Giữa thế giới chạy bằng thuật toán, thơ vẫn đi bằng trái tim

Quang cảnh tọa đàm.

Người tin rằng thơ không cứu rỗi thế giới, nhưng có thể cứu rỗi con người

Phát biểu đề dẫn, nhà văn Nguyễn Quang Thiều - Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam, cho rằng: Thơ Nguyễn Tiến Thanh là tiếng nói đặc biệt. Ở đó có nỗi thao thức của con người trước hiện thực biến động, có khát vọng tìm lại bản thể giữa đời sống nhiều biến ảo và điều quý nhất là nhà thơ luôn trung thành với cảm xúc thật, với lao động chữ nghĩa và trách nhiệm của người cầm bút.

Theo nhà văn Nguyễn Quang Thiều, thơ Nguyễn Tiến Thanh có nội lực từ chiêm nghiệm, niềm tin, thái độ sáng tạo. Nguyễn Tiến Thanh là người tin rằng thơ không cứu rỗi thế giới, nhưng có thể cứu rỗi con người khỏi sự chai sạn của tâm hồn. Bởi lẽ đó, anh luôn viết với thái độ nghiêm cẩn, coi mỗi con chữ như một sinh thể. Đó là điều khiến bạn đọc trân trọng ở anh - người lao động trong nghệ thuật luôn trở về với bản chất tinh khôi của ngôn ngữ và cảm xúc.

Buổi tọa đàm có sự tham gia của các nhà phê bình văn học đến từ Viện Văn học, Viện Văn hóa, Đại học Quốc gia Hà Nội, Đại học Sư phạm 2, Hội Nhà văn Việt Nam… nhằm nghiên cứu, mổ xẻ, làm rõ những ảnh hưởng của thơ Nguyễn Tiến Thanh trong sự vận động của thơ Việt Nam đương đại.

PGS. TS Nguyễn Thế Kỷ - Chủ tịch Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương cho rằng cần tôn trọng người làm thơ hiện đại, cổ vũ, tạo điều kiện cho họ sáng tác, bởi lẽ thơ Việt Nam có thành tựu lớn, tác động đến tình cảm, nhân cách con người, có sức thẩm thấu. Và thơ Nguyễn Tiến Thanh là một trong số những sắc thái hết sức đặc biệt, một kiến tạo về thế giới nghệ thuật và ngôn ngữ biểu đạt mà giới chuyên môn cần làm rõ.

Còn TS ngôn ngữ Đỗ Anh Vũ cho rằng: “Lục bát Nguyễn Tiến Thanh nhiều bài đậm chất khẩu ngữ, vừa lãng mạn vừa trẻ trung, đôi khi có cả một số từ tiếng Anh được dùng rất ngẫu hứng. Về cơ bản, thơ của Tiến Thanh đi theo lối cổ điển, lục bát Tiến Thanh có thể gọi là “lục bát lãng tử”; trong đó có hồi quang tuổi trẻ nối dài sự kiêu hãnh mê cuồng của một thời sinh viên, có cái lang bạt gió bụi của kẻ giang hồ từ giảng đường đi vào thương trường, có sự níu giữ quá khứ, khát vọng giữ gìn các giá trị của đời sống, chống lại những xô bồ gấp gáp của một thời công nghệ đang quá tràn lan…”.

PGS.TS Lý Hoài Thu nhận định, thơ Nguyễn Tiến Thanh là cả một quá trình tự đối thoại không ngừng của cái tôi hiện đại, nơi tiếng nói cá nhân hòa trong những vấn đề nhân sinh, xã hội, nhưng vẫn giữ được âm hưởng riêng tư và chiều sâu triết luận. “Nếu nhiều nhà thơ cùng thời nghiêng về cảm xúc bản năng thì Nguyễn Tiến Thanh lại hướng đến sự cân bằng giữa trí tuệ và cảm xúc, giữa hình tượng và suy tưởng.” - PGS.TS Lý Hoài Thu chia sẻ.

Các tập thơ của Nguyễn Tiến Thanh.

Thơ cần trung thực với nhịp sống con người

Phát biểu tại buổi tọa đàm, nhà thơ Nguyễn Tiến Thanh đã chia sẻ những suy tư chân thành và sâu sắc về hành trình sáng tạo của mình cũng như vai trò của thơ trong đời sống hôm nay. Anh mở đầu bằng một hình ảnh giàu biểu tượng: Giữa thế giới chạy bằng thuật toán, thơ vẫn đi bằng trái tim.

Theo nhà thơ, trong thời đại dữ liệu và công nghệ chi phối, thơ vẫn giữ được bản chất nguyên sơ, là tiếng nói của cảm xúc, của sự trung thực nội tâm. Một câu thơ, dù nhỏ bé, vẫn có thể tồn tại trong trí nhớ của con người như "hạt bụi nhỏ" của ký ức.

Nhà thơ cho rằng, mỗi bài thơ khi được viết ra đã không còn thuộc về tác giả mà trở thành tài sản của thời gian và người đọc. Anh không xác định vị trí thơ mình trong tiến trình hay xu hướng, bởi với anh, sáng tác chỉ đơn giản là một cách giữ lại phần nguyên vẹn của tâm hồn giữa cuộc sống nhiều biến động. Nhà thơ Nguyễn Tiến Thanh khẳng định: "Thơ không nhằm diễn đạt thế giới mà là cách thế giới tự hé lộ qua con người đang run lên trước nó".

Thơ là khoảnh khắc ngôn ngữ vượt khỏi chức năng, lý trí cúi đầu trước cảm xúc. Anh chia sẻ quan điểm: Thơ không cần hiện đại hay bán chạy mà cần trung thực với nhịp sống con người. Khi thế giới ồn ào, thơ phải biết lắng lại; khi người ta mải đo giá trị bằng lượt xem, thơ âm thầm giữ lại sự sang trọng của những điều chỉ đo được bằng nhịp tim.

Anh cũng nhìn nhận mối quan hệ giữa thơ và công nghệ: thơ có thể được viết bằng bất kỳ phương tiện nào thì điều cốt lõi vẫn là sự rung động của con người. Nhà thơ cho rằng, thơ Việt hôm nay đang ở một "giao lộ" thú vị, vừa mang ký ức dân tộc, vừa đối thoại với thế giới, vừa gắn bó với công nghệ mà vẫn giữ được tâm hồn. Mỗi nhà thơ là một tần số riêng trong bản hòa âm của thơ Việt đương đại.

Nhà thơ Nguyễn Tiến Thanh nổi tiếng trong giới sinh viên Hà Nội khi anh là gương mặt thơ nổi bật của phong trào thơ sinh viên Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội những năm cuối 1980; một thời thơ của anh được sinh viên chép tay, chuyền nhau đọc. Thơ Nguyễn Tiến Thanh sớm có giọng điệu riêng, không cầu kì câu chữ, biểu hiện cảm xúc và chiêm nghiệm nhân sinh một cách tự nhiên...

Các tham luận tại tọa đàm đã tiếp cận thơ Nguyễn Tiến Thanh từ nhiều bình diện: thi pháp học, tư tưởng nhân văn, bối cảnh xã hội và ngôn ngữ nghệ thuật. Nhiều ý kiến thống nhất rằng, đó là kết quả của hành trình bền bỉ trong lao động sáng tạo và người viết luôn tìm cách hòa giải giữa cảm xúc và lý trí, giữa cái riêng và cái chung, giữa sự rung động cá nhân và trách nhiệm công dân của người cầm bút.

Nhà thơ Nguyễn Tiến Thanh hiện là Tổng Giám đốc Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam. Anh đã xuất bản 4 tập thơ và 2 tập tiểu luận văn học: "Chiều không tên như vết mực giữa đời" (thơ), Nxb. Văn học, 2021); "Loạn bút hành" (thơ), Nxb. Hội Nhà văn, 2021; "Viễn ca" (thơ), Nxb. Văn học, 2024; “Mật ước thiên thu” (thơ), Nxb. Hội Nhà văn, 2025; "Thời của tạp chí" (tiểu luận), Nxb. Văn học, 2021; “Những câu thơ không cần cứu ai nhưng cứu người viết” (tiểu luận), Nxb. Hội Nhà văn, 2025.

Cẩm Anh