM)

Theo Bộ Tài chính, 2 dự án BT nêu trên đã thực hiện trong thời gian dài (các dự án được ký hợp đồng từ năm 2016). Mặc dù Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo các bộ, ngành, UBND Thành phố quan tâm tháo gỡ nhưng chưa được xử lý dứt điểm; đến nay vẫn chưa thực hiện được thủ tục thanh toán cho các nhà đầu tư thực hiện dự án; các dự án đều ngừng thi công từ năm 2020.

Việc kéo dài thời gian thực hiện 2 dự án BT nêu trên sẽ làm tăng chi phí đầu tư; lãng phí nguồn lực Nhà nước, nhà đầu tư và xã hội; giảm hiệu quả đầu tư các dự án. Đồng thời, ảnh hưởng tiêu cực cuộc sống và sinh hoạt của người dân khu vực xung quanh các dự án; ảnh hưởng đến niềm tin của các nhà đầu tư. Do đó, để khơi thông điểm nghẽn, huy động các nguồn lực xã hội, phát huy hiệu quả đầu tư, tránh lãng phí, thất thoát, việc xử lý vướng mắc của các dự án là cần thiết.

Cống ngăn triều Phú Xuân. Ảnh: Duy Anh

Gỡ dứt điểm 'nút thắt'

Để đảm bảo tiến độ xử lý khó khăn, vướng mắc đối với 2 dự án BT nêu trên theo chỉ đạo của Ban Nội chính Trung ương và Chính phủ, sớm đưa các dự án đi vào hoạt động, tránh lãng phí nguồn lực của Nhà nước, doanh nghiệp và xã hội, Bộ Tài chính kiến nghị xây dựng Nghị quyết Chính phủ riêng để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc đối với các dự án này.

Hiện TPHCM đang thực hiện thủ tục điều chỉnh (tính chất dự án không thay đổi, chỉ tăng tổng mức đầu tư do thời gian thực hiện kéo dài và phát sinh lãi vay), với tổng mức điều chỉnh trên 10.000 tỷ đồng.

Trên cơ sở tiếp thu, giải trình, ý kiến của UBND TPHCM các Bộ, cơ quan liên quan, Bộ Tài chính kiến nghị như sau:

Về việc điều chỉnh 2 dự án BT, Bộ Tài chính cho rằng các Hợp đồng BT của các dự án được ký giữa UBND TPHCM và các nhà đầu tư trước thời điểm Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư có hiệu lực. Theo quy định, các dự án được tiếp tục thực hiện, thanh toán theo quy định của các hợp đồng BT đã ký kết và quy định của pháp luật tại thời điểm ký kết hợp đồng.

Bên cạnh đó, việc UBND TPHCM kiến nghị cho phép thành phố điều chỉnh báo cáo nghiên cứu khả thi của dự án mà không thực hiện thủ tục điều chỉnh chủ trương đầu tư là có cơ sở pháp lý.

Quy mô dự án gồm 6 cống kiểm soát triều (Tân Thuận, Bến Nghé, Phú Xuân, Mương Chuối, Cây Khô, Phú Định). Ảnh: Duy Anh

Về việc tái cấp vốn, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã khẳng định sẽ điều chỉnh quyết định tái cấp vốn để giải ngân tiếp số tiền tái cấp vốn khoảng 1.800 tỷ đồng cho BIDV sau khi UBND TPHCM, nhà đầu tư BT, BIDV hoàn thành các thủ tục điều chỉnh, ký kết hợp đồng BT, hợp đồng tín dụng và BIDV có đề nghị điều chỉnh quyết định tái cấp vốn.

Về quỹ đất thanh toán cho nhà đầu tư, theo Bộ Tài chính, đối với nhóm quỹ đất thuộc diện sắp xếp lại, xử lý tài sản công theo quy định tại khoản 7, Điều 6 Nghị quyết số 98 của Quốc hội, UBND TPHCM có thẩm quyền quyết định. Đối với nhóm quỹ đất đã được Nhà nước giải phóng mặt bằng, việc thực hiện phải tuân thủ theo quy định tại khoản 1, Điều 17 Nghị định số 69/2019/NĐ-CP, được sửa đổi, bổ sung tại khoản 3, Điều 90 Nghị định số 35/2021/NĐ-CP.

Cũng theo Bộ Tài chính, việc thanh toán hợp đồng BT được thực hiện bằng quỹ đất theo nguyên tắc ngang giá, trường hợp có chênh lệch thì thực hiện bù trừ bằng tiền hoặc quỹ đất khác. Do vậy Bộ đề nghị UBND TPHCM thanh toán hợp đồng hợp đồng BT bằng quỹ đất, trường hợp giá trị quỹ đất thanh toán nhỏ hơn giá trị hợp đồng đã ký kết, phần còn lại sẽ được thanh toán bằng tiền từ nguồn vốn đầu tư công của thành phố. Thành phố chịu trách nhiệm toàn diện trong việc xác định cụ thể giá đất để tính thu tiền sử dụng đất, tiền thu đất của các khu đất dự kiến thanh toán, bảo đảm tuân thủ quy định của pháp luật về đất đai.

Cống Tân Thuận (quận 7) đã đạt hơn 93% khối lượng hưng cũng dừng thi công nhiều năm. Ảnh: Duy Anh

UBND TPHCM phối hợp với Kiểm toán Nhà nước thực hiện việc kiểm toán dự án làm cơ sở tổ chức thanh, quyết toán vốn đầu tư xây dựng công trình theo đúng quy định của pháp luật, bảo đảm hài hòa lợi ích của nhà nước và nhà đầu tư, hiệu quả sử dụng vốn nhà nước, sớm đưa dự án vào vận hành, khai thác, không để lãng phí, thất thoát.

Hữu Huy