Quá trình khai phá và xác lập chủ quyền của Việt Nam trên vùng đất Nam Bộ: Mỗi tấc đất là một hành trình lịch sử

Chủ nhiệm Ủy ban Biên giới quốc gia Trịnh Đức Hải phát biểu khai mạc chương trình. (Ảnh: Liên Anh)

Buổi nói chuyện còn có sự tham dự của Chủ nhiệm Ủy ban Biên giới quốc gia Trịnh Đức Hải; cùng các cán bộ, công chức, viên chức công tác trong lĩnh vực liên quan.

Chương trình nằm trong chuỗi hoạt động kỷ niệm 50 năm thành lập Ủy ban Biên giới quốc gia, Bộ Ngoại giao; với mong muốn đẩy mạnh công tác đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao năng lực, kỹ năng chuyên môn cho các cán bộ trẻ, đặc biệt là cán bộ làm công tác biên giới lãnh thổ.

Phát biểu khai mạc, ông Trịnh Đức Hải, Chủ nhiệm Ủy ban Biên giới quốc gia nhấn mạnh giá trị của nội dung chuyên đề, đồng thời bày tỏ vinh dự được đón tiếp GS.TS.NGND Nguyễn Quang Ngọc – nhà sử học hàng đầu, tác giả công trình nghiên cứu nổi tiếng về quá trình khai phá và xác lập chủ quyền của Việt Nam trên vùng đất Nam Bộ, nơi từng tấc đất được tạo dựng bằng mồ hôi, xương máu của bao thế hệ người đi mở cõi.

Ông Trịnh Đức Hải khẳng định, trong công tác đối ngoại, ngoại giao biên giới lãnh thổ cần đặc biệt quan tâm, nghiên cứu đến các vấn đề lịch sử, bởi “mọi giải pháp đều bắt nguồn từ lịch sử”. Do đó, nội dung chuyên đề lần này cùng những chia sẻ của GS.TS Nguyễn Quang Ngọc có ý nghĩa thiết thực đối với các cán bộ tham dự buổi nói chuyện.

GS.TS.NGND Nguyễn Quang Ngọc chia sẻ tại sự kiện. (Ảnh: Liên Anh)

Tại buổi nói chuyện, GS.TS.NGND Nguyễn Quang Ngọc đã có những chia sẻ ban đầu về hành trình gắn bó hơn nửa thế kỷ với nghiên cứu lịch sử và chủ quyền lãnh thổ. Theo đó, ông bắt đầu con đường nghiên cứu lịch sử từ năm 1969, khi theo học tại khoa Lịch sử, Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội.

Từ năm 1977, GS. trở lại giảng dạy tại chính ngôi trường này, tập trung nghiên cứu về lịch sử kinh tế - xã hội Việt Nam thời kỳ trung đại. Năm 1992, sử gia được giao chủ nhiệm đề tài “Chủ quyền của Việt Nam ở Hoàng Sa - Trường Sa”, là một cột mốc đáng chú ý trong sự nghiệp nghiên cứu của ông.

Từ đó đến nay, ông tiếp tục tham gia nhiều hoạt động nghiên cứu, thẩm định tư liệu cũng như các triển lãm, hội thảo khoa học trong nước và quốc tế về chủ quyền, lãnh thổ.

Về cuốn sách Quá trình khai phá và xác lập chủ quyền của Việt Nam trên vùng đất Nam Bộ, GS.TS. Nguyễn Quang Ngọc cho biết, cuốn sách gồm 442 trang, có 9 chương nội dung được trình bày trong 3 phần. Phần thứ nhất: Khai phá đất đai, xác lập và bảo vệ chủ quyền Đàng Trong từ đầu thế kỷ XVII đến cuối thế kỷ XVIII. Phần thứ hai: Mở rộng các hình thức khai hoang, xây dựng nền hành chính Việt Nam thống nhất từ đầu thế kỷ XIX đến năm 1862. Phần thứ ba: Thành tựu và hệ quả của công cuộc khai phá đất đai, xác lập chủ quyền Việt Nam trên cùng đất Nam Bộ thế kỷ XVII-XIX.

Toàn cảnh buổi nói chuyện chuyên đề. (Ảnh: Liên Anh)

Trong nội dung chia sẻ, nhà sử học cũng đã trình bày về nguồn gốc của vùng đất Nam Bộ ngày nay. Trên nền tảng văn hóa Đồng Nai đã dần hình thành giai đoạn tiền Óc Eo và phát triển thành văn hóa Óc Eo. Nền văn hóa Óc Eo được xem là cội nguồn, nền tảng hình thành vương quốc Phù Nam đầu tiên.

Không gian phân bố của Vương quốc Phù Nam buổi đầu nằm chủ yếu trên lãnh thổ Nam Bộ ngày nay, bao gồm cả miền Đông và miền Tây Nam Bộ. Nghiên cứu về Nam Bộ cần phân biệt giữa Vương quốc Phù Nam đầu tiên và đế quốc Phù Nam sau này.

Đặc biệt, khi nhắc đến câu thơ của tác giả Nguyễn Khoa Điềm trong bài thơ Đất nước: “Họ gánh theo tên xã, tên làng trong mỗi chuyến di dân”, GS.TS. Nguyễn Quang Ngọc cho rằng quá trình người Việt tiến xuống phương Nam không chỉ là sự dịch chuyển không gian cư trú, mà còn là sự tiếp nối căn tính cộng đồng, phong tục và ký ức nguồn cội. Đây là sợi dây gắn kết con người giữa mọi miền đất nước, góp phần tạo nền tảng hình thành bản sắc vùng đất Nam Bộ.

GS.TS.NGND Nguyễn Quang Ngọc trao tặng sách cho Ủy ban Biên giới quốc gia, Bộ Ngoại giao. (Ảnh: Liên Anh)

Buổi nói chuyện diễn ra trong không khí cởi mở, các ý kiến chia sẻ và trao đổi thẳng thắn, tập trung vào những vấn đề trọng tâm của chuyên đề. Những chia sẻ của GS.TS Nguyễn Quang Ngọc có ý nghĩa về cả lý luận và thực tiễn sâu sắc đối với đội ngũ cán bộ, đặc biệt là các cán bộ trẻ đang công tác trong lĩnh vực biên giới, lãnh thổ.

Kết thúc chương trình, GS.TS. Nguyễn Quang Ngọc đã trao tặng Ủy ban Biên giới quốc gia bộ sách Vùng đất Nam Bộ - Quá trình hình thành và phát triển cùng các đầu sách khác, đóng góp thêm nguồn tư liệu quý phục vụ công tác nghiên cứu về lịch sử và chủ quyền lãnh thổ.

Minh Anh - Mai Liên